Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BUZDYGAN

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L (XIX), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1623
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   buzdygan
D.   buzdygana
B. uż. nżyw.   buzdygan
N.   buzdyganem
Ms.   buzdyganie
liczba mnoga
D.   buzdyganów
B. uż. nosob.   buzdygany
N.   buzdyganami
Etymologia
tur. buzdyġan 'żelazna maczuga wojenna'
Znaczenia
 wojsk.  »broń obuchowa, składająca się z kulistej lub graniastej metalowej głowicy, osadzonej na krótkim drzewcu; później oznaka dostojeństwa w wojsku«
  • – [Pyta arcyksiążę Leopold] [...] czemu pułkownik miał buławę pełną, a drudzy rogatą? (na buzdygan) czemu pogwizdują? DembPrzew 94.
  • – Skoczy ku niemu [Marcinowi Kazanowskiemu] z okrutną zapalczywoscią Hetman z buzdyganem, ktorem nan cisnąwszy po czapce go zaiął [!]. OssJŻyw 36.
  • – Buzdygan/ claua ferrea angulosa profundis et crebris sulcis striata [...]. Kn 55.
  • – A. D. 1609. Ie[g]o Mscz Pan Gabriel Modrinski Powiedzial Isz w buzdiganie s ktorem Iezdzil Mihal Woiewoda Maltansky bilo Szin zelaza 24 y dla tego Vrzednikiem Babinskiem armiger Babinsky abi przed rotha takiem buzdiganem wicziskal chedogo. AktaBab 7.
  • – I będąc w Osminastem Wieku swego Lecie Piastowałes, w tak ludnem buzdyganPowiecie [mowa do Jana Lipskiego]. PotWoj XVIIv.
  • – Buzdygan we złoto oprawny, od K[róla] Imci. InwRuchGęb 124.
  • – Máią Ichmość M. Pánstwo w skárbcu Oyczystym buławy pułkownicze, buzdygany rotmistrzowskie, opalone y postrzeláne chorągwie. PisMów II 197.
  • – Leć się nasi zatrzymali, a ordynansu czekali. Więc, gdy tego długo było, już słuchać tego niemiło: Gdy nietylko samych lżyli, leć i wiarę ich bluźnili, Dalej się Turczyn obróci, buzdyganem na nich rzuci. StanTrans 186.
  • – SAturnus Syn Vranow Monárchynie ládáiákich Provincyi máiąc ociążoną płodem Zonę swą Opę, á nie spodziewáiąc się prędkiego złożenia y połogu, wypráwuie czterech Korybantow, vzbroionych káráceną, y czworográniástemi buzdyganámi, z Károcą czteromá srogiemi Lwámi záprzężoną, zápraszáiąc mnie gorąco do páłácow stolice swoiey, ná záwołány bánkiet, oraz chcąc mnie mieć y kumem przyszłego potomstwá. AndPiekBoh 124.
  • – [...] kápitulacyą biorą Za co, zeby zbuzdyganem kiedy niekiedy przed Hetmanem chodzili [...]. JabłSkrup 91-92.
  • – Tegoż dnia, na sępa napadli: Działosza pomieniony, tak szczęśliwie na lecącego buzdyganem rzucił, że mu skrzydło, zupełnie wybiwszy, sępa poimał, w oczach krolewskich. NiesKor II 114.
  • – Buzdygan prędzmetalowy. SzkółRzewGęb 223.
  • – Wyimie [śmierć] Hetmańskich Buław ze trzy kopy, Bończukow tyleż, Buzdyganow, tárczy, Z Przyłbic, z Misiurek składa grube snopy, Oko Sylwij doyrzeć nie wystárczy, Wiele Kirysow, Kárwaszow, Pancerzow, Szábel, dzid, strzelby, pobráła z Rycerzow. DrużZbiór 431-432.
  • – Buzdygan, g. [buzdygan]a. Streit-Kolbe mit Kanten. sorte de masse d'armes qui a des extremitez élevées. T III 92.
  • – Częstuię 1) tractiren, eine Ehre anthun. 2) tractiren, übel begegnen, prügeln, schelten. 1) traiter, régaler qu. 2) traiter, recevoir, acomoder, batre, gronder, maltraiter qu. § 1) uczęstowałem go że nie trafił do domu; częstować kogo winem, miodem, dobrze, źle. 2) buzdyganem, kiiem go częstowano po grzbiecie. T III 186-187.
Związki frazeologiczne

  • buzdygan powiesić na ścianie:
    • »porzucić rzemiosło wojenne, przestać się zajmować wojaczką«
    • – Już na złe ludzkie wymyślone sztuki, Strzały i łuki, Pancerz, karwasze, buzdygan, wsiędzenie, Inszy rynsztunek powieszę na ścienie A na kopiej jak na własnej grzędzie kokosz usiędzie. MorszZWierszeWir I 341.
    • – Wiem, żeś buzdygan powiesił na ścienie, Karwasz pod ławą, a przy cudzej żenie Dźwigasz wrzeciono zwijasz osnowy Herkules nowy. MorszZWierszeWir I 356.
Użycia metajęzykowe
  • - Brzuch buzdygan ceber chleb chlew czekan [...] habent genitivum in a. WojnaInst 28-29
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 05.11.2019