Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BEZPOTOMNY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T


Najwcześniejsze poświadczenie: 1610
Formy gramatyczne
lp M. m   bezpotomny
ż   bezpotomna
D. m   bezpotomnego
C. m   bezpotomnemu
ż   bezpotomnej
B. m żyw   bezpotomnego
ż   bezpotomną
N. m   bezpotomnym
n   bezpotomnym
Ms. m   bezpotomnym
ż   bezpotomnej
n   bezpotomnym
lm M. mos   bezpotomni
D.   bezpotomnych
C.   bezpotomnym
B. mos   bezpotomnych
Znaczenia
»niemający potomstwa, bezdzietny«
  • - Co inszego nád to ze lepiey mi záiste vmrzeć bez potomney było/ niżli dżieći niekárne y niezbożne widżieć. SmotLam 3.
  • - Ktokolwiek chce oddaliwszy Syná od dziedzictwá, Cerkiew dziedźicem vcżynic, niech inszego szuká, ktoryby ie przyiął, a nie Augustiná. Gdżie też y Biskupá niektorego vcżynek godney pochwały dostąpił/ ktory Testámentatorowi bez potomnemu/ gdy nád nádżieię dźieći spłodźił/ wszystkę żáś máiętność Testámentem Kosciołowi opisáną/ przywroćił. SmotLam 66-66v.
  • - Prawo Antoniego Chrustka — Poniewaz pułczwarcizny na pułrolku, Muchanka nazwanym, na przymiarkach w Kassinie, dobrach dziedzicznych WW. OO. Domus Konwentu, przez smierc bezpotomney teyze pułczwarcizny dziedziczki, dostało się iure devolutivo na dwor Kasinski, więc Konwent, maiąc wzgląd na wierne usługi Antoniego Chrustka, przysiężnego Kasinskiego, z przymiarkow, ile ze ta pułczwarcizna wyszła niegdys z rąk przodkow zony pomienionego Antoniego Chrustka, te to pułczwarciznę Antoniemu Chrustkowi y potomkom iego wiecznemi czasy w dziedzictwo oddaie [...]. KsKasUl 412.
  • - [Królowa Ludwika Maria] Pani to była nader mądra, odważna, sczodra i pobożna, atoli we wszystkim życiu swym przyodmienna. Ta uspokoiwszy swoją prawie pracą wojnę szwedzką, a zostając bezpotomna, na to się wszystkimi siłami usadziła była, aby za żywota męża swego, Francuza, książęcia de Conde królem polskim uczyniła, do czego jej i senatorowie polscy i sam król pomagali. JemPam 371.
  • - Ostatni domu Karol Chodkiewicz zczarowany, nasłanych szatanów pełen, bezpotomny, w młodym wieku nikczemnie, nie jako Chodkiewicz, ale jako najnędzniejszy mizerak, opuszczony od najbliższych w Borunach u tamecznego exorcysty, na kuracyi umarł die 26 Decembris. Annus 1713. ZawiszaPam 301.
  • - Jędrzey Sędźia Ziemski Sendomirski dożył lat stu dwudźiestu, y bodayby był ieszcze dłużey życia nie pociągnął, gdyby był powietrzem nie umarł: syn iego Felix, ktory z Tęczyńskii[!] zpłodźił Krysztofá bez potomnego y Jana, y corki Strzaliną Sędźiną Zatorską y Świerczkowską. NiesKor II 26.
  • - Mikołay brát Piotrá, Sędźia Ziemski Przemysłki, zpłodźił Stánisłáwá y Janá bezpotomnych, dworzaninow Krolá Augustá y Regimentárzow ná Moskwę. NiesKor II 38.
  • - Po nim [Danielu] nástąpił ná toż Krolestwo Leo Syn Daniela; po ktorym bez potomnym dostała się Koroná Halicka Siestrzeńcom Leoná, to iest z Siostry iego Maryi zrodzonym Xiążętom Mazowieckim Troydema Synom, á od nich Krolowi Polskiemu Kazimierzowi dostało się, od niego w Prowincyą Ruską obrocone circa Annum 1340. ChmielAteny II 304.
  • - [...] Kázimierz Wielki będąc bezpotomnym, wiele Przywileiow nádał Polákom, aby ná Ludwiká Węgrzyná Siestrzeńca swego, ich sobie skaptowáł był Suffragia, czegoby Absolut nie czynił. ChmielAteny II 373.
  • - BEŁZKIE Woiewodztwo to má notandum o sobie, iż zwało się długo Ziemią Bełzką, za czasow Władysława Iagiełła była do Korony przyłączona; ktorey tenże Iagiełło ustąpił był Xiążętom Mazowieckim; po ktorych bez potomnych ześciu, do Korony za Kazimierza I. powrociłá się Roku 1461. ChmielAteny IV 344.
  • - Po śmierći bezpotomney Królowey, Jagiełło zmieszany był, ale za radą Polaków wysłał Posłów do Wilelma Grafa Cyliiskiego prosząc o Annę Córkę Anny Córki Kaźimierza Wielkiego za Zonę, z którą sprowadzoną R. 1400. wźiął ślub, á R. 1402. ukoronowaną, potym w Litwie przymuśił Witolda że po bezpotomney jego śmierći Litwa do Polski należeć powinna [...]. ŁubHist 50.
  • - [...] zdaie się iż Zygmunt I. musiał być przekonanym o istotney potrzebie obrządkowey Eiekcyi[!], dla tego, żeby aktem takowym pokazał się iako Oyciec Familii, która po zrzeczeniu się iednego Brata i po śmierci bezpotomnych drugich Braci, zaczynała panować nad obydwoma Narodami. JezierBezk 87.
  • - Po śmierci bezpotomnego Bolesława wstydliwego nastąpił Leszek czarny brat iego stryieczny za obraniem od Rycerstwa, iako pisze Kadłubek, albo iako bezimienny Archidyakon Gnieźnieński: za wolą Bożą i wybraniem Ziemian. ŁoyWyw 65.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bezpotomne zejście (sz. zm.):
    • »śmierć człowieka niepozostawiającego potomstwa«
    • - Uwodząc się zaś nadzieią rady zostawić bezpotomnym zeyśćiem niedysponowaną fortunę, byłaby podobno gorsza rada, niżeli ta asseritur iż nieczekaiąć[!] rady poczyniono donacye, bo ieżeli teraz gdzie wolna dyspozycya determinowała jus każdego y wyznaczyła, co iest czyie á niemasz uspokoienia? cożby się w ten czas działo, gdzie każdyby z osobna pretendował: iż albo więcey albo wszystko iego. DłusUwagi 92.
    • - Jeżeliby zaś córka jego, wyżej wyrażona Eufrozyna księżna Zasławska, wojewodzina bracławska, po zejściu bezpotomnym męża swego Aleksandra wyżej wyrażonego, za kogo innego poszła, tedy z powtórnego małżeństwa jej dzieci mieli od ordynacji odpadać. MatDiar 429.
  • bezpotomna śmierć:
    • »śmierć człowieka niepozostawiającego potomstwa«
    • - Po śmierći bezpotomney Królowey, Jagiełło zmieszany był, ale za radą Polaków wysłał Posłów do Wilelma Grafa Cyliiskiego prosząc o Annę Córkę Anny Córki Kaźimierza Wielkiego za Zonę, z którą sprowadzoną R. 1400. wźiął ślub, á R. 1402. ukoronowaną, potym w Litwie przymuśił Witolda że po bezpotomney jego śmierći Litwa do Polski należeć powinna [...]. ŁubHist 50.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BEZPOTOMNY
rzecz
m

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M. m   bezpotomny
C. ż   bezpotomnej
B. m uż. żyw.   bezpotomnego
liczba mnoga
C. m   bezpotomnym
Najwcześniejsze poświadczenie:
1610
Znaczenia
»człowiek niemający potomstwa, bezdzietny«
  • - Biádá niepłodney/ biádá bez potomney/ iáko Zakon mowi: Przeklęty wszelki ktory potomstwá w Izráelu nie zostáwi. SmotLam 2v.
  • - W cżym Ewrypidesá mego chwalę zdánie, ktory bez potomnego názwał szcżęśliwym nieszcżęśćięm. BoecBardzPociecha 77.
  • - Niemogł adopcyi uczynić Káwálerow Maltańskich, bo jus adoptionis iest prawo nie Polskie ale zagraniczne, ktorego bezpotomnym pozwalaią y ktore znowu inszą ma swoią formę, ani mogłby go zażyć Ostrogski bez wyrażnego pozwolenia Rzeczypospolitey. DłusUwagi 21.
  • - Dá bezpotomny cały skarb, by przecie Nosił zmárłego Jmie kto ná Swiecie; A ow nieznośny ciężar w tey przysłudze Czuie, kto Imie bierze ná się cudze; Przez pychę Sławy, y ztąd gdy to bywá Pycha się wielą Przezwiskow przezywá. KępMyśli 77.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 11.03.2025
Autorzy: BR-K , WM
Data ostatniej modyfikacji: 11.03.2025