ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (dźwięk, źwięk), SXVI, Kn, T, L, SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		dźwięk
D.		dźwięku
B.	uż. nżyw.	dźwięk
N.		dźwiękiem
Ms.		dźwięku

liczba mnoga

uż. nosob.

dźwięki

Znaczenia

1. »odgłos, brzmienie«

– Rozlega się straszny gwar ogromnego dźwięku: RożAPam 15.
– A tu się głosy tym więtsze wzmagają, aż o ostatnie mury dźwiękiem uderzają: „Ukrzyżuj” – straszne echo miedzy mury niesie, 60 z owę stronę się drugie rozlega po lesie. RożAPam 49.
– Jednak im go tężej śmierć natarczywa dusi, tym wdzięczniej, na pozornym zawieszony sęku, śpiewa, sięgając z dusze łagodnego dźwięku. RożAPam 82.
– Trąby niesłycháć/ áni ogromnego Bębnu/ tylko dźwięk głosu nabożnego [podczas procesji]. TasKochGoff 276.
– O naswiętsza Dziewico cos z to wzdy takiego I biegła na dzwięk zgiełku onego wielkiego ArKochOrl 32.
– Vsłyszawszy głosy y dźwięk wyiechał z swey brony Zawodnik uskrzydlony straszny w onem czesie ArKochOrl 33v.
– Po dzwięku straszney grozby y fukow vzywa I na poiedynek go wabi y wzywa. ArKochOrl 33v.
– I aby konia sidłał Czarnoxięznik srogiem Dzwiękiem znac dawaiąc krzywym trąbi rogiem ArKochOrl 33v.
– Gdzie czesto słychac miedzy pusczami gęstemi Dźwięki woiennych zelaz pod dęby wielkiemi ArKochOrl 38.
– Przejrzysty strumień wody krysztalowy Smutnym szemraniem dźwięk wydaje nowy I nieme wody Płaczą twej szkody. HabListKontr H, 33.
– Odejmi odemnie wrzask pieśni swojich: bo jich y dźwięku harf wászych słucháć nie chcę. BG Am 5, 23.
– Boście nie przystąpili do gory ktora się da dotknąć/ y do ogniá gorejącego/ y do wichru/ y do ciemności/ y do burzy: Y do dźwięku trąby/ y do głosu słow; który ci co słyszeli/ prosili/ áby więcey do nich nie mowiono: BG Hbr 12, 18-19.
– Głos zgráje ná górách/ jáko ludu gęstego: głos y dźwięk krolestw/ y narodów zgromádzonych: PAN Zastępow spisuje Wojsko ná wojnę. BG Iz 13, 4.
– Ztrącona jest do piekłá pychá twojá/ y dźwięk muzyki twojey: BG Iz 14, 11.
– Wszák y rzeczy nie żywe/ ktore dźwięk wydawáją jáko piszczałká álbo Cytrá; jesliby roznego dźwięku nie wydawáły/ jákoż poznano będzie co ná piszczałce álbo co ná cytrze gráją? BG 1Kor 14, 7.
– Y uczynię/ że ustanie głos pieśni twojich: á dźwięk harf twojich nie będzie więcej słyszány. BG Ez 26, 13.
– A będzie to miał ná sobie Aáron przy posługowániu/ áby słyszány był dźwięk jego/ gdy będzie wchodził do świątnice przed PAná/ y gdy záś wychodzić będzie: żeby nie umárł. BG Wj 28, 35.
– Zá nią wnet hucży dźwiękiem/ grzmi głosem zacności swojey: y nie odkłada innych rzecży gdy bywa słyszan głos jego. BG Hi 37, 3.
– Błogosłáwiony lud/ ktory zna dźwięk twoj. PAnie w światłości oblicża twego chodzić będą. BG Ps 89, 16.
– Brzęk/ dźwięk / z brząkánia/ v. Brzmienie. Est etiam interrectio sonū exprimens rei tinnulae percussae vel proiectae. Kn 48.
– Brzmienie/ dźwięk. Sonus, m. 2. Sonus neruorum, vocis, [...] Sonitus tubarum, [...]. Sonitus aeris, [...] Sonor, m. [...] Sonus, us, m. [...] Strepitus dulcis testudinis, [...]. Tinnitus aeris, [...] Canor [...]. Kn 49.
– Brzmiący/ Sonorus, [...] Canorus, [...] AEs canorum: Canora lyra, [...] Canora vox, [...] Canorum vocis genus, pro canora voce, [...] sicut praecox ingenij genus, pro praecoci ingenio [...]. Vocalis, subst. aut Vocalis litera, adiect. [...] Brzmienie/ dźwięk przéz się máiąca. Resonus, [...] resonabilis, [...] Sonabilis: sistrum sonabile, [...]║ Sonans, [...] ║ Consonans, [...] Consonantiora, grandiora, leniora in oratione, s. verba. Tinnulus, [...]. Soniuius [...]. Kn 49.
– Dźwięk/ [...] Sonus, masc. secundae. [...] quartae. [...] Strepitus, [...]. Strepitus dulcis testudinis. Canor [...]. Kn 170.
– Spiewánie/ głos śpiewáiących. Melos [...] dźwięk / brzmienie [...] Piéśń/ Mélodyia. Kn 1042.
– Szczęká gárniec/ dzwon. [...] Raucum tinnit, sonat. Raucum edit sonum. Szczęka vel nié brzmi/ głucho brzmi. nié brzmi/ nié oddáié dźwięku / iák w-pudło uderzył. Kn 1105.
– Mało tu y Cypriyskie Grácye iuź spráwią/ Poprozno słodkim dźwiękiem głuche uszy báwią. TwarSLeg 74.
– A Wezer ná to. Nie mniey y ia wzaiem Ućieszon/ że przed Carskim widzę ćię Szaraiem/ Y iásną iego Portą. O ktorym ták śiła/ Dźwięku po Ottomániech sława rospuściłá. TwarSLeg 79.
– Dźwięk. Sonus, skûbeimas. SzyrDict 59.
– Raczej narzekam na nasze igrania I melodyjne dźwięki, i śpiewania. Przez te cny pokój i wody powolne Pobudziliśmy na tańce swawolne. BorzNaw 47.
– Kto dał wdzięk każdej sprawie, dźwięk ustom i głosy Nie podlejsze anielskich? MorszAUtwKuk 267.
– Hetman przestrzegáć ma [...] żeby pod czás Elekcyey dźwięk Bębnow [...] nie zagłuszał wolnego głosu Szláchty, w obierániu Páná. LubJMan 65.
– O akcencie. Accentus nazywa się gdy iedna z wokałow takim znakiem (`) dla słusznego dźwięku y ozdobnieyszey wymowy słowa/ naznaczona będzie. StylaGram 18.
– Dźwiękiem trąb wywrócone Jerychonta mury, Lecz i przed tą trąbą [o Matce Bożej] drży Acheront ponury. KochOgrTur 166.
– Dziwny arfa głos miała w Dawidowych ręku, Lecz i panieńskiej cytry szatan chroni dźwięku. KochOgrTur .
– Wieleż to między ludźmi ná Akcencie, ná dźwięku, ná iednym podniesieniu głosu należy; MłodzKaz II, 340.
– [...] zazywszy niemal tych słow dźwięku, Rychley bym się bycspodziewała wgrobie, Nizli cię w takiem nie bespiecznymsęku, Sekret dlaBoga dzis zalecam tobie, Pomni ze w iedney Łodzi pływasz ze mną, Iedząc Hirpinie kukiołkę wzaiemną. PotSyl 46-47.
– Oni rzekli, Náiaśnieyszy Krolewicu, nie znaszże nas? nie znasz tych, ktorzy cię znáć nie mogą tylko po dźwięku tych kaydan? TylkRoz 24.
– Wzrok około farby słuch około dźwięku się bawi. TylkRoz 113.
– Słuch ma w sobie záwárte powietrze, iż dźwięk nápowietrzu się rodzi. TylkRoz 114.
– Tam dźwięk pánuie gdzie to drżeć może po czym się dzwięk rozlewá, náczynie czcze pełne iest powietrza z ktorym łácmieysze niż pełne, iest do drżenia, zaczym też dzwiękowi lepiey służy. TylkRoz 212.
– Gniazdá im [synogarlicom] vpleść z słomy, y tąsz świeżą znowu vtártą miękko vsłáć z pierzem dártym, á ták zá tákowym dozorem, nie trudno będzie o przychowek, tylko cichość im záchowáć, áby iákiego grzmotu, huku, y dźwięku zbáłuszeniem, ile gdy ná gniazdách siedzą niebywáło. HaurSkarb 129.
– A gdyby pomieniony wąż był spalony, á położony był popioł w ogień, záraz stánie się dźwięk nákształt grzmotu strásznego. AlbSekr 228-229.
– Sławę, rżenia końskiego támci wrożą dźwiękiem, Ci zaś ciężkiem kámieniem, twárdym kłádą sękiem, [...]. PotPocz 28.
– Nie trąbá, lecz przy Pańskim Krzyżu twoiá sławá, Dźwiękiem swym Dunay szuszy, y zwycięstwo dawa. PotPocz 43.
– Wziąwszy lutnią z bębenkiem do ręki Wesoło skaczą ná muzyczne dźwięki. ChrośJob 76.
– Zmysł słyszenia, spràwne słyszenie w uchu rzeczy màteryalnych brzmieniem y dźwiękiem nadànych. BystrzInfCosm E1r.
– Drugie objectum [słyszenia] to iest rzecz brzmięniem y dźwiękiem nadana BystrzInfCosm E2.
– Dźwięk. 1) Klang, Schall. [...] 1) son, ton, sonorité, résonnement, rétentissement. [...] § 1) dzwony dźwięk piękny wydawały. [...] dźwięk dzwonów. Schall der Glocken. tintement. dźwięk kieliszkow. Klang der Gläser. tintin de verres. T III 322.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

(wariant I):
– Vderz w gárnéc dźwięk go wyda. KnAd 1161.
(wariant II):
– Uderz w garniec dźwięk go wyda. an der Rede erkennet man einen Narren. on connoit les foux aux paroles & les ânes aux oreilles; au parler le bon cerveau. T III 364.

– Dźwięk zá węch. RysProv Bv.

2. »wdzięk, piękno, urok«

– Dźwięk. [...] 2) Reitz. Anmuth, Schönheit. [...] 2) le charme, apas, atrait, beauté. [...] § pełen wrodzonego dźwięku. [...] T III 322.
– Wdźwięk, dźwięk. Reitz. Anmuth, Schönheit. charme, m. apas, beauté. T III 2502.

Znaczenia niepewne

– Przed cudem lecz obłudnem tych wszetecznic dźwiękiem Ieśli sobie nie ufa, kto: czuiąc się miękkiem? PotPocz 91.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: WDŹWIĘK.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

DŹWIĘK