Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BOGATY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   bogaty
ż   bogata
n   bogate
D. m   bogatego
ż   bogatej
  bogaty
n   bogatego
C. m   bogatemu
ż   bogatej
B. m nżyw   bogaty
żyw   bogatego
ż   bogatą
n   bogate
N. m   bogatym ||   bogatem
ż   bogatą
n   bogatym
Ms. m   bogatem ||   bogatym
ż   bogatej
n   bogatem ||   bogatym
W. m   bogaty
lm M. mos   bogaci
nmos   bogate
D.   bogatych
B. mos   bogatych
nmos   bogate
N.   bogate
  bogatymi ||   bogatemi
Ms.   bogatych
stopień wyższy
lp M. m   bogatszy
ż   bogatsza
n   bogatsze
D. m   bogatszego
C. m   bogatszemu
B. m nżyw   bogatszy
ż   bogatszą
N. m   bogatszym
W. m   bogatszy
lm M. mos   bogatszy
  bogatsi
nmos   bogatsze
D.   bogatszych
C.   bogatszym
B. nmos   bogatsze
stopień najwyższy
lp M. m   nabogatszy
  najbogatszy
ż   nabogatsza
n   nabogatsze
C. m   najbogatszemu
B. m żyw   najbogatszego
Ms. m   najbogatszym
ż   nabogatszej
lm M. nmos   nabogatsze
D.   najbogatszych
B. mos   nabogatszych
nmos   nabogatsze
  najbogatsze
Znaczenia
1. »mający duże dochody,posiadający znaczny majątek; zamożny, majętny«
  • – Wazą sobie bogate. Vide: Bogaci w poważeniu. ManTobPhr 214.
  • – Jest i innych monasterów po różnych miejscach niemało, ale to trzy, które się mianowały nabogatsze. NiemPam 263.
  • – W pieniądze záprawdę nie iest bárzo bogáte [Królestwo Poskie]: ábowiem wyiąwszy port Gdański/ nie ma inszego mieyscá hándlownego znácznego. BotŁęczRel III 45.
  • – Inszych tám ludzi nie grzebią ále ie palą żony tákże z nimi; ácz vbogie záraz á bogátsze w kilká dni po śmierci mężá. BotŁęczRel IV 137.
  • – Miał y chlebá duchownego dostátkiem wielkim/ ktory kładł przed Krole/ Rotmistrze/ żołniezoe/ dworzány/ bogáte y vbogie ludzie. BirkSkar 5.
  • – Nie brákuiesz w osobách: lecz w rownym sposobie/ Vbogiego z bogátym vmiesz wáżyć sobie. RoźOff B.
  • – Ná przykład/ tákie może być dla bogátszych lekárstwo. Wziąć mánny łotow 6. Wodki sczawowey/ Borakowey potrosze: Rospuścic przy ogniu mánnę w tych wodkách/ y wypić. PetrSInst D1.
  • – Cysciceni uczyniwszy miedzy sobą bunty/ pospolstwo poimawszy bogátych y przednich ludzi/ uczynili uchwałę/ áby więźniowie nie byli ná gárdle karáni/ ále się okupili/ á dáwszy pieniądze áby wygnáńcámi byli. PetrSEk 33.
  • – Te potym pieniądze dawáli bogátszym w mieście wszystkim/ á bráli od nich srebro. PetrSEk 34.
  • – A Chárydem/ ktore mieysce rozumiał być nábogátsze/ z tego miesczánom y obywátelom wszytkim roskazał/ pieniądze/ naczynie drogie/ y insze státki/ wynosić gdzie indziey. PetrSEk 39.
  • – Philoren Mecedończyk [!]/ pan wielki w Káryey/ niemáiąc pieniędzy/ powiedział iż miał kiermász spráwowáć/ ná ktory z Káryey co nabogátszych záprosił. PetrSEk 39.
