ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				brozda \|\| brózda \|\| brożda
	D.				brózdy
	C.				bróździe
	B.				bruzdę \|\| brózdę
	Ms.				bruździe

liczba mnoga

	M.				brózdy \|\| brozdy
	D.				brózd \|\| bruzd
	B.				brużdy \|\| brózdy \|\| bruzdy
	N.				brozdami \|\| brózdami
	Ms.				brózdach

Znaczenia

1. »podłużne wgłębienie w ziemi miedzy skibami roli powstałe przy oraniu«

– Jako brózda orana wzdłuż idzie prze pole, Jako dzielny koń pięknie obraca się w kole, Jako gęsty sad zdobi cyprys okazały - Tak z Heleny ozdobę kraje nasze miały. SzymSiel 172.
– Brózdá w oraniu ábo w zagonié miédzy skibámi/ Sulcus [...]. Kn 47.
– Brozdá. Sulcus. Waga. SzyrDict 22.
– Cały rok za zającem, darmo łomiąc żyto, Chodzi [sąsiad]: co strzeli, to chybi. Kat go wie, że mi to Niemiło. Skórkę słomą zajęczą wyścielę, A że najradniej w święto strzelał i w niedzielę, Każę w bruździe ułożyć, zawoławszy chłopca, I żeby go lepiej zszedł, niedaleko kopca. PotFrasz4Kuk I 301.
– Brozdá. Ackerfurch. ErnHand 35.
– Wznoszą się zboża od ziemie do gory [...] Iuż zaiąc z brozdy nieukaże skory. DrużZbiór 357.

2. »rów wykopany na polu, służący do jego nawadniania lub odprowadzania z niego wody, rów melioracyjny«

– Rów do sprowádzęnia wody z-roli/ ż-ogrodá/ z-drogi/ etc. ábo ná przywiedzięnie wody ná ogród/ łąkę/ rólą. [...] Incile [...] Dioryx [...] Rurmusowy rów/ Brózdá 2. Kn 935.
– Wasserfurch brożda elix. KusWeg N.

3. »podłużny ślad, wgłębienie na ciele człowieka, np. linia papilarna ręki, zmarszczka na twarzy«

– Incisurae Linien der hand Brozdy po ręku/ albo na dłoni linie. GuldOn 67.
– NOWE ZIELE [...] między różnymi, których ogród mój ma wiele, Osobliwie panienki lubią jedno ziele, [...] korzeń się wprzód u spodku w dwie cebulki dzieli, Łodyga się a gładka i bez sęków bieli, Ale dęta jak słoma i ma w sobie rowki, Którymi sok z korzenia idzie do makowki; [...] Choć go w podłużną bruzdę, choć w okrągły dołek Wsadzisz, wszędzie wesoły podniesie wierzchołek. MorszAUtwKuk 46-47.
– W brużdy y białe szrony: Twarz się stánie zorána, y włos przypruszony. ClaudUstHist 165.

4. »naturalny lub sztuczny rowek na powierzchni wody, ziemi lub jakiego przedmiotu, wgłębienie, wklęsłość«

– Wziąć Dyń niedoźrzáłych/ pokráiáć ie wzdłuż ná sztuki według ich brozd. SyrZiel 1187.
– Głęboka brozdá. Sinuosus specus cordis, Plin. Subcauus mons, Lucret. [...] Pandus: pandae lances, carinae, Virg. Kn 134.
– Rozdwoięnie/ rozdzielęnie wody zá kiem płynącym. broździé podobne. [...] Sulcus, quem facit nauis in aqua. Sulcum premit ipsa carina. Infindunt sulcos, s. aequori maris, Virgil. Kn 941.
– Ieżeli prosty [słup kolumny]? dáie się fałdowanie w zdłuż nakształt bruzd, álbo rynienek wydrożonych. BystrzInfArch C3v.

Znaczenia niepewne

1 a. 3:

– Furch brozdá sulcus. KusWeg D4v.
– Furche ist lang und breit/ Brozdá długa y szeroka. ErnHand 317.
– Brozda, eine Furche. BierSłowa 8.

Związki niejednoznaczne względem znaczeń

Związki frazeologiczne

z bruzdy występować:

– Z Brozdy występowáć Delirare, Ausz den Furchen fahren. DasHünDict Ppiij.

z bruzdy wystąpienie:

– Z Brozdy wystąpienie Deliratio [...] Deliramentum [...] Auszweichung von der rechten Furch / Verfahnung. DasHünDict Ppiij.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

1621-1643

Znaczenia

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji

– Brózdami Sulcatim [...] Kn 47.
– Brozdami Liratim, Sulcatim adv. von Furchen zy Furchen. DasHünDict Ppiij.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BRUZDA

BRUZDAMI