Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BRZUCH

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   brzuch
D.   brzucha
  brzuchu
C.   brzuchowi
  brzuchu
B. uż. nżyw.   brzuch
N.   brzuchem
Ms.   brzuchu
liczba mnoga
M. uż. nosob.   brzuchy
D.   brzuchów
C.   brzuchom
B. uż. nosob.   brzuchy
N.   brzuchami
  brzuchy
Ms.   brzuchach
Znaczenia
1. »część tułowia człowieka i niektórych zwierząt; wnętrzności«
  • – Ieść ták áby się żołądek nie obciążył, áby się nie odął brzuch, áby nie było kruczenie, ábo bełkotánie w żywocie. PetrSInst B1v.
  • – Tym sposobem brzuchá bolenie vśmierza [maruna]. SyrZiel 808.
  • – Ale gdzieby iednák w ielitach pozostałá tá wodá/ czego się domyślic możesz/ jeśliż pácyent czuie odęcie/ y rospiránie w żywocie/ do tego wiatry y huczenie po brzuchu: tedy day klisterę z teyże wody przydawszy ábo hiery/ ábo ktorego innego lekarstwa. SykstCiepl 179.
  • – Pokármy brzuchowi należą, á brzuch pokármom: ále Bog y brzuch y pokármy skázi. Lecz ciáło nie należy wszeteczeństwu/ ále PAnu; á PAn ciáłu. BG 1Kor 6, 13.
  • – Y rzekł JEzus; Jeszczeż y wy bezrozumni jesteście? Jeszczeż nie rozumiecie/ iż wszystko, co wchodzi w ustá/ w brzuch idzie/ y do wychodu bywa wyrzucono? BG Mt 15, 16-17.
  • – Brzuch/ żywot/ Venter [...] Dolium pertusum [...] Abdomen. [...] v. Kiszká. Kn 50.
  • – Ale ci miasto pomsty, z dziurawemi brzuchy Poszli nazad iak Chmury pod czas zawieruchy I wtabor się zawarli: naszy tesz dzien cały Wszyku stawszy: wieczorem w swoie weszli wały. PotWoj 122.
  • – Nawet y tych co po lassach zywcem znaydowali to wprzod koło niego poszukali trzosa to potym brzuch nozem rozeznąwszy [!] y kiszki wyiąwszy atam nic nieznalaszczy to dopiero idz że złodzieiu. PasPam 52.
  • – Przywiązał go na iegosz własnym koniu [...] ręce opak związano nogi pod brzuch koniowi podwiązano potęznie. PasPam 177.
  • – Drudzy tez y prawdziwie w chorobę powpadali z przelęknienia albo tez brzuch tłusty utrząsnął się. PasPam 231v-232.
  • – Gdy się tedy tak czas uwłoczył, dziesięc Tysięcy Ordy z Czernią niezmierną z tyłu naszym zaszedszy, y na brzuchach podpełzszy pod nasz oboz, gwałtownie na naszych uderzyli. HistBun 23v.
  • – Anatomiste maią początek rozbierania ciała czło wieczego od Brzucha. KirchFac 6.
  • – W Anglii iest zwyczay, że Szczupaká kupuiąc, brzuch rozrzynáią, pátrząc ieżeli tłusty, potym ieżeli nie będzie do upodobania Kupcowi, názad w wodę puszczáią między Liny, apertura zrasta się [...]. ChmielAteny1755 I 528.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • czołgać się po brzuchu:
    • »czołgać się na brzuchu, pełzać«
    • ~ Cokolwiek się czołga po brzuchu/ y cokolwiek ná czterech/ álbo więcey nogách się włoczy/ miedzy wszystkim płázem ktory się czołga po ziemi/ nie będziecie jch jeść/ bo obrzydliwością są. BG Kpł 11, 42.
  • brzuch bakchusów:
    • – Przysięgam, Wałku, przez Minerwy sowę, Przez ucho Midy, przez szwajcę Marsowę, Przez brzuch Bakchusów, przez Tetydy nogi, Przez dyszel Febów, przez Sylena rogi, Przez kozik Faunów, Atropy nożyce, Przez młot Wulkanów, warkocz Berenice, Żem tego nie rzekł [...]. MorszAUtwKuk 40.
Związki frazeologiczne

  • brzuch naładować:
    • »najeść się«
    • ~ Zyczylismy z nowu inszemi chlebami pierwszym podobnym[i] brzuchy naładować. PasPam 187.
2.  ekspr., przen.  »jedzenie i picie jako przyjemność; obżarstwo«
  • – [Drugi czlowiek] przedtym nasrebrze iadał y na złocie Adla gęmby y brzucha poszło to do Zydow Iuz y Krzyzyk gdzies z szyie dyszy y agnuszek Sczerozłoty ziadł sie. OpalKSat 22. OpalKSat 22.
  • – Aza niewiesz iż obzercá káżdy, stawa się Báłwochwalcą brzuchá, y káłduna swego. AndPiekBoh 156.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bóg jest brzuch || brzuch jest bogiem:
    • – Których koniec jest zatracenie, których Bóg jest brzuch, a chwała w hańbie ich, którzy się o rzeczy ziemskie starają. BG Flp 3, 19.
    • – Jam swych wymysłów bałwanom ofiary Oddawał, niosąc namiętności w dary. Brzuch był mój bogiem i tak bogów wiele Miałem, jako mam zmysłów w własnym ciele. MorszAUtwKuk 222.
3. »wnętrze naczynia«
  • – Wnętrze ábo brzuch/ pękátość/ opukáłość dzbaná/ flászy/ i inszych státków/ miárá wnętrzna ábo plác/ w-który się możé co wlać/ wsypáć. Capacitas vasis [...] Calix [...]. Kn 1275.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: JCh
Data ostatniej modyfikacji: 02.09.2010