Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CZARNY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CZARNY, CARNY
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (czarny, czyrny), SXVI, Kn, T, L, SWil (czarny), SW, SJP (czarny)

Formy gramatyczne
lp M. m   czarny
ż   czarna
n   czarne
D. m   czarnego
ż   czarnej
n   czarnego
B. m nżyw   czarny
ż   czarną
N. m   czarnym ||   czarnem
ż   czarną
Ms. m   czarnym
lm M. mos   czarni
nmos   czarne ||   carne
D.   czarnych
N.   czarnemi
Znaczenia
»kolor węgla, bardzo ciemny«
  • – Mieczyk złotem oprawny; z Aksamitnemi Pochwami czarnemi. RewSkarb 126.
  • – Vbior czarny Kierowy Vbior baiowy. ArchRadziw 1638 66, 2.
  • – Pani małzonce iego [syna] sukienkę adamaszkową czarną zapisuię y leguię. DekrŻmud 181v.
  • – W barwie się kocham czerwonej, lecz wszędzie, Kędy dowodzę, bez czarnej nie będzie. MorszAUtwKuk 190.
  • – Wziąłem tez iednego Wołocha pięknego z Czarną pręgą trochę był zacięty koło ucha tęn kon. 96 PasPam 96.
  • – Puszcza kiełpinska iest obfita w las czarny a Rudzka w borowine. AdnGosp 24.
  • – NIe bárżo mi sie Xięże, tá wászá ozdobá, Ze Kruká Herbem nosisz, w Sygnecie podobá, Kruk czarny z przyrodzenia á do tego krádnie, Y kryie w dźiory, káżdą rzecz ktorey dopádnie. Wierny zásię Kátholik á dopieroż Xięża? Ták biały być powinien że y śnieg zwycięża, Z tąd wam Alby przystoią ná y mieysce Effodu. To zle, łábęciem z wierzchu, Krukiem być ze spodu. PotPocz 148.
  • – Deczyma z czarnego burstynu albo agatu. SzumInw 42.
  • – Recognouit [...] tylko co mu [się] dostało: vsarka czarna akszamitna, karmazynu czerwonego płat niewielki. AktaMusz 34.
  • – Tákże máterye rożengo koloru wychodzące, á osobliwie carne, zielone, żołte, á przytym zbyt smrodliwe, (przy ktorych y krew się pokázuie) nieuleczoną biegunkę znácą. CompMed 231.
  • – Były kiedyś konterfekty dawnych Konarskich w Topolnie, iako Michała [...] w birecie czarnym, binda złota. NiesKor II 574.
  • – ALWERN wielkie iagody winne barzo czarne w Okolicy Aurelianeńskiey. DanKolaDyk I, 157.
  • – Szczepienie tego wina przyszło z Alwerniy... Wino z tych gron robione nazywa się: Czarne wino, alwern albo alwernak. DanKolaDyk I, 157.
  • – [...] pámiętay to/ ábyś sie nie turbował z myślámi/ gdy w kláwikordzie obaczysz záraz z przodku/ ná białych clawisách od lewey ręki/ głosow cztery więcey [...] y ták wiele czarnych. GorMuz b2.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • balsam czarny:
    • – Item ná tosz iest rzecz bárdzo dobra záżywáć Bálsamu czarnego w tymże konfekcie Rożowym. PromMed 82.
  • balsam peruwiański czarny:
    • – Emplastrum de Betonica z Balzamem Peruwianskim czarnym dostatecznie przymięszanym wielce pomocne. BeimJelMed 350.
  • borówki czarne:
    • – Borowki czarne/ czernicé/ v. Márcowy kwiát. Kn 50.
    • – Czernice/ vide Borowki czarne. Kn 99.
  • bluszcz czarny:
    • – Sok z ziarn Blusczá czarnego/ włosy czarno fárbuie. SyrZiel 888.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bot. biedrzeniec czarny:
    • »Pimpinella nigra«
    • – Biedrzeniec Czarny/ Rozdział 20. Bibenalla nigra. et Pimpinella hirsuta. Schwartz Bibenell. BIedrzeniec czarny/ korzeniá iest mocnego/ ná pálec wzmiąsz/ zwierzchu czarnego/ we wnątrz białego ... SyrZiel 78.
  • bot. bez czarny:
    • »drzewko lub krzew o czarnych owocach; Sambucus nigra«
    • – BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
    • – Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.
  • rumien czarny:
    • – CHAMAELEON NOIR, qu'on appelle autrement CHARDONNETTE (qui a les seuilles semblables à l'Artichant.) RUMIEN czarny álbo bronátny inaczey zowią Ostropest co ma liście podobne KARCZOCHOM. DanKolaDyk I, 272.
Związki frazeologiczne

  • zabawić się czarnem kałamarzem:
    • »napisać donos, oszczerstwo«
    • – Wszec się do tych czas zabawił Czarnem kałamarzęm, wy wodząc Inquizycyią. PasPam 114.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Káżdy kot w nocy czarny. RysProv VII, 10.
  • – Chyłem borem/ czarnym szlákiem. RysProv 18.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

CZARNY
rzecz

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1656-1688
Znaczenia
»czart, diabeł«
  • – Strzelaliscie gęsto a niewielescie nabili Polakow Czemuz? boich Aniłowie Strzegą awas czarni. PasPam 61.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 24.05.2007
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 24.05.2007