ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

bezokolicznik

gasić

czas teraźniejszy

lp	1. os.	gaszę
	3. os.	gasi
lm	3. os.	gaszą

czas przeszły

lp		m	3. os.		gasił
lm		mos	3. os.		gasili

tryb rozkazujący

2. os.

gaś

imiesłów współczesny

gasząc

nieosobowy czas przeszły

gaszono

Znaczenia

1. »przerywać palenie, świecenie; tłumić ogień, światło«

Rekcja: co

– Wiárá tarc z Boskiey iest krwie/ y zskor Swiętych/ Gási ogniste miecze/ á przeklętych Bełt wzad obráca. JurkPieś C2.
~ Gászę/ Exstinguo, [...] Exstinguo ignem, lumen [...]. Kn 187.
– Jeszcze dojniki cicho stoją i owczarnie. A już wierzchem ich Febus pędzi swe poczwórne. Choćże potym za chmury skryje się wieczorne, Tu jednak późne zorze gaszą swe pochodnie Ostatnie. ZimBSiel 108.
– Mają przestrzegać zapuszczenia, strzeż Boże, ognia na dole, zaświecając i gasząc lampy w kaplicach, po drogach przechodząc się doglądać, aby robotnik między kasztami knotów od kaganków nie porzucał i aby żaden tytoniu nie kurzył; a jeżeliby się trafiło, takiemu lulkę i cybuch odebrać i do p. rewizora lub sztygara oddać, tudzież sam aby nie kurzył. InsGór 1737 97.
– Lichtarze żeby w nich nie inne, tylko w soli albo z kamienia wyrobione były, świece tylko podczas odprawowania mszy św. żeby zapalano, a po odprawionej nieodwłocznie gaszono [...]. InsGór 1743 118.
– Że zaś dla wiatrów, które często na dole panować i światło robotnikowi lub też pp. oficyjalistom gasić zwykły, lampy po różnych miejscach dla zapalenia pomienionego światła, jako pp. oficyjalistowie allegant, są potrzebne, więc nabożne intencyje łącząc z wygodą robotnika, ażeby we wszystkich górach observata omnimoda securitate et remotis quibusvis materiis ignem oventibus aut succedentibus. InsGór 1743 118.
– Który to łój aby po tylu, jako się dotąd wyraziło, i szczególnie in eum finem, a nie do czego innego, stróżowie dolni obracali, a po skończonej każdej szychcie, przy wychodzeniu robotnika z dołu, wszytkie takowe miejsca, gdziekolwiek lampy goreć będą, obchodzili i one gasili, przykazujemy oraz atendencyi pp. oficyjalistów dolnych serio zalecamy. InsGór 1743 119.
~ Gaszę, [ga]si, [ga]sił. 1) löschen, austhun ein Feuer. [...] éteindre, amortir le feu. T III 366.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Nie gaś, gdy cię nie ugara. was dich nicht brennen, das lösche nicht. ne vous souciez pas de ce qui ne vous touche point. T III 366.

Przenośnie

Cięszki y Nieznosny Oyczyznie Paroxizm takich przez niedyskretne Fata Simul et Semel [losy razem i naraz] uronic Woięnnikow, ktorzy iey [Ojczyzny] Periculosissima incendia [najniebezpieczniejsze pożary] Hoynie swoią w kozdych okazyiach gasili krwią.PasPam 85

2. przen. »łagodzić, likwidować«

Rekcja: co

– A jako Wiosna, skoro swoje gaje Pocznie ubierać w młodociane maje, W ludziach teskliwość i chłopoty gasi, A swym weselem świat zmartwiony krasi [...]. BorzNaw 68.
~ Cholera się po psie rozchodzi, y onego rozpála, woda zwłaszcza zimna chłodzi y gási, á tożby i innym bydlętom zagniewanym pomogło. TylkRoz 188.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

gasić pragnienie:

– Ktory wypuszczasz źrzodłá po dolinách/ áby płynęły między gorámi: A napoj dawáły wszystkiemu zwierzowi polnemu: á z nich gászą leśni osłowie prágnienie swoje. BG Ps 104, 10-11.
– Garbuzy, ktore Włoszy zowią Mellondi aqua, pragnienie gaszą. TwarSLeg 44.
– Pragnienie ktore z suchości pochodzi nápoy gasi; á ktore pochodzi z gorąca ieszcze trwáiącego to prędzey ugásą rzeczy chłodzące ániżeli nápoy. TylkRoz 234.
– Pomaga ná ukąszenie wężá, broni od piorunow, siły wzmacnia, burze odwraca, przez iákąś antypatyą w usta wzięty prágnienie gási [...]. U Pyrrusa Krolá Epyru według Soliná Autorá był Achátek dziewięć Muz wyrażający z Insigniami y Apolliná wyrażáiący. ChmielAteny1755 I 549.

3. przen. »tłumić, osłabiać, zmniejszać«

Rekcja: co || czego

– Polakow [cesarz] wyglądał zeby iako nay prędzey przybywali y tego dopomoc gasić strasznego Zapału ktory iuz by tez był podobno wszystkie pozarł Chrzescianstwo. PasPam 276.
– Gaszę, [ga]si, [ga]sił. [...] 2) fig. dämpfen, löschen. [...] éteindre, étoufer, amortir. [...] § gasić woynę, bunty, kłotnie. T III 366.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

odmiana złożona

gaszony

Najwcześniejsze poświadczenie:

1632

Znaczenia

»taki, którego palenie, świecenie przerywa się lub tłumi«

– A ogień ná Ołtarzu ustawicznie gorzeć będzie/ nie będzie gászony: á będzie zápalał na nim kápłán drwá ná káżdy poránek/ y włoży nań Ofiárę cáłopalenia/ á palić będzie ná nim tłustość Ofiar spokojnych. BG Kpł 6, 12.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

GASIĆ

GASZONY