ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.	m albo ż		biel
D.	m		bielu
	ż		bieli
B.	m albo ż	uż. nżyw.	biel
N.	ż		bielą
Ms.	ż		bieli

liczba mnoga

	M.	m albo ż		uż. (n)osob.	biele
	N.	m albo ż			bielami

Znaczenia

1. »biała barwa ubrania, białość, jasność«

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

w bieli:

– Iuż pociechę swoię serce wieszcze Czuło/ bo piękna Bohatyrká w bieli Nagle się ná to podemknęłá mieysce. TasKochGoff 139.
– Márya stałá u grobu ná dworze płácząc. A gdy płákáłá/ náchyliłá się w grob. Ujrzáła dwu Anjołow w bieli siedzących; jednego u głowy/ á drugiego u nog/ tám gdzie było położone ciáło IEzusowe. BG 1J 20, 11-12.
– W-bieli/ w-czerni/ [...] w białey szácie [...] Albatus. Kn 1213.
– Kortezánny białey płci w czerni, czarney záś sierci rády chodzą w bieli. AndPiekBoh 63.
– Nie ośm Osob, ośmdziesiąt; lecz tysięcy Bráci, Polská ma Elektorow wszyscy w bieli, bo moda; nátury iest táka, Ze się nie odradzáią, ptaszętá od Ptaká. PotPocz 38.
– Przed Grobem iest Kapliczka okrągła, w ktorey prezentuią kamień, ná ktorym siedziáł Anioł w bieli po Resurrekcyi. ChmielAteny II 566.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Muchá w mleku/ álbo Cygan w bieli. RysProv IX, 1.

2. »warstwa drewna«

– Biel ná drzewié zwierzchnia/ Alburnum [...] Adeps arboris [...] Biel druga w drzéwách niéktorych/ iáko w Sośnie/ pod ktorą drzeń/ Caro arboris [...] Pulpa sine venis [...] Biel trzécia w drzéwié wnętrzna miédzy żyłámi smolnemi/ iáko w sośnie/ Pulpa arboris [...] Szczepáć drewno. Interuenia. Kn 28.
– Kłodzina [...] jest ścięte drzewo [...] bez Gáłęzi; á ma Skorę y Łyko/ [...] Biel i Drzeń. KomDobrOrb 33.
– Biel der Kern im Holz KellGram 47.
– Biel drzewna/ Pulpa [...] das Geholz/ so zwischen den Spaltadern ist/ und sich durch diefeld läst gerne zertheilen. Biel odzieráć z drzewá/ Exalburnare. Den Spind eines Baums abstreiffen. DasHünDict Ooiiijv.

3. »rodzaj grzyba jadalnego«

– W Litwie wespoł kwaszą ią [ćwikłę] z rzepą/ z czosnkiem/ z cebulą/ z kápustą/ y z Bielámi/ warstwámi prześciełáią/ y zowią to kwászeniną. SyrZiel 1120.
– W pospolitym używániu té są/ Grzyby/ Kozakowie/ Biele/ Rydze. SyrZiel 1394.
– Grzyb/ grzybék [...] grzyby/ kozaki/ bielé/ bédłki/ rydzé. Kn 216.
– Juz mnie ty tego Roku naymniey niezászkodzisz [mówi Baba do Nędzy] Będą Grzyby/ Biele/ Rydze/ Orzechy/ Lubáski/ Krupy nowe/ Bochniáczki/ Gomołki Kiełbáski. NędzBied 8 nlb.

4. »tłuszcz, sadło«

– Szumieniu [...] w uszu [...] sok Ruciány z świeżem másłem/ ábo z tłustością ze szpyrek wieprzowych/ ábo z bielu y tłustości mięsá wieprzoweg[o] wyskwárzona pomieszány [...] odpędza. SyrZiel 525.

5. »biała nić do szycia«

– Za Usilną prozbą swoiey Pani Izabeli Płocharskiej [...] chustkę bielą szytą [...] dał Pani Burbiney. DekrŻmud 30 a-b.

6. »nieprzejrzysta, biaława błona gałki ocznej, białkówka«

– Weisz im auge biel woku albugo. KusWeg N3.

7. »rdzeń pacierzowy«

– Szpik pacierzowy, álbo grzbietowy. Arab. Nucha. Pol. Biel pacierzowa, mlecz pacierzowy, świczká. UrsOss 9.

8. chem. »biały barwnik; biel ołowiowa, blajwajs «

– Do tego przydáią Merkuryuszu [...] y Bielu Ołowiánego/ álbo Bláywasu/ po dwu łotách. SyrZiel 233.
– Przeciw truciznie Mákowego soku, ktory Opium álbo Meconium zowią, piołyn z stárym winem pić dobrze. Biel ołowną, ktorą Blaywáysem drudzy zowią, ktoby wypił Piołyn z miodem przez kilká dni pić dawać. SyrZiel 343.
– Truciznom wszelákim, w trunku ábo w potráwách zádánym, ábo [...] z ołowney bieli, Arseniku [...] uczynionym, służy. SyrZiel 396.
– Wziąwszy tego ziela soku/ Bleyweisu/ ábo ołowiáney bieli [...] tym nácieráć. SyrZiel 454.
– Vtłukszy korzeń/ [...] co namieley [...] / ná słońcu vsuszyć/ przydáwszy trzecią część Ceruzy/ to iest Bláiwáysu ábo bieli ołowiáney. SyrZiel 627.

Użycia metajęzykowe

- Przysiek sąsiek wiek áchtel bąbel biel [nie tracą "e" w dopełniaczu]. WojnaInst 32

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Najwcześniejsze poświadczenie:

1704

Znaczenia

»nazwisko chłopskie«

– Marcin Biel y Anna Zona iego pokazali Przywiley De Data we Czwartek Swiąteczny Anno 1605 Na Sztuke Ziemie nad Ieziorem Mieyskim wzdłuz od Kielmichowicza do Ziemie Iakuba. KomonDziej 111.
– (Zachowane strony [...] przy Przywileiach...) tak iednak iz Biel y na te Rolą ktorą Zyrkowa trzyma praetendował Prawo aby mu Zyrkowa wzgledem tego vstąpiła Zagonow Osm przyległych Roli iego a Biel Nagrode Nawozow wedle Nalasku Zamkowego Zyrkowey aby Vczynił. KomonDziej 112 r.
– Trzeci Marcin Biel, który przy tej sprawie był. KsJaz 43.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BIEL

BIEL