ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

bezokolicznik

budować się

czas teraźniejszy

lp	1. os.	buduję się
	3. os.	buduje się
lm	1. os.	budujemy się
	3. os.	budują się

czas przeszły

lp		m	1. os.		budowałem się
			3. os.		budował się

czas przyszły złożony

zneut

3. os.

będą się budować

tryb przypuszczający

lp	m	3. os.	budowałby się
lm	mos	3. os.	budowaliby się
	nmos	3. os.	budowałyby się

Znaczenia

1. »być wznoszonym, stawianym, budowanym«

Rekcja: z czego, na czym, bez rekcji

~ Młyn na wsi, który naprawy potrzebuje. Drugi za wsią, który się Jasieniem nazywa, ten po ogniu nowo się buduje. InwKal I 139.
~ Kupiłem dwa place [...] dla obszyrności większey karczmy za Rzeką Mereczem ktora się dopioro [!] buduie. SapADiar 81.

Przenośnie

Chrystus Pan [...] naybárziey nam pokorę y cichość sercá zálecił/ áby się ná niey/ iáko ná fundámencie głęboko zásádzonym/ inne dobre uczynki budowáły.StarKaz II, 650
Umieiętnie tedy záżywaią Krolowie tey Zwierzchności Przywileiow [...] z czegoby Máiestatu Krolewskiego mocnieysze budowáć się mogły podpory.DanOstSwada I, 16

2. »stawiać, wznosić dla siebie budynek«

~ To tesz ex vicinia przydam ze Wschowa w Murze tak zgorzała ze tylko koscioł katolicki został. Wielka szkoda y ruina. Budowac się bendą meo commodo. OpalKListy 263.
~ Drogi pospolitey nikt sobie nie może przywłaszczáć y budowáć się ná niey/ ále wszytkim iest zárowno wolna do przeieżdżania. StarKaz II, 345.
~ Komisarz Krolowej jej mci na to zesłany, do lat dwuch, a die 5 augusti 1661 od czynszu był uwolnił, aby się ludzie tym prędzej budowali i lądy swe osiadli. OpisKról 82.
~ Barhutta pustkowie. Chłop jeden mieszka, ktory się buduje, ma wolnych lat 3, po ktorych wyjściu in anno 1666 płacić będzie corocznie fl. 40 dwiema także ratami. OpisKról 310.
~ Czwarty gbur na czynszu zasiadł, ktoremu dana była wolność, żeby się budował do lat połczwartu. OpisKról 337.
~ Staynie zastalismy gotowe y z podłogami, Bo iuz były błota wielkie iesienne budynki porząnne bo się oni słusznie buduią w obozach. PasPam 113v.
~ A z 100 [...] pozyczyłem Panu ywanowi gotowymi pięniędzmi na Budynek kiedy sie Budował. KunReg 25.
~ Budynek, jaki stoi, ten wszystek oddaję synowi z matką. Ponieważ ojcowskie zgorzały, nowo budować musiałem się. WłośćRoz 114.

3. przen. »podnosić się moralnie, poprawiać się«

Rekcja: z kjogo czego, bez rekcji

~ Biorę przykład z kogo v. Przykład/ Buduię się. Kn 32.
– Buduię się z kogo/ Exempla nobilia subdunt alicui aculeos, Senec. Peto ab aliquo exemplum fortitudinis, Cicer. Traho ad exemplum aliquid, Vlpian. [...] Naśladuię. Exemplo optimi cuiusq; facio, Cicer. [...]. Kn 52.
– Zawczasu powiadąm ze wiecey iest swietych I bogoboynych ludzi niz takowych trzpiotkow Zaczym to Zakonowi szkodzic nie powinno. Rzecze mi kto zasz nie masz kaznodzieow wielkich I poboznych z ktorych by mogli sie budowac? OpalKSat 109.
– Myć Polacy buduiemy się z Páná, ze ták podłym bydlęciem iechał. MłodzKaz III, 341.
– Oczy nam się otworzą nad naszą ruiną i potrzebą reparacyi, tak aby się insze narody z niey budowały widząc trwałość, wspaniałość y regularitatem naszego budynku. LeszczStGłos 12.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BUDOWAĆ SIĘ