Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

JANCZAR

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: JANCZAR, JAŃCZAR, JAŃCAR, JANCAR, ANCZAR
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (janczar, jańczar, janiczar), Kn (jancarowie), T (jańczar, jańcar), L (janczar; XVII-XVIII), SWil (janczar), SW (janczar, jańczar, jeniczer, janiczar, janiczer, janczaryn), SJP (janczar, jańczar)

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   janczar ||   jańczar ||   jańcar
D.   janczara
liczba mnoga
M. uż. osob.   janczarowie ||   jancarowie
D.   janczarów ||   anczarów
C.   janczarom
B. uż. osob.   janczarów
uż. nosob.   janczary
N.   janczarami
  janczary
Ms.   janczarach
Etymologia
tur. janyčary 'janczar'
Znaczenia
»żołnierz piechoty tureckiej utworzonej z wziętych do niewoli chrześcijan wychowanych przez Turków; wizerunek, rzeźba żołnierza piechoty tureckiej«
  • – Ty, rycerzu szlachetny, odpoczywasz w grobie, Ufiec jednak, któryś ty zostawił po sobie, Na chwałę co dzień robi; raz bitne Tatary Gromiąc, raz do potrzeby ćwiczone Janczary. ZimBLisBad 217.
  • – Lękał się zrázu Pogánin tey woyny/ Choć miał z Iánczáry nie máły lud zbroyny: PaszkMrChor A4.
  • – To też nászym constabat/ że Tureccy przywodźci Iánczárow że się nie mężnie z Kozákámi potykali/ śćiná i ich zroskazánia Cesárskiego. ZbigAdw A4.
  • – BVNT NA CARA TVRECKIEGO OSMANA Roku Páńskiego: 1622: Szpagiow, y Ianczarow, y inszych Musul manow, Agarenczykow, Bisurmanow. BuntCara A.
  • – Ja poślę nan nasłańce, Janczary swoje, bronić się mi będzie. BirkZbarKoniec 235.
  • – Jáncárowié/ Triarij Turcarum. [...] Praetorianos milites Turcarum. Kn 235.
  • – Tam [w ogrodzie] widzieć adzamogłan zgraje dziesięcinnych, których z ręku rodziców wydarszy, niewinnych, na tamte pierwej cesarz obraca posługi, aniż między janczarów popisze ich rugi. TwarSLegK 140.
  • – Do tego Tátárzy wpádli zagonámi w ziemię/ á przecię ze wstydem musiał Czár Turecki z ostátkiem woyská sromotnie odeyść/ y potym go zá to Ianczárowie okrutnie vdawili y zámordowáli: á gdyby było z Krolem Pospolite ruszenie do Obozu doszło pewnieby by[ł] Turecką ziemię wszytkę Krol Polski odebrał/ y w Konstántynopolu beśpiecznie vsiadł. NowinyMosk B2v.
  • – [...] w ták wielkiey gromádzie/ y w ták wielkim woysku/ trudna rzecz byłá wszytko porządnie opisáć y zliczyć: bo czyby było pátrzyć/ czy notówáć/ ábo pisáć/ gdyż to pámiętáć rzecz niepodobna/ y zgołá (pod straźą bywszy Iánczárow) bárzo niebespiecżna/ y śmierćią pachnąca/ á zwłaszczá Chrześćiánom/ á to cośmy mogli pámiętáć/ y ieden od drugiego zbieráć/ y notowáć. StarWyp A2v.
  • – Lecz tą wycieczką ani nie sprawiono, Bowiem ochotnych dwu tam postrzelono, Lub już w aprosze oni powpadali, Juże motyki i kilofy brali, Chorągiew jedną był Przewadzki porwał, Lecz mu ją janczar nazad z ręku wyrwał. MakSRelBar II 181-182.
  • – Niewolnikow przodem przed Janczarami gnał [wezyr] do Szturmów. PasPam 260.
  • – Oni tylko Tatarami a Brancami [wojują] ktorych zynszych narodow biorąc akkommoduią do Woyny Czyniąc znich Anczarow y Szpalirow. PasPam 261v.
  • – Czareczka mała, kryształowa. — Janczar biały. — Trąb dwie, jedna słoniowa, druga czarna. InwRuchGęb 125.
  • – Niebiorą nigdy Adźiamoglana żadnego zá Iánczárá/ ále czásem zá wiernąwysługę/ wychodzą ná służbę do Bászow/ gdźie zápomocą Pánow swoich/ przychodzą do znáczney Substáncyey/ y prowádzą ostátek dni swoich w pokoiu y w czáśie. RicWielJMon 51.
  • – Stáwiáią iednego z nich ná stráży ná koniu/ y Iánczára pieszego /przy kożdny kołku Námiotu Cesárskiego/ tákże y Wezyra wielkiego. RicWielJMon 222.
  • – ROZDZIAŁ VII O Ianczarach. RicWielJMon 225.
  • – Coż mowić o ustáwicznych bátáliach Polskiego narodu z Moskwą, ktorych pod Smoleńskiem przed lat 129. ná plácu trupem legło 208000. iáko swiadczy Piasecki. Z krzyżakámi ktorych przed lat 240. Władysław Jagełło 140000. zniosł. Z Tátárami y Kozactwem, ktorych ná Ceterze przed lat 145. Jan Zamoyski 70000. á 20000. Janczarow zwyciężył. BystrzInfCosm G3v.
  • – Regiment zowie się Regimen, albo Regimentum po łacinie Ianczarowie, Ianizari. ChmielAteny1755 I 84.
  • – Iańcar. Iańczar. ein Janitschar. un Janissaire. T III 469.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • janczar aga:
    • »dowódca janczarów«
    • – Wielky to na Moskwie Strzelcy Vrząd iako V Turkow Ianczar Aga. ŻółkPocz 41.
    • – Ianczar Aga, Starszy Ianczarski, ktorych tu znaczne praesidium. TwarSLeg 50.
    • – Z pogranicza continuant tu wiadomości, osobliwie z Szańcu Ś. Trójcy i Maryjampola, że w Kamieńcu powietrze straszne, już wymarło nad trzy, tysiące dusz, janczar-aga i syn paszy, niewolników, różnych ludzi znacznych siła wymarło. SarPam 43.
    • – Janczarága. iakoby Hetman pieszego woyska. GośPos 353.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas , WG
Data ostatniej modyfikacji: 11.10.2023