ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

lp	M.	m		górny
		ż		górna
		n		górne
	D.	ż		górnej
		n		górnego
	B.	m	nżyw	górny
	N.	m		górnym
	Ms.	ż		górnej
lm	M.	mos		górni
		nmos		górne

Znaczenia

1. »pochodzący z gór, charakterystyczny dla gór, górski«

– Gorny/ ná gorách mieszkáiący/ rostący. Monticola [...]. Montiuagus [...]. Montanus [...]. Kn 203.
– O Apoteko w gorniey Academiey maiąca Pieczary [...] iesli na początku wesela y smętku mego przepomnię was/ niech przyschnie ięzyk moy do podniebienia mego. KalCuda 22.
– Gorny. 1) Berg-, der auf einem Berge wohnet, oder wächst. [...] de montagne; qui apartient à une montagne; qui habite sur une montagne. [...] gorni obywatele; ziele gorne. T III 404-405.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

górna siarka:

– Wziąć [...] czarney gorney siarki/ ktorą Atramentem kruszcowym/ albo kopanym zowią. SyrZiel 1268.

szparag górny:

– Pomiernego iest Szparag przyrodzeniá [...]. Wodny także ábo bagienny y gorny/ tegoż są przyrodzenia. SyrZiel 1125.

2. »znajdujący się na pewnej wysokości, wyżej nad czymś leżący«

– Gorny/ wzgorę będący/ nagorny. Superus [...]. Limen superum, inferum [...]. Kn 203.
– Podle tego budynku [dworu] przystawiono budyneczek mały z izdebką dolną i drugą gorną. OpisKról 423.
– Piece ná gruntownym sklepieniu álbo balkowaniu osadzać ták należy, áby dolnego oraz y gornych pokoiow czeluścia w iedenże w chodziły komin. BystrzInfArch E2.
– Słup [kolumny] ma zpływ gorny y dolny, pierścien gorny y dolny. BystrzInfArch B3v.
– Gorny. [...] 2) Ober-, der oben ist. [...] d'enhaut; qui est en haut. [...] gorne mieszkanie. T III 404-405.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

górna pieczeń:

– Brázelle Wołowe. Weźmiy od gorney pieczeni ziober kilká/ porąb cienko po iednemu ziebrze/ potłucz/ námocz w occie winnym przez dwie godzinie/ przydawszy soli/ potym osusz/ piecz ná roście/ usiekay bardzo drobno/ łoiu kruchego w łoż w rynkę/ y te Brazelle w łoż/ w ley rosołu/ warz/ przyley potym Octu tego w ktorymeś moczył/ y pieprzu/ Imbieru/ Gałki/ przywarz/ á day ciepło ná stoł. CzerComp 33.

3. »wysoko wznoszący się; wysoko latający; wysoki«

– Gorny. [...] 3) hoch, als der Flug eines Vagels. [...] haut, en parlant du vol d'un oiseau. [...] orzeł gornym się nad wszystkie ptaki unosi lotem. T III 404-405.

4. »położony bliżej źródeł rzeki, w górach albo między górami«

– Gorny. [...] 4) Ober-, als ein Land. [...] haut, supérieur, eloigné de la mer comme un païs. [...] gorne Woiewodztwa; gorna Saxonia. T III 404-405.

5. »główny, zwierzchni, naczelny; najwyższy«

– Głowny. [...] 5) hoch, Ober-, von Gerichten. [...] supérieur, grand, prémier, en parlant de quelques oficiers. [...] gorny Sąd. T III 404-405.

Związki frazeologiczne

królestwo górne:

– Szczęsliwsi ktorzy od iego [świata] oddaliwszy się konwersacyiey [...] Niesmiertelnosci Zostaią Synami y poniewaz Servire Deo Regnare est [służyć Bogu jest to królować] Nieomylnymi krolestwa Gornego Dziedzicami. PasPam 281v.

6. przen. »wzniosły, podniosły, dumny, pyszny; napuszony; górnolotny«

– Gorny/ [...] vide Pyszny. Kn 203.
– Ow Smiesnieyszy co od Smiechu ulegał cosz gdyby Obaczył tymi czasy pełne dymow głowy gorne animusze Nadete ambitią oraz prozną chwałą. OpalKSat 79.
– Stanął tedy Marszłkięm Swiderski człowiek prosty y szczery Substirutem zas Borzęcki Porucznik Chorągwie Pancerney Franciszka Myszkowskiego [...] Człowiek uczony fantazyiey gorney. PasPam 116.
– Gorny. [...] 6) stoltz, hochmüthig. [...] haut, orgueilleux, arrogant, fier. [...] umysł górny, fantazya górna; Hiszpani są gorni i gorno mowią. T III 404-405.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

GÓRNY