  • – Patrz na Fulka co Panstwy darował swoiemi Rodzonego ktore miał w zyzney Włoskiey ziemi A sam się na bogate Xięstwo wyprawował Do Niemiec na ktorym zas długi czas panował. ArKochOrl 25.
  • – To zas Gwelfowie Zktorych ieden podbic ma Vmbry y Xiązecie Godne tytuły wezmie w bogatem spolecie. ArKochOrl 25v.
  • – Tenze potem wielkiego prętko Woiownika Porazi y zepsuie wtorego Frydryka Będzie panował w miescie bogatym sczęsliwie. ArKochOrl 25v.
  • – Pasterzu, złe psy chowasz! Owce z pastuchami pokąsali. Musi być suki się z wilkami Chowały. Ostatek ci pokradną złodzieje: Snadź się to i w bogatych dworach teraz dzieje. SzymSiel 154.
  • – Mieszczánie y miástá będą bogátszy/ gdy się nie będzie ciągnął lud pospolity ná kosztowny ubior. StarPopr 126.
  • – Rzeczpospolita/ ktora się z domow szczegulnych/ miast/ miasteczek/ wsi y stanow Koronnych spaia/ bogátsza słáwnieysza [..] będzie. StarPopr 128.
  • – Bogacz/ vide Bogáty. Kn 40.
  • – Bogáty/ Diues. Opulentus, opulentissimus, copiosus [...] vide Pieniężny. Kn 40.
  • – Bogáty iéstem [...] Sum diues [...]. Kn 40.
  • – Błonski [...] poial Sluzebną dziewkę zbogatych kramow wCracowie. TrepNekLib 32.
  • – Zeby tedy táka niezbożność między Kátholikámi/ y tákie niedbálstwo zbáwienia między bogátymi nie náydowało się. StarKaz II, 54.
  • – U nas [...] Rowny slachcic Naiuboszy Naibogatszemu. HerbOr 415.
  • – Tak mniemasz ze niemasz Grzecznieyszego mędrszego y rozsądnieyszego Bogadszego głatszego y odwaznieyszego We wszytkim tym okrągu stworzonego swiata. OpalKSat 76.
  • – Chcąc tandem postanowicsię, a maiąc od Stryia w Spirze przemieszkiwaiącego inuita forias, z ofiarowaniem bogatego ozenienia, pusciłsię [Konstanty] sPrus przez Pomorską ziemie. VorLetSkarb 71.
  • – Kupcy Portugálscy proponuią Kurfirsztowi Pálátynusowi wystáwić w Heydelberku tákie Commercia wielkie/ y hándle bogáte/ że z wielkim pożytkiem Mieszczánow y Obywátelow odpráwowáć się będą. MerkPol 64.
  • – Że tłustym wdowom i bogatym dary Starcom rozsyłasz, chcesz, żebym z tej miary Hojnym cię nazwał? MorszAUtwKuk 87.
  • – Nád Krezá bogátszy/ Reicher denn Cresus. DobrGram 412.
  • – Miasto zadne sławne zadne wielkie zadne bogate niebyło az pierwey y małe y ubogie y nie znaczne byc musiało. PotPrzyp 11.
  • – Każdy swej pilnuj w cudze się bez przyczyny nie mięszaj, bogatszy uboższego okiem nie przenoś pomnąc żeśmy wszyscy członkami jednej głowy. MarkZap 47.
  • – Wielebne Duchowieństwo [...] serdecznie prágnęło widzieć y mieć doskonały Kancyonał Polski/ ktoryby [...] Kosztem máłym ták Bogátszemu jáko też y Ubogiemu mogł bydź pożytecznym. KancPol 10 nlb..
  • – Iusz mi nic po weselu: niechcę byc Bogatem, Precz rozkosz y uciecha, precz sława z honorem. PotPer 23.
  • – Przed Bogiem ták wiele Pan y Szláchcic naybogátszy, ják nayuboższy zebrak waży. GdacPan 60.
