ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		bigos
D.		bigosa \|\| bigosu
B.	uż. nżyw.	bigos
N.		bigosem

liczba mnoga

	M.			uż. nosob.	bigosy
	B.			uż. nosob.	bigosy

Etymologia

może niem. Beiguss 'sos'
może niem. begossen 'oblany'

Znaczenia

1. »potrawa z posiekanego mięsa«

– Siekániná potráwá/ siekanká. Minutal [...] v. Nadzienie. Insicium [...] Tucetum [...] nadzienie/ bigos/ siekanká. Kn 995.
– Bigos. Minutal, ferculum ex concisis carnibus. SzyrDict 15.
– Kto ścierwem żył na świecie swemu k'woli ciału, Cudzy chleb jadł bez prace, bez słońca upału, Zostanie w piekle diabłu na wieki bigosem, Kiedy anioł otrąbi boży bankiet głosem. PotPis II, 32.
– Sroczy ogon z bocianim przypiekany skrzydłem. Psi bigos z kaparami na zimno robiony. ZbierDrużWir I 85.
– HACHIS [...] (viandes hachées bien menn.) BIGOSS [...] potrawa [...] Postawił przed nim banię pełną bigosu. DanKolaDyk II, 111.
– CAPILOTADE subst. f. (sausse qu'on fait á des restes de volailles dépecés.) Minutal, alis neut. Bigos záprawny z podrobkow kurzych kapłonich. Faire une capilotade. Minutal reliquiarum facere. Podroby ná potrawkę záprawić. DanKolaDyk I, 254.
– Bigos. eingeschnittener Braten. capillotade; [...] ragoût de viande coupée. T III 47.
– Co dla braci - to kiełbasy, To bigosy, to frykasy! My-ć nie zazdrościmy tego Wam bigosu hultajskiego, Takim takich przysmaków. MelScholBar II II, 761.

2. przen. »mieszanina, plątanina, zamęt«

– Tą Retoryką Mathemátycką nárabia P. Pleban/ chwaląc dawnych/ teraznieiszego gani/ á do bigosu/ ktory nie raz wspomina/ sobie ze sławy Jezuickiey násiekáney zgotowánego/ dla lepszego smáku/ sławy dobrey Práłátá tego/ nákrązáć wtenże vsiłuie. SzemGrat 118.
– Mieszają oraz i strony wiecznego pokoju - prawie bigos z kapustą. ChrapDiar II 151.
– [Chodkiewicz o Osmanie] rad mu będę prawi Tylko niechay nie mieszka, niech nie kwasi Grochu Będzie bigos gorący z ołowiu y z Prochu Jeżeli tesz chce zażyć Pieczeni podrożny Gotowi Zarębacze czekaią y z rożny. PotWoj 77.
– Znowu szlachcic w gniew, znowu błazna biorą, Znowu mu udy potężnie opiorą. Więc tak niestrawnym znudzony bigosem Myśli, co dalej czynić ma z tym nosem. PotFrasz4Kuk I 383.
– Poydziecieli wy zá nimi/ iużeście zginęli ná wieki: bo Heretycy iuż są skazáni ná potępienie wieczne/ to y wy znimi: poydąli oni zá wámi do Schizmy/ będzie bigos iákiś nowy z odszczepieństwá kácerskiego. BirkRus 10.

3. »kawałki, cząstki, siekanina«

– Sztukuię/ siékę ná sztuki. Discindo aliquid in partes [...] facio frusta v. Rozszárpáć. Fartum facere ex hostibus [...] posiékáć ná bigos. Faciam vt hic te formicae frustillatim differant [...] Rozsiékam w-kąski drobne. Kn 1124.
– Nawet strychy zgrzybiałe, baby niewidome I szpitalne kaliki niedołężne, chrome, Ludzie chore, do smierci, nie życia podobne, W ichże łożach rąbali [Tatarzy] na bigosy drobne. ZimBSiel 165-166.
– [Chodkiewicz] Każe u dział Puszkarzom przecierać zapały Zwłaszcza, u Nieboszczyka Zyczewskiego Fossy Gdzie wczora Turcy z Trupow robieli bigosy. PotWoj 116.
– Stara baba na bigos drobno pokrajana I czerkieska czupryna octem polewana. ZbierDrużWir I I, 23.
– HACHER [...] Porąbię cię ná bigos. DanKolaDyk II, 111.

Związki frazeologiczne

kogo na bigos wydać:

– CAPILOTADE [...] MOWIĄ niewłaśnie: kogo ná bigos wydać, szarpać Imię iego y sławę ná sztuki. DanKolaDyk I, 254.

4. »posiłek przyrządzony z resztek pozostałych z poprzednich potraw«

– Bigos. Wczoráysza potráwá. Przygrzewánego/ przypiekánego co. KnAd 25.
– Tu ksiądz na swój obiad prosi, co naprędce, to przynosi: Bigos z pieczeni wczorajszej - i kapłon znać onegdajszy. StanTrans 99.
– GALIMAFRÉE [...] Diversorum ciborum miscellanea [...] BIGOS potrawa zroznych ostatkow pozostałych DanKolaDyk II, 75.
– Bigos. [...] galimafrée. T III 47.

5. »gra w karty«

– Pánowie co wołáli kart/ grę obieráią/ Jedni w Mąkę/ drudzy się w Zelándá zmawiáią: Ci záś w iednę trzydzieśći/ á owi w Prymirę/ Rozmáitą y chudzi tną Pácholcy birę. W kupki/ w kozer y w Szfánclá: á ktoraś tám duszá Wywabia w zákrytego/ z każką śmiáłą Ruszá. Drugiemu się záchćiáło skosztowáć Bigosá/ Aleć mu się cknie często śięgáiąc do trzosá. Boię się by go strawił/ Owemuć smákuie/ Co iuż záżął/ ále ow spluwa/ co grosz truie. MorszHRoz C2v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bigos z kapustą:

– Mieszają oraz i strony wiecznego pokoju - prawie bigos z kapustą. ChrapDiar II 151.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Najwcześniejsze poświadczenie:

1628-1632

Znaczenia

nazwa osobowa »nazwisko«

– Przy tej wsi są 2 sołtysi: Wojciech Chobawski i Adam Bigos LustSier 194.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BIGOS

BIGOS