ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (kartan, kartana, kartauna), T (kartuna, kartana), L (kartan, kartana, kartauna; XVII-XVIII), SWil (kartan, kartana, kartanna), SW (kartan, kartana, kartaun, kartauna, kartuna, kartaona), SJP (kartan)

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.	m	kartan
	ż	kartana \|\| kartuna
D.	m	kartanu

liczba mnoga

M.	m albo ż	uż. nosob.	kartany
D.	m		kartanów
B.	m albo ż	uż. nosob.	kartany
N.	m albo ż		kartanami
			kartany

Etymologia

czes. kartán, z niem. Kartaune
niem. Kartaune, z śr. łac. quartana

Znaczenia

»rodzaj działa oblężniczego, dużej armaty«

– [...] z sześciu kárton cáłą pięć niedziel do nas strzelał/ trzykroć o szturm do brany nászey się kusząc. BiałłozorList Av. BiałłozorList Av.
– Ma iescze [zamek] dwie (z sámego ćiosánego Kámieniá) potężne wieże/ trzemá kázda ná wierzchu opátrzona Kártány/ ná Murách záś pod 500. Dźiał wálnych lezy ná łozách/ cále gotowych. DelicWłos 251.
– [...] była wielka radość i tak wielu tysięcy ludzi applausus i krzykliwe Vivat przez kartany i półkartany i różnę strzelbę ogłoszone. MarkZap 66.
– Kiedy im cięszko było z Wielkich tylko kartanow okrutnie nąm łaiali [Szwedzi] na kozdy dzięn koniom y ludziom dostawało się bo w tamtym mieyscu przenosi kula z długiego Działa prawie wszędzie. PasPam 62v.
– Teraz zas y tym Samym Sławnym naOnczas wodzom podobno by się przykrzeysza widziała Bellandii Maniera kiedy to z kilku dziesiąt Tysięcy Samopałow zakurzą pod nos kiedy to z kartanu iako ceprzyk kula zapruszy oko. PasPam 207.
– Insza to bywało owych Lat że kamykami a Oszczepami do siebie ciskali Tarasnami mury tłukąc. A insza teraz kiedy to Granaty y Bonty [!], kartace wypuszczą kiedy z okrytnych kartanow iako Cebry kule wylecą kiedy uczynią deszcz ognisty y przez pancerz y przez Łosią skorę y przez wszystkie vestimenta Ciało az do kosci przenikaiące y iak swiderkiem wiercące. PasPam 258v.
– Płomienczykow zazywa [Mars] de Brzezie Zeby mu iego Sarzey szczerze pomagali I Trudne nieraz na Nich ordynansy wali Na gęsto zbroyne szyki, na Drzyrydy Groty Szable kule, kartany, y rozne obroty Dawsze im w Moc Chorągwie. PasPam 271.
– V[yzrzy]sz dlá szkáradnych wielkości Swoich nader huczące y wyią[ce dzi]ała y kártány. OblJasGór 1.
– Działa, kartany, kule, hakownice, Prochy, Granaty, y rozne rusnice Swiątobliwęmi słowy błogosławi [...]. OblJasGór 27.
– Y dla ich zdrowia Szwedow Niegniewáli: Ktorzy gdy zatą okazyią stali Od dział bespieczni, smiele s kazdey Strony Rowy sypali dla swoiey obrony Mieysca Kartanow sposobne robili Y stanowiska lepiey rozłozyli. OblJasGór 54.
– Z obu stron ognia pełno sobie dodawali kartanami y bomby witać się wszczynali. DrobOpow 14.
– Wre miasto w trwodze i bez odpoczynku okrutnem grzmotem kartaony huczą. PotMuzaKarp 27.
– [...] widząc oraz Xiąże że się iuż nie mogli długo trzymać, rozkazał ze wszystkich stron potężnie áttákowáć Fortecę, ognie rzucáiąc incessanter z Kártánow, Mozdźierzow [...]. AwