Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

KAMIEŃ

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: KAMIEŃ, KAMIŃ
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1606
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   kamień
N.   kamieniem ||   kaminiem
liczba mnoga
D.   kamieni
B. uż. nosob.   kamienie
N.   kamieńmi ||   kaminiami
Ms.   kamieniach
Znaczenia
»odłamek, kawałek bryły skalnej«
  • – Niesmieli tedy iuz więcey rąk pokazować ale tylko kamienie wypychali na nas przez owę kratę. PasPam 59.
  • – Ten kronnoburk [Kronenborg] Fridericus Daniae Rex niewiem ktory numero bo tam Friderikow kilku mirabiliter fundował zucaiąc w Morską Głębokość okrutną kamieni Wielkość z ktorych iakoby uczynił fundamenta in profundo y dopiero na tym wynioszszy nad wszystkie wody y wały ich igraiące, załozył Fundamenta. PasPam 70v.
  • – Nie był by tak drogi w podzięmnych kamenach [kamieniach] zakryty dyament gdy by go umieietna ludzka nie wyglancowała ręka. PasPam 149av.
  • – Iedni długo pływali salwuiąc się drudzy zas iako kamięn do dna Grązneli a Zawoie iako stada kaczek pływały po Donaiu. PasPam 266v.
  • – Kto iest z was bez grzechu niech rzuci kaminiem nanię. JabłSkrup 2.
  • – W tejże piwniczce do połowy podłoga z tarcic, od połowy kaminiami wybrukowana. InwKal II 139.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • agatowy kamień:
    • – [...] jest tam stół, cała tablica stołowa [...], z kamienia ametystowego; dwie wysokie kolumny z kamienia agatowego rznięte. ZawiszaPam 95-96.
    • – W Kościele Nayświętszey PANNY Snieżney iest 20. kilka species rożnych Kości Swiętych: w Kościele w Niebowzięcia PANNY MARYI, Mensa ná ktorey celebruią, iest całá z Agatowego kamienia, Krucyfix kamienny, ale miętki iak żywe ciało, cudami słynący; gdzie iest Ołtarzow 35. ChmielAteny II 306.
    • – W Tatrách gorach znayduią się ZŁOTE, SREBRNE żyły, Dyamenty y Rubiny według Starowolskiego: w Gruntach Elbląskich znáyduią się Dyamenty, Perły, Agatowy kamień: Horyń rzeka Wołyńska miewá czasem Perły w sobie: Odolanow w Woiewodztwie Kaliskim ma Hałun, Woiewodztwo Podolskie salitrę, ktorą tam wárzą z wody, w ktorey wprzod moczą w kadziach, ziemie z starych obor bráną, albo z gor ná to sposobnych iakom sam widział. ChmielAteny II 333.
  • drogi kamień:
    • »minerał zdobniczy«
    • – Turcy mieli [...] Pacierze albo szafierowe albo iezeli koralowe Rubinami albo iakim drogiem kamieniem nasadzane. PasPam 261.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • achatkowy kamień:
    • – [...] na ktorem Achatkowym kamieniu 9 mus swemi instrumentami a dziesiąty Apollo Scytrą był wyryszowany. HerbOr 147.
  • kamień bogaty (sz. zm.):
    • – U szyie mu na piersiach wisiało noszenie, Wktorym były bogate y drogie kamienie. ArKochOrl 70v.
    • – Ukochana Lancelotto [...] Ciebie nie proszę o złoto, Nie chcę u ciebie kamieni Bogatych, ani pierścieni. ZimSRoks 62.
  • gębkowy kamień:
    • – Gębkowy kámień/ Spongites, [...] Tecolithus [...]. Kn 187 [188].
    • – gębkowy kamień. Schwamm-Stein. sorte de pierre précieuse. T III 370.
  • gagatkowy kamień:
    • »gagatek, żywica ziemna«
    • – Stoł ná ktorym celebruią/ iest cáłowity z kámieniá Gágátkowego. PruszczKlejn 36.
  • żółwi kamień:
    • – Żółwi kámień/ Chelonitis [...]. Kn 1448.
  • młynarski kamień:
    • »jeden z dwóch kamieni, pomiędzy którymi rozdrabnia się ziarno w młynie«
  • kamień młyński (sz. zm.):
    • »jeden z dwóch kamieni w kształcie płaskiego walca ułożonych na sobie, między którymi zachodzi mielenie ziarna«
    • – A ktokolwiekby zgorszył iednego z tych máłych wierzących w imię, lepieyćiby mu, iżby był vwiązan kámień młyński v szyie iego, y byłby wyrzucon w morze. NT Mk 9, 42.
    • – Dla tegoć spodni kamień młyński wielki ciężar nosi, że na miejscu swojém stoi, a jako wyższy się nie obraca. SaadiOtwSGul 155.
    • – NIkt nie weźmie w zastáwie zwierzchnego y spodniego kámieniá młyńskiego: bo tákowy jákoby duszę brał w zastáwie. BG Pwt 24, 6.
    • – Ná Kośćiele iednym/ obaczysz ieden kámień wielki mármurowy/ nákształt kámieniá młynskiego/ okrągły/ máiący Oczy/ Nos/ y Twarz szeroką/ tych czásow názwany/ la bocca della verita, (co się wykłádá) twarz od práwdy. DelicWłos 123.
    • – [...] Kamieńmi násze niechay będą chleby/ Dla tey dziáłámy Kamienie potrzeby/ Z tego Kamienia kiedy máćie żytko/ Przyznać wám możem/ że máćie y wszytko; Z tegoż wám y miod popłynie Kámienia/ Wszák dostaiemy Miodu za nasienia: Ktoś na Kámieniu siáł/ nic niezrodziło/ W młyńskim Kámieniu to nie omyliło/ Na tym Kamieniu pszenicá y zboże Kiedy nám miele to zarodzić może. BaranLut 312.
    • – Czy nie boiszże się, abyć kamienia młyńskiego nie przywiązano do szyi, i wrzucono cię w głębokość piekła, żeś małe zgorszył dziecię! CrasZałAChUwagi 28.
    • – Kto iednę zepsuie dźiećinę trzeba kamien młynski u szyi uwiązać y utopić go. GelarKaz 865.
    • – KANIOW nad Dnieprem, gdzie Młyńskie robią Kamienie. ChmielAteny IV 354.
    • – Młynski [...] młynski kamień spodni. der untere Mühlstein. le gite, la meule gissante. młynski kamień zwierzchni der oberste Mühlstein. la meule coutante. T III 849.
    • – W ten czas przebacza się łakomstwu, które gwałcąc owe groby zawiodło ich nadzieię: mniey lituie się człowiek nad temi zwaliskami, w ten czas gdy miłośnik sztuk gniewa się, widząc w Alexandryi przerzynane kolumny dla zrobienia z nich kamieni młynskich, Filozof po tem pierwszem wzruszeniu, jakie sprawuie utrata każdey piękney rzeczy, nie może nieuśmiechnąć się, na widok taiemniczey sprawiedliwości losu, który wraca ludowi to, co go tyle pracy kosztowało, i który poddaie nayniższey iego potrzebie dumę nieużytecznego zbytku. VolnNowicOpis 103.
Związki frazeologiczne