  • – Szwed spadszy niespodzianie, przez zamarzłe na ten czas Morze z Harmatą Fionen Insułę z Miastem Iey bogatym Duńczykowi odebrał. HistBun 49v.
  • – Ale że Máteusza, z cłá bogátego, z lichwy dostátniego, zyskámi swietckiemi obciążonego, zá Apostołá Christus obrał, co rzeczemy? MłodzKaz IV, 221.
  • – Becker der reicheste/ Piekarz nábogátszy. ErnHand 93.
  • – Bogaty Graffie z Nassawu przybyway i męznie przymnie broni swey dobyway. DrobTuszInf 36.
  • – Bo ani náybogatszego Monarchę; nietylko ubogą przez swoy nieporządek Rzeczpospolitę uszkadzać, y ná niey się pożywić niegodzi; áni przykładu brać ze skarbowych co szkodzą, áni allegować, że mała od iednego iest Rzeczypospolitey szkoda; ále wielká od wielu. JabłSkrup 45.
  • – Żadnego względu ná krewnego, nieprzyiáciela, Przyiaciela, ubogiego, y bogatego, mieć nie będę. JabłSkrup 62.
  • – Taka zdobycz w nim dla zołnierzy były, iz kilka czasow potym przypowiesc kiedy kto bogatego chciał wyrazić bywała: Tak jest bogaty Iakoby przy dobywaniu Konstantynopolu był przytomny. IntrHist 52.
  • – Maiąc Za tym woysko Swoje w dobrey porze wpadł do Grecyi, y roku 1430 Miasta tessalonij ktiore na ow czas jedno Znaybogatszych miast handlownych było, dobył [Amurat II]. IntrHist 97.
  • – Iedni przez pracą ubogich się bogácą, ubodzy záś przez potrzebę bogátych się konserwuią. LeszczStGłos 102.
  • – Ubroń Boże, ábyś był podobien do owego kostery, ktory wyszedł wszystko przegráwszy z tego domu ubogim, do ktorego wszedł był bogátym. DanOstSwada V, 9.
  • – Bogatsi zas wody cynamonowey po kilka łyżek zażyć mogą. BeimJelMed 90.
Związki frazeologiczne

  • nad Kreza bogatszy:
    • »niezwykle, niewyobrażalnie bogaty«
    • – Nád Krezá bogátszy/ Reicher denn Cresus. DobrGram 412.
  • tak jest bogaty, jakoby przy dobywaniu Konstantynopolu był przytomny:
    • »ktoś bardzo wzbogacił się, zwłaszcza na zdobyczach wojennych«
    • – Taka zdobycz w nim dla zołnierzy były, iz kilka czasow potym przypowiesc kiedy kto bogatego chciał wyrazić bywała: Tak jest bogaty Iakoby przy dobywaniu Konstantynopolu był przytomny. IntrHist 52.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Nié płáci bogáty/ alé wynowáty. KnAd 635.
  • (wariant I):
    – Bogátégo pokutá/ vbogiégo biésiádá. KnAd 34.
  • (wariant II):
    – Pokutá Bogátego Ubogiego Biesiáda. ErnHand 145.
  • – Dziédzicowi płáczącemu śmierci dobrodziéiá bogátego/ nié wierz. KnAd 225.
  • – Stáry zálotny/ Bogáty łákomy/ Vbogi pyszny. Bozy, y ludzki nieprzyiaciel. ŻabPol B1v.
  • – Bogátego pokutá/ vbogiego łáźnia. RysProv I, 6.
  • – Bogáty zá vbogiego nie płáci. RysProv I, 6.
  • – Bogáty się dziwuie/ czym się żebrak gnáruie. RysProv I, 6.
  • – Bogáty się dziwi/ czym się chudziná żywi. RysProv I, 6.
  • – Kto w dziesiąci leciech/ nie będzie nadobny/ we dwudziestu gładki/ we trzydziestu duży/ we czterdziestu mądry/ w piąciudziesiąt bogáty/ wsześciudziesiąt nabożny/ tedy iuz do śmierci tákim nie będzie. RysProv VII, 7.
  • – Lepiey bogáty psá ćwiczy/ niż vbogi Syná. RysProv VIII, 4.
  • – Vczyń mię wieszczym/ á vczynię cię bogátym. RysProv XVI, 4.
  • – Bogáty dobrodzieystw twych nié rachuié: Vrázy swé bárzo czuié. KnAd 36.
  • – Bogátemu dobrzé czynić/ strátá. KnAd 36.
  • – Mądry oyciéc syná ma mieć głupiégo/ á bogáty vbogiego. KnAd 803.
  • – Proznuiącemu nié przybywa choć bogátemu. KnAd 935.
  • – Przéz sen bogáty. KnAd 949.
  • – Vbogi gdy bogátemu daruié/ żebrzé/ ábo co kupuié. KnAd 1185.
  • – Vbogi obiad i bogátemu podczás smáczniéyszy. KnAd 1186.
  • – Bogatęmu wszytko tkaią: przed ubogim zamykaią. JaśDict 116.
  • – Trudny bánkiet, bez opuchłego, trudny bez bogátego, kożdy nań respektuie, kożdy go záprosi, i myśli: áza odda, áza odczęstuie. MłodzKaz II, 93.
  • – Im kto bogatszy, tym skępszy iest, quo quis ditior, eò tenacior est. WojnaInst 146.
2. »świadczący o dostatku, zamożności, kosztowny, drogocenny, wspaniały, strojny, pełen przepychu«
  • – Chrystus Pan vrodził się w Bethleem/ nie w páłacu iákim bogátym/ ále w podłey stáyniey. BirkNiedz 63.
  • – Boiaźń Páńska początek mádrości [!]. Boycie się Bogá Pánowie młodzi/ obiecuię wam zápewne mądrość świętą. Pięknie Krolom/ Arcyksiążętom z tą: onym boiáźń Páńska stoi zá korony ná głowie/ zá noszenia nabogátsze ná piersiách. BirkOboz 72.
  • – Ostatek sług IE[g]o Mci Pana Woiewodzica wbogate wsiądzenia ubrane konie, miedzy temi trzy konie IM Pana Wiazewicza prowadzono. PiasRel 17v.
  • – Tam zdział ze dwa[dzie]scia razy uderzono, uczestowawszy mię na dwu mieiscach confektami ybogatemi pasztami przy wysmienitych Winach yAlakantach. OpalKListy 318.
  • – Iest w tym Kościele [...] w Ołtarzu Przenaświętszey Pánny Máriey Obraz [...] w Koronie kształtney y bogátey. PruszczKlejn 71.
  • – On tam wzajemnie za wczorajsze chęci, Że od mieszczanów tak mile przyjęci Polacy byli - kazał kosztem swojem Kuchnią nałożyć bez mała trojem Bogatszą sumptem. BorzNaw 157.
  • – Iakosz przyznac to było: z pompy, z fastu z stroiu Nie mogł miec bogatszego, zaden Krol Pokoiu. PotWoj 183.
  • – Nie wyłaz Bohatyrze z duchny Niech zacię konczy woynę: Dilaver staruchny. Ktory rano, z Husseimem: Bakcibasza Trzecie Podskarbi mieysce wziąwszy w bogatem namiecie Posłow naszych doPierwszey zaprasza rozmowy. PotWoj 183.
  • – Kiedy iuż Chmielnicki gwałtownie następować począł, dlatego rzucali wszyscy owe swoie wymyslne dostatki, kredensa, y Serwisa Srebrne, Rzędy bogate. HistBun 6v.
  • – Kościoł cáły iest mozáiką sadzony [...] iest to rzecz bogata, bo iest właśnie háft kámienny. MłodzKaz IV, 341.
  • – Tym czasem z morza wracaią szpiegowie, Zepewnie kupcow z towarem bogatem, Nie daleko ztąd widzieli. PotSyl 91.
  • – Za temi [braćmi księcia] dwudziestu czterech samego Kurfirszta potym dwudziestu czterech Paziow w Bogatey Barwie [jechało na koniach]. SobTDzien 9v.
  • – Eodem die jp. stolnikowa w. księstwa lit. Basi córce mojéj (któréj wczora była matką do bierzmowania) darowała materyi bogatéj i pięknéj sztukę. ZawiszaPam 127.
  • – Sławny Grzegorz Komoniecki Miesczanin Zywieczki Nowy Spanialszy y Bogatszy [ołtarz] sprawił, ktory stanął Roku 1704. KomonDziej 127.
  • – Tegoz Roku Die 10 7bris W Niedziele Była w Krakowie Sławna y wielce Ozdobna y bogata [...] Koronatia. KomonDziej 223.
  • – Karol Swięty nie tylko obicia bogáte, sprzęty, ale y własne ná ktorym sypiał łoże, ná porátowanie ubogich sprzedáć roskazał. DanOstSwada V, 17-18.
  • – Oto nász łáskáwy Herbowy Orzeł Polski kłosisty piástuiąc snopek, bogáty znak Domu WKM niesie. DanOstSwada I, 18.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • kamień bogaty (sz. zm.):
    • – U szyie mu na piersiach wisiało noszenie, Wktorym były bogate y drogie kamienie. ArKochOrl 70v.
    • – Ukochana Lancelotto [...] Ciebie nie proszę o złoto, Nie chcę u ciebie kamieni Bogatych, ani pierścieni. ZimSRoks 62.
  • bogata nędza (sz. zm.):
    • – Nie sam aksamit, nie sam atłas, ani sama Przedajna w najbogatszym leży sklepie lama. Znajdziesz włoczki, sztamety i wielbłądzą przędzę; Znajdziesz rozkosz wesołą i bogatą nędzę. PotFraszBrück II 377.
    • – Podstarosci [...] darował [...] Monstrantią [...] do ktorey zaraz Baldachim Zielony Nedze bogatey z białemi kwiaty z Frandzlą Iedwabną darował Valoris Srebra Grzywien 11. KomonDziej 147.
Przenośnie
  • Kosztowniejsza to perła, która siła Wraz w sobie skarbów bogatych nosiła: Nos załamany, sierć [!] bielsza niż wełna, Miększa niż tyrski jedwab, niż bawełna, Oczy wypukłe, ogon zatoczony I w kilka kręgów pięknie ucerklony [o psie imieniem Perlisia].MorszAUtwKuk 157-158
3. »obfitujący w co, będący w dużej ilości lub liczbie; obfity, znaczny«
  • – Ozdobnieysze w miástá y w budowánia/ y bogátsze w hándle/ y ... kupcow/ są (dla sposobności morzá y rzek/ ktore się tám ściągáią) Prussy y Liwlanty. BotŁęczRel III 41.
  • – Ośmnaście Seymow wálnych oświecał kazániámi swemi [ks. Skarga]/ ktore bogátey wymowy/ gorącego dobrá pospolitego prágnienia pełne bywáły. BirkSkar 13.
  • – Dał [król] [...] Ariodantowi Xięstwo Albanskie [...] przydawszy mu więcey Wsi do niego przyległych y blizsze powiaty Swoiey kochaney Corce dał wposag bogaty. ArKochOrl 55.
  • – Widziáłá [Najświętsza Panna] tám [w królestwie egipskim] onę bystrą y bogátą rzekę Nylus. BirkNiedz 65.
  • – Gdy Chrystus Pan/ y Zbáwiciel nász/ o spráwiedliwości iáko nabogátszey mowi/ á mowi przez Káznodzieie swoie/ po wszytkim świecie;my tu w Wárszáwie pod to nieszczęsne Interregnum, rádzimy o tym/ áby iáko nay szczupley spráwiedliwość święta chodziłá. BirkEgz 1.
  • – Y kruche się leszczyny ukazáły, zbliská [...] y iáwor/ w biesiádny chłod záwsze bogáty. OvOtwWPrzem 343.
  • – Kiedy záś bogátsze [wino] będzie/ to ták wiele miedzi przymięszáć. O czym vmieią lepszą spráwę Złotnicy dáć/ niż się tu położyło. GorAryt 130.
  • – Przed obiadem przechodziełemsie po ogrodzie przewybornie załozonym, fontami Ziołmi ydrzewami fructow kosztownych bogatym. OpalKListy 318.
  • – Ztąd się toczy z oczu, płáczu zdroy bogaty, Ze sáma chodzić muszę, koło twoiey stráty. CorMorszACyd 153.
  • – Opánowáli {Holendrzy] pewne mieyscá/ gdzie są gory w kruszcach bárdzo bogáte. MerkPol 69.
  • – Tedy wnet Arnolf, rady ich słuchając, A za pracą im dzięki oddawając, Z wielką pokorą podjął się tej straty I mieszek z skrzynie wyjąwszy bogaty - Oraz pięćdziesiąt dał czerwonych złotych. BorzNaw 201.
  • – Filoret [...] umyslił bogaty dobytek I z gospodarstwem wiejskim sprzęt domowy wszytek Spieniężywszy, pożegnać ojczyste zagrody. ZimBSiel 132.
  • – Wieś Łopatki [...] ta wieś, jako w gbury tak i w ogrodniki [...] w komorniki i rożne rzemieśniki bogata była. OpisKról 435.
  • – Iuz zyzna Ceres wstała, co w kłosiane wience Sama się y robocze zwykła stroic Zence Załozywszy Stodoły, postawiwszy brogi Zeby miał co pasc zimny Zwierz on Koziorogi Dała mieysce na ziemi bogatey Pomonie Ktora okrywszy grony doyzrałemi skronie Iesien z sobą prowadzi. PotWoj 69.
  • – Tobie tobie Monarcho szerokiego Swiata [...] Mostem przed bogatem Posławszy, ciała nasze; twoim Maiestatem Niesiemy hołd powinny. PotWoj 209.
  • – A chciała bys dla Amira Swego Lubo tu w Polscze Starostwa iakiego Lubo w Szwecyey daniny bogaty Takbys Vrosła w fortunach za laty zeby dobr panskich twoi Synowie y po twych Synach mieli dość Wnukowie. OblJasGór 11v.
  • – Nie sam aksamit, nie sam atłas, ani sama Przedajna w najbogatszym leży sklepie lama. PotFraszBrück II 377.
  • – Grekowie powracającego krola francuzkiego w niewolą wzieli ale od flotty Sycylijskiey nizeli z tą tak bogatą Zdobyczą do konstantynopolu dojechali uwolniony. IntrHist 72.
  • – Iáko przy Woyskowey pracy żałosna musi być zátrzymana płaca, kiedy bogatszy w blizny y razy niż w zapłatę zostáie Zołnierz. DanOstSwada I, 18.
  • – Kráina Afrykańska NIGRITANIA [...] w Złoto, Srebro, Ryż, Zboże, Futro bogata. ChmielAteny II 632.
  • – Dobra Biskupie na 3. części rozdzielone, z których trzecią cześć Kapituła partycypuje, ale jak Biskup tak Kapituła [warmińska] naybogatsze i naypunktualnieysze Intraty w Polszcze ma. ŁubHist 178.
  • – Był Sofá Pánem, był Prorex, Krol drugi, pánował długo w bogátym ná złoto y drogie kámięnie kráiu. TylkStrom 58.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bóg bogaty:
    • – O Szeremetu żadney wiádomości nie mamy o tym iednák namniey się nie frásuycie/ Bog bogáty. Szerzey o wszytkim opowie Dedes Agá Nász. MerkPol 35.
    • – Woyská záś W.W.M.M. Páństwá gdyby się záwsze przy Ordách nászych trzymáły/ w Bogu mamy nadzieię/ iżby Páństwo Moskiewskie wprętce było v Was. Bog bogáty y spráwiedliwy/ lubo ten nieprzyiaciel w wielkiey kupie bywa/ máło kogo wybije/ iego káżdy. MerkPol 37.
    • – Dla was Potocki; dla was Zołkiewski umierał Zeby was Obrzezaniec hardy nie pozerał Dla was iesli rozsądkiem, poymiecie to swoiem I my po dzis dzien wPolu Gradywowem stoiem Aze Bog intencye nasze zna Bogaty od niego oczekuiem przynamniey zapłaty. PotWoj 169.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Niewiem bogate słowko, wiele nim zámkniesz, wiele zbędziesz. FredPrzysł D3v.
4.  przen.  »obfitujący w wartości duchowe, moralne, transcendentalne, w cnoty, zalety«
  • – Káznodzieiá Kátholicki/ iest iáko drugi Iozeph święty: Filius accrescens Ioseph, filius accrescens, decorus aspepectu. Bogáty iest w chleb ten błogosłáwiony/ nie boi się głodu siedmioletniego/ ábowiem vczynił prowizyą dostáteczną ná czásy długie. BirkSkar 4=5.
  • – Ludzie w nádzieię bogáci ále wiey skutek wielci kaleci. WojszOr 173 marg.
  • – Człek dobry wszytkiego iest pełen I nic nie potrzebuie dla tego bogaty. OpalKSat 102.
  • – Młodym ci prawda, ále kto w serce bogaty, W czás poczyna, y mestwo nie czeka za laty. CorMorszACyd 126.
  • – Ja Bogu memu zá to karánie dziękuję; á lubom teraz ubogi, á wszákże stałem się w Bogu bárzo bogátym. GdacPan 81.
  • – Slubowałam cię poki w ciele dusze, Nie odstępowac, lub zysk lubo strata, Ia wsiadam w iednę odziana Łoktuszę, Iesli zycbędę, dosyciembogata, Gdy cię mam. PotSyl 65.
  • – Zwierzchney to włádzy y Boskiemu przyczytáć Dziełu [...] kogo bogátemi szczęściá y przyrodzeniá udárowáć przymioty. DanOstSwada II, 18.
  • – Nic nas nie uspokoi, poki nie będziem trzymáć z Bogiem, toż chcąc y nie chcąc co on chce y nie chce, kto to ma, by był náuboższym, iest nád wszytkie monárchy bogátszym. TylkStrom 63.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Bogátego ty nié máiętnością/ lécz vskromioną mierzay chciwością. KnAd 33.
  • – Bogátego nié vczyni Ccze sércé/ choć pełno w skrzyni. KnAd 33.
Znaczenia niepewne
1, 2 , 3 a. 4:
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Dość bogáty/ kto w cnotę nie ubogi. DobrGram 569.
  • – Głupi możny (bogáty)/ niéznośny. KnAd 253.
  • – Przede drzwiami bogatych błaznow, mądrzy zwykli siadac. JaśDict 117.
  • – Bogáty się dziwuie/ czym się żebrak gnáruie. RysProv I, 6.
Użycia metajęzykowe
  • - Comparatio Adjectivorum: [...] Bogáty (nabogátszy) Bogáta (nabogátsza) Bogate (nabogátsze). KusWeg O5v
  • - Adjectiva in by my ny py sy wy, item in diphtongum Polonicam finita, mutant in Nom. & Voc. pl. y finale in i [...] Hic adde desinentia in dy gi hy ki ły ry [...] Exempla sunt: młody młodzi, ubogi ubodzy, głuchy głuszy, dziki dzicy, máły máli, mądry mądrzy, inszy insi, bogáty bogáci. WojnaInst 16-17
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 16.04.2019