ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

lp	M.	m		domowy
		ż		domowa
		n		domowe
	D.	m		domowego
		ż		domowej
		n		domowego
	C.	m		domowemu
		ż		domowej
		n		domowemu
	B.	m	nżyw	domowe
			żyw	domowego
		ż		domową
		n		domowe
	N.	m		domowym
		ż		domową
		n		domowym
	Ms.	m		domowym
		ż		domowej
		n		domowym
lm	M.	mos		domowi
		nmos		domowe
	D.			domowych
	B.	mos		domowych
		nmos		domowe
	N.			domowymi
	Ms.			domowych

Znaczenia

1. »związany z budynkiem mieszkalnym«

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

apteka domowa (sz. zm.):

– Iakim sposobem te sole robią się, wiedzą Aptekarze, lecz y tu w Aptece domowey naydziesz iako się robić maią. PromMed 7.
– Preparacyą ich [esencji] znaydziesz w Domowey Aptece naszey. BeimJelMed 113.
– APTEKA DOMOWA To iest sposoby robienia osobliwszych lekarstw, ktore każdy w domu łatwo sobie zrobić może zwłaszcza gdy Apteki po blisku niemasz. VadeMed 257.

[budownictwo] domowe:

– Wielki w tym błąd ludzi pospolitych, ktorzy lada wałmistrza co wał kopie albo co trochę rozmiaru umie, lubo budownictwa woiennego, albo domowe[go] Indzienierem nazywaią. NarArch 79.

suknia pokojowa domowa:

– DES-HABILLE [...] SUKNIA pokojowa domowa, w ktorey wielkie Panie chodzą w domu u siebie poki się nie ubierą. DanKolaDyk I, H52.

wczasy domowe:

– o przystastwo widziało mi sie dnięm iednem że to w dobrym bycie [...] Bo mi y wozami [wozy] naładowano takiemi Specyałami iakich Nie w obozie ale przy domowych tylko wczasach zazywaią. PasPam 82.

Związki frazeologiczne

chłopiec domowy:

– OvOtwWPrzem 201.

2. »odnoszący się do ojczyzny«

– Spiski od kogo kolwiek Przeciwko komukolwiek z okazyiey w Nętrzney między Stanami niezgody y rozruchow Domowych Uczynione [...] kassuięmy. PasPam 211v.
– Potym maią upraszac PP Posłowie nasi krola IoMSCi aby Traktat Łęgonski ktory naygruntownieyszym iest domowego uspokoienia fundamentem, zaraz [...] był approbowany. PasPam 216-216v.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

wojna domowa (sz. zm.):

– Uczyniwszy Pokoy z Moskwą Mizernemi kondycyiami [...] poczynamy [...] woynę domową. PasPam 187v.
– Roku Panskiego 1665 Roznieciła się Domowa Woyna ex Ratione ze Civis oppressus. PasPam 191v.

domowy agresor:

– Aby tak od postronnych jako od domowych agresorów i turbatorów ze wszytkich stron przezornie i fundamentalnie obwarowana [...] [Polska] równo z drugiemi narodami o sobie mówić mogła: nemo me ab hinc impune lacesset. PropKanRzecz 249.

Związki frazeologiczne

domowa skiba:

– Wobfity kray wszedszy Moze nąm Bog lepsze nizeli na domowey Skibie obmyslic chleby. PasPam 118.
– Pozywi mię ieszcze do mowa skiba z łaski Oyca mego. PasPam 122v.

3. »udomowiony«

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

gęś domowa:

– gęś domowa, dzika. T III 371.

bydlę domowe:

– Báránek [...] iest napokornieyszy między wszytkiemi bydlęty domowemi. StarKaz II, 309.
– Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
– CHEVRE [...] KOZA, bydlę domowe co mleko daie á zażywają go ná lekarstwo, samica od kozła. DanKolaDyk I, 302.

nieme bydlę domowe:

– Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.

bydło domowe (sz. zm.):

– Czemu zwierz dziki ktory iest iednego rodzaiu iednakiey się też farby z drugiemi rodzi? To idzie [...] iż żywność ma iednakową ktora humorow nie odmienia, co się oboie nie trafia bydłu domowemu. TylkRoz 267.
– Nie tylko domowemu bydłu szkodziło robactwo to, ale leśnemu zwierzu. ZawiszaPam 361.

bestia domowa:

– CHIEN […] PIES bestya domowa. DanKolaDyk I, 303.

bydlątko domowe:

– Nád wszytkie bydlątka domowe/ Koziełká młodego mięso z smáku/ z prędkiey konkokcyey y z zdrowego posiłku/ ma swoie zalecenia. HercBan 29.

4. »własny«

– Co ia iuz pamiętam odmięnney co raz mody, w Sukniach, w Czapkach w botach, Szablach, w Rządzikach y w kozdym apparacie woięnnym y Domowym. PasPam 79v.
– Przypomniec sobie wolno iak nąm cięszka była rzecz od Stąpic delicyiey, Domowych zbiorow y Maietnosci a cudze zagranicą pocierac kąty. PasPam 138v.
– Iuzem tam nieprzebierał iako w domowęm stawie ale co przyniosła to bierz [...] gdyz iako m iuz napisał że ona [wydra] tam nie brakowała osobami ale co napadła to wzięła. PasPam 253.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bez domowy:

– Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.

cebula domowa:

– Cebula domowa na rozwolnienie flegmy zgęsłey, na piersiach iak kamien leżącey, dobra. BeimJelMed 492.

bożek domowy (sz. zm.):

– bożki domowe Kn 43.
– Domowi Bożkowie ErnHand 444.

gwałt domowy:

– [...] iuż náiazd postronny zniosłá lecz gwałt domowy iák miarz iey niezbronny/ Ktory Muzy przeyźrzáły nie omylnym okiem/ Zdawna to obiawiáiąc częstem swym wyrokiem [...]. JurkLech A2.

wróbel domowy:

– wrobel domowy T III 2620.

domowa potrzeba (sz. zm.):

– [...] ięłá się szláchtá kupczyć [...] ták iż się ubogi człowiek w mieściech y po wsiách nie może przed nimi pożywić. Co rozumiey nie o tych/ ktorzy ná swoią potrzebę domową kupuią [...]. StarPopr 135-136.
– [...] ná targ kmiotek idzie żeby Kupił lub wituch pszenny Alboli pás rzemienny Lub dla domowey naczynie potrzeby [...]. KochProżnLir 30.

Związki frazeologiczne

trzeć domowe graty:

– Powiem wam jeszcze o szlachetnym biesie, tak jak nauka rodzicielska niesie: Miał ociec syna dobrze podrosłego, Którego chciał dać do dworu jakiego I mówi: "Słuchaj, jużeś podrósł z laty, Szpetna, byś dłużej tarł domowe graty. Myśłiłem dotąd o twym wychowaniu, Czas, byś miał pieczą o własnym staraniu. I jam w tych leciech już nie siedział w domu, Przeglądałem się, co przystoi komu. Oddać cię myślę do zacnego dworu, Ale pamiętaj na twój Punkt Honoru [...]". DembowAPunktBar II 479-480.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

DOMOWY