ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				chata
	D.				chaty
	C.				chacie
	B.				chatę
	Ms.				hacie \|\| chacie

liczba mnoga

	M.				chaty
	B.				chaty
	Ms.				chatach \|\| hatach

Znaczenia

1. »mały, nędzny dom, zamieszkany zwykle przez ludzi niskiego stanu«

– W hácie policzywszy po złotemu od kázdego biorą [żołnierze]. StarPopr 132.
– Chátá/ vide Iátá. Kn 63.
– W ten wiek ludzie poczęli mieszkáć w iáskiniách y [...] chátách z chrostu uplecionych. OvOtwWPrzem 9.
– Śmierć [...] pchnięciem nogi Otwiera chaty i królewskie progi. MorszAUtwKuk 120.
– Iuz wychodząc zowey chaty az baba zakasłała w chlewie. PasPam 98.
– Przęcie pochlebcy Panom zasłaniaią Oczy y Vszy, że choc Krzywdy maią Vbodzy w hatach, albo gdzie ná roli, Nie nogą mowic, dla nich, co boli. OblJasGór 149.
– Ubolewaiąc na nieuwagę w tym naszę, myślę sobie, że nie masz tego wieśniaka,żeby swey cháty nie ogrodził dla bespieczeństwa swego. LeszczStGłos 108.
– GARGOTTE [...] KARCZMISKO puste niewygodne, chata zgniłka spruchniałka gościniec ladaiáki podrożnemu ná popas álbo nocleg przypadaiący giełda garkuchnia. Aller prendre ses repas à la gargotte. Popinari [...]. Chodziwać ná obiady do giełdy do garkuchni. DanKolaDyk II, 79.
– BARAQUE [...] Tugurium [...] BUDA maiak chatá dlá żołnierzy prostych w obozie. DanKolaDyk I, 170.
– Chata. Hütte. hute, cahute; loge. T III 108.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

chłopska chata (sz. zm.):

– Więc prawie niewiedział jakimby Sposobem bespiecznie te drogi przebyć az się tandem po kupiecku przebrał lecz y tak zdradzony w chacie chłopskiey niedaleko wiednia od Xiązęcia Austryackiego w niewolą wzięty. IntrHist 76-77.
– Bywa że razem w Szlacheckim dworze y chłopskiey chácie, [...] urodzi się dziecie. BystrzInfAstrol III/IX.

chata wieśniacza:

– Mury mieyskie, chaty wiesniacze, pałáce Pańskie, nie należą do Aspektow Niebieskich. BystrzInfZup IV/XXVII.

chałupnicza chata:

– Czy nie wieksza Paupertas w lada kmieciem domu albo w łada Zagrodniczym albo więc w lada chałupnicy Chacie w ktorey chudzina nie ma co by włozeł W gembe y sąm y zona mizerna y dzieci. OpalKSat 106.

oboźna chata:

– Kasiu, czyś chora, czy uporem, Czy zgniewana na sołdaty Nie chciałaś choć z królowej dworem Nawiedzić oboźne chaty? MorszAUtwKuk 300.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Wielka tárápátá/ dziuráwa w deżdż chátá. RysProv XVII, 7.

– Lepszá záwsze iest Niska z Cnotą chata. Niż Wysoki z Fortuną Pałac. LubSŁapAdw 107.

– Iédná iáskołká nié czyni láta; nié czyni miástá iedná chátá. KnAd 309.

Przenośnie

Wiedzcie o tym/ że wszyscy czárci z niebá wyrzuceni/ w tákich hatách nieszkáią/ ktorych względem nas chlewy násze/ y psiárnie smrodliwe vszłyby zá páłace y za komory krolewskie.BirkNagr 53

2. »własny dom, własne miejsce zamieszkania«

– Gospodárstwá iest początek káżdego, Mieć chátę, żonę y wołu rolnego. PetrSEk 3.
– Popalono mi gumna, stodoły, pnie, chaty, Czeladkę, jakoby proch, na który wiatr wienie Gwałtowny,m rozprószono w jednejże godzinie. ZimBSiel 147.
– Pospolstwo [...] Pług kinąwszy dla Pomsty Co zywo się udaie w Zaporowskie dziczy Wolą krwią, nizli potem swey wetowac straty Gdy zbędą oycow, matek, zon, dzieci, y chaty. PotWoj 184.
– Wolę swoją chatę [tytuł] Wiejska mysz otrzeźwiawszy, już więcej nie chciała biesiadować [u miejskiej myszy], lecz do wsi co prędzej bieżała, a spojrzawszy z pagórka na mury bogate, rzekła: "Bogdaj przepadły! Wolę swoją chatę". HugLacPrag 95.
– Już za nic nie ma chaty ni stodoły, Porzuca woły, owce, ule pszczoły [Arysteusz dla Eurydyki]. LubSOrfPol 3.
– W nogi co żywo sunie ku swey chacie. ChrośKon 1.
– Tego pewna niewątpliwie byłá, Zeby go był nie wydał stárzec z swoiey cháty; Gdyby mu białogłowskie wspomnieć miáłá száty. ClaudUstHist 113.
– Mi starą potężny spustoszył eurus Chatę. RódLudzOkoń 28.
– Káżde się schyli do swego zágonu, Mátka podeprze drągiem z dziećmi chátę. DrużZbiór 313.
– My zaś Pásterki do chaty chrościaney Nád Páłac cichszey spieszym ná spoczynek. DrużZbiór 515.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

CHATA