ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T (horyzontalny), L (horyzontalny; bez cyt.), SWil (horyzontalny), SW, SJP (horyzontalny)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn

Najwcześniejsze poświadczenie: 1624-1639

Formy gramatyczne

lp	M.	m		choryzontalny \|\| horyzontalny
		n		horyzontalne
	D.	ż		horyzontalnej \|\| choryzontalnej
	B.	m	nżyw	horyzontalny \|\| choryzontalny
		ż		horyzontalną
		n		horyzontalne
	N.	m		choryzontalnym
		ż		horyzontalną
	Ms.	ż		horyzontalną
lm	M.	nmos		horyzontalne
	D.			horyzontalnych
	B.	nmos		horyzontalne
	Ms.			horyzontalnych

Znaczenia

»poziomy; położony, ustawiony poziomo«

– Wał iednak ná ktorym cewy B, y koło páleczne drugie C, nie iest stoiący, ále horyzontalny, álbo poziomny; ták wysoko, żeby bydło mogło podeń podchodzić: Długi według potrzeby. SolArch 88.
– Krąg D drugi, ma się według potrzeby obracać ná spodnim, dźwigáiąc wał P, z skrzydłámi N. Ma kołki D, spuszczone ku ziemi, blisko czołá kręgu, ná to áby oczapiáły krąg niszszy T, y trzymáły krąg wyszszy D, gdy się náwraca ku wiátru z skrzydłámi. Kołki B, horyzontálne służą dla zákłádánia liny MKH, y trzymánia iey. Może ich bydź ze 12. SolArch 96.
– Niech walec es, wysoki ná ćwierć iednę eb, łókciá iednego, ma złożenié poziomne álbo horizontalne, iáko w figurze, y rurá ná nim ep, niech idzie angułem bep, gradusow 45: á druga ef, ángułem bef, gradusow 30. SolArch 152.
– HORIZONTAL [...] HORYZONTALNY iák okiem tylko rzucić y zasiągnąć może prosto wlinią iedno wdrugie. DanKolaDyk II, 129.
– Horyzontalny, poziomny. Horizontal-. horisontal. horyzontalny, słupowy albo poziomny zegar. Horizontal-Sonnen-Uhr. cadran horisontal. T III 454.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

linija horyzontalna (sz. zm.):

– Rzecze mi kto, iż często wspominam horyzont i czasem nazywam go być równością horyzontalną, także liniją horyzontalną. AquaPrax 190.
– Aby wał sam wszytek dokonczony rowno szedł horizontalną linią, zeby wszędzie nie było wyzey albo nizey [...] wszytko to ma bydz rowno pod sznur horizontalną linią sypano [...]. NarArch 61.
– Zas drugą wagę kozdy wałmistrz ma miec wywazania horizontalney to iest prostowidzialney liniy [...]. NarArch 153.
– Niech bowiem skrzynká zwyczáyna PHOK kropkami w Figurze naznáczona, stánie przy linii horyzontalney BK; nie zátrzyma wody, tylko w tránguliku PHK; A w skrzynce ostrzeyszey VPOK zatrzyma się wodá, nie tylko w ty tryánguliku PHK ále y w drugim VPK, stoiącym pod wyszszym PHK. SolArch 80.
– Tákże z okrętow nie obaczy tego brzegu, ktory z masztu widáć, Coby bydż nie mogło, gdyby morze stało w linią horizontálną. SolArch 130.
– Do tych trzech linii perpendykularney y linii] choryzontalney przydáć trzecią linią, áby z nimi czyniła tryanguł. BystrzInfArch E3.

cyrkuł horyzontalny:

– Genetliakowie są to ci wieszczbiarze ktorzy z konstellacyi znákow Niebieskich czasowi rodzacego się człowieká przyzwoitych o cáłym życiu iego y wszystkich przypadkach: iáko to o postánowieniu, dostátkach álbo ubostwie, honorze, szczęściu álbo nieszczęściu w pewnych okkurencyách, długim álbo krotkim życiu, sposobie śmierci prognostyk swoy formuią. Czego dochodzą przez erekcyą figury. To iest 1mò cáły okrąg Niebieski dzielą ná cztery części przez dwa cyrkuły południowy y [cyrkuł] choryzontalny, á każdą z tych część [!] dzielą znowu ná trzy cyrkułámi prowádzonemi przez intersekcye cyrkułu południowego z [cyrkułem] choryzontalnym ktore 12. części názywaią 12. domámi Niebieskiemi [...]. BystrzInfAstrol 4 nlb.
– Pryncypalne sekcye y cyrkuły dzielące ziemię są te. Oś ziemná z dwiema punktami polárnemi. Cyrkuł ekwinokcyonalny. Dwa cyrkuły tropiczne solstycyonalne. Dwa cyrkuły polárne południowy y pułnocny. Cyrkuły merydyonálne. Cyrkuły párallelowe. Cyrkuł choryzontalny. BystrzInfGeogr C1.
– Cyrkuł Choryzontalny, iest to cyrkuł względem iakiego takiego mieysca ná ktorym zostaie ziemianin, z tegoż mieysca punktu prowadzony, dzielący ziemię ná dwie części, iedno pułsferze gorne, względem punktu Zenith nazwanego, ná ktorym iest ktory ziemianin. Ná drugie pułsferze dolne, za centrum tego cyrkułu choryzontalnego, maiące przeciwny punkt Nadir nazwany. BystrzInfGeogr C1v.
– Ma [globus] cyrkuł Choryzontalny około sfery obwiedziony. BystrzInfGeogr L2.

zegar horyzontalny:

– [...] zrysuiesz go [zegar północny] przez zegar Horizontálny [...] byleś twarz Horizontálną z stylem wywrocił ku ziemi [...]. SolGeom III 51.
– Horyzontalny, poziomny. Horizontal-. horisontal. horyzontalny, słupowy albo poziomny zegar. Horizontal-Sonnen-Uhr. cadran horisontal. T III 454.

zegarek horyzontalny:

– Zrysuy zegarek Horyzontalny, zwyczayny. SekrWyj 137.
– Mieć możesz i zegarek Horyzontalny tenże skutek czyniący. SekrWyj 137.

godzina horyzontalna:

– [...] po obudwoch koncach linii, nápisz słowá Godziny horizontalne. SolGeom III 37.

kompas horyzontalny:

– [...] náznácz []...] punkta potrzebne do postáwienia centrum, y wysokości Osi Niebieskiey w kompásách Horyzontálnych y ściennych. SolGeom III 36.

położenie horyzontalne:

– SRzodwagá, álbo iáko insi zowią, Wagá: iest Instrument prosty, ktorym doznawamy,ieżeli długość iáka, álbo płászczyzná nie iest niższa ktorym końcem: to iest ieżeli ma obadwa końce, álbo rogi, rowno odległe od śrzodká wewnętrznego ziemie: Iákie położenie záchowuie wodá spokoyna: y zowie się Położenie Horizontalne álbo Poziomne. SolGeom II 3- 4.

równość horyzontalna:

– Rzecze mi kto, iż często wspominam horyzont i czasem nazywam go być równością horyzontalną, także liniją horyzontalną. AquaPrax 190.

twarz horyzontalna:

– [...] zrysuiesz go [zegar północny] przez zegar Horizontálny [...] byleś twarz Horizontálną z stylem wywrocił ku ziemi [...]. SolGeom III 51.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

HORYZONTALNY