Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

GRUCZOŁEK

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: GRUCZOŁEK, *GRUCOŁEK
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn (gruczołek), T (gruczołek), L (gruczołek, gruzołek; XVIII), SWil (gruczołek, gruzołek), SW (gruczołek), SJP (gruczołek)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1603
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   gruczołek
D.   gruczołka
liczba mnoga
M. uż. nosob.   gruczołki
D.   gruczołków
B. uż. nosob.   gruczołki ||   grucołki
Znaczenia
1. »małych rozmiarów narząd ludzki i zwierzęcy, składający się z komórek wydzielających swoiste substancje, mały gruczoł«
  • – W Piątym [rozdziale]: części, ktore służą do odłączeniá humorow [...] iako są pospolicie gruczołki [...]. KirchFac 7-8.
  • – [Skóra ma] Gruczołki [...] ktore oddzieláią Humory wodniste y zbytnie od krwi, y wyprowadzaią przez poty. KirchFac 11.
  • – Gruczołek, ktory oddzielá tłustość. KirchFac 13.
  • – W żołądku iest wiele gruczołkow [...] ktore oddzieláią sok żołądkowy, ktory służy do tráwieniá pokármow, y spráwuie chciwość do appetytu. KirchFac 20.
  • – Venae Portae Powinność z pożytkiem iest, áby przeprowadzałá krew [...] częścią dla oddzieleniá żołci przez gruczołki [...] częścią dla cyrkulacyi krwi. KirchFac 41.
  • – Gruczołki są miękkie y dziuraẃe cześci, ták rzádkie iákby gębká. KirchFac 47.
  • – [...] opisáliśmy krotko: [...] 5. Odłączenie Humorow przez grucołki. KirchFac 124.
  • – GLANDULE [...] Glandula [...] GRUCZOŁEK MAŁY [...]. DanKolaDyk II, 88.
  • – W Fałszywym Slinogorzu, w ktorym tylko Gruczołki spuchną osobliwie szkorbutycznym ludziom pod czas Iesieni, Esencya Bursztynowa prawdziwa krom wzwyz wspomionego [!] płokania wielce pomocna iest. BeimJelMed 337.
  • – Przyczyna tey choroby [celiakii] nie tak na osłabieniu żołądka zawisła; iak bardziey na obstrukcyi mlecznych żyłek (ktore Vasa lactea & Glandulae melenterii nazywaią się) bo gdy żyłki mleczne y gruczołki w kreskach zatkanemi zostaią; to Chylus lub Substancya potraw do obrocenia się in Substantiam aliti znayduie przeszkodę, dla tego razem z Exkrementami zbiega. BeimJelMed 672.
  • – Gruczołek, g. [gruczołk]a. ein Drüslein. glandule, petite glande. T III 425.
2. »w różnych częściach ciała mały ch rozmiarów guz, obrzęk, stwardnienie, zwykle jako objaw choroby lub efekt urazu mechanicznego«
  • – O myszach. Jest też to choroba bardzo ciężka i nagła; często, zwłaszcza gdy nader wielkie przypadną, konia umarzają, bo skoro dusić poczną pod gardłem, zarazem koń upada na ziemię, i zadycha się gdy mu prędko nie zabiegą. Za czasu tedy zabiegać potrzeba, aby nie urastały, a jeśli napadną, tedy żadną prędszą i bezpieczniejszą rzeczą onych ratować nie może, jako kłuciem szydłem, abo nawet i przerzezaniem żelazkiem abo nożykiem subtelnym te miejsca pod szyją, gdzie się te gruczołki zgromadzają, które zowią myszami, a wybrać one, i skórkę, która w koło nich się rodzi: a po przerzezaniu abo skłuciu, wełną abo zgrzebiami lniamemi pomoczonemi w białek jajowy te ranki trzeba napełnić i masłem ciepłem namazywać, aż się goić dobrze poczną. DorHipTur 189.
  • – Gruczoły/ guzy zaskórne po rozmáitych częściách ciáłá rostące [...] Gruczołék/ guzik/ gruzołká. Aduerte vocem tonsillarum significare non tantùm morbum, sed etiam particulas corporis naturales, de quibus vide. Slinna iágodá. Kn 213.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • gruczołek flegmisty:
    • – [...] W Mozgu pokázuie się [...] siłá żył krwáwych, z tych pochodzą żyłki do gruczołkow flegmistych idące. KirchFac 74.
    • – Podle tych pagorkow znáyduie się dziurá przydłuższá [...] idącá do gruczołká flegmistego [...] ktory flegmę álbo smárki oddzielá y do nozdrzow [...] przyprowádzá [...]. KirchFac 77.
  • gruczołek cyckowy:
    • – W Cyckách iest wiele gruczołkow, ktore mleko od krwi oddzieláią, są rzeczone gruczołki Cyckowe [...]. KirchFac 51.
  • gruczołek gardłowy:
    • – W gardle pokázuią się gruczołki gárdłowe. KirchFac 49.
  • gruczołek jaglany:
    • – [...] ktore są máluczkie iáko proso álbo iágły, zowią się gruczołki prosiáne álbo [gruczołki] iagláne. KirchFac 48.
  • gruczołek płaczliwy:
    • – W wielkim kąciku [oka] [...] potym pokázuie się gruczołek płáczliwy, ktory oddzielá humory wodniste. KirchFac 82.
  • gruczołek poduszny:
    • – W gardle pokázuią się gruczołki gárdłowe y koło uszow gruczołki poduszne. KirchFac 49.
  • gruczołek prosiany:
    • – [...] ktore są máluczkie iáko proso álbo iágły, zowią się gruczołki prosiáne álbo iagláne. KirchFac 48.
  • gruczołek śliniasty:
    • – Guziki álbo Gruczołki śliniaste, ktore oddzieláią ślinę [...] są w gębie nieźliczone. KirchFac 48.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 08.10.2014