  • kamień młyński:
    • »bardzo duży ciężar«
    • – A przedśię ochotnieyszym iesteś/ gryść y żwáć młyński kámień vporu swego/ w wieźioro Piekielne śiárką y smołą pałáiące pogrążáiącego/ woliż gryść y żwáć Cetnar ołowu/ ná ktorym śiedźi niepráwość do Piekłá w pycháiąca/ á niżli gryść y żwáć to máluchne Ziarneczko/ w ktorym ták pewne iest Krolestwo niebieskie/ iákobyś go własnemi oczymá swoiemi widźiał/ bo sama ijstotna prawdá káżdego z nas w tym vpewniłá [...]. ZawieszPrzysmaki 69.
    • – Nie straszniejszy ogromnym lwim łupieżem kryty Herkules, gdy centaury gromił albo szczyty Walącemu się niebu pod srogim ciężarem Wielkiej atlanckiej góry podprawiał filarem; Nie straszniejszy Polifem, gdy z okrutnym gniewem Za Grekami po morzu brodził wsparty drzewem; Mszcząc się na Ulissesie wykłutego oka, Młyńskie rzucał kamienie na okręt z wysoka; Nie straszniejszy bohatyr trzeci po tych w rzędzie, Gdy się tęczą opasze, na Pyroa wsiędzie. PotFrasz4Kuk I 335.
    • – Jm. ks. Dunin pisać zawsze będzie, ale i jm. ksiądz kanclerz żali się, że nie miewa listów od w.ks.m. dobrodzieja, trzeba mu przecie podziękować za owe kamienie młyńskie. SarPam 214.
    • – [...] armat tak ogromnÿch uzywano [...] ze z nich kamienmi młÿnskiemi ÿ ieszcze od tych większÿmi na barzo tęgie spręzÿnÿ nałozonemi tak mocno ÿ wiernie strzelano, iz niemi iako burzącemi granatami Wieze ÿ basztÿ wÿwracano [...]. SzołHist 19v.
    • – Nád piasek morski, nád młynskie kamienie Ciężkie by było moie utrapienie, Zkąd słowá, ieśli w nich cokolwiek błądzę, Pełne bydź żalu nieznosnego sądzę. ChrośJob 26.
    • – Uznawayże iáko złe pożądliwości, sercá ludzkie zánurzáią ná zátrácenie i zgienienie, iáko ćięszki kámień młyński, ktory ná sercu uwisnął, i czynił sobie sámemu wiele srogich boleśći. ArnZasWykład C9.
    • – Bojąc się onej za św. modlitwami z grobu powstania, na które i sądnego dnia nie wiem, jak potrafi, sąsiedzką łaską, którym świadczyła zwyż spomniane dotkiwe respekta, będąc kilką młyńskiemi kamieniami przywalona. RadziwHDiar 128.
    • – Jáko tedy ten/ ktoremu wielki Kámień młyński ná Sercu leży/ nie może dobrze odetchnąć: Ták/ kto jest obćiążony Pieczołowániem o to Pożywienie docześne/ nie może bráć w śię tchu Niebieskiego: Nie może wesołey y gorliwey Modlitwy wysyłáć do Bogá. Kámień Młyński przyległ/ ten go duśi. ScultPost 20.
    • – Rozstąpi się źiemia pod nogámi marnotrawcow; y przepáść, w ktorey dna żadne oko nie doyrzy, otworzywszy, pochłonie ich, y lecieć będą iáko kámień młyński, czy ná łeb, czy ná bok, czy ná nogi, póki się ná samym piekielnym dnie nie oprą. WitkJSyn Hv.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Iedná bábá kámień do studnie w wáli/ a dziesięć go chłopow nie dobędzie. RysProv Cv.
  • – Rycerstwo zá niem/ gryzłoby kámień. RysProv XIV, 3.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: KAMIENIE.
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 03.06.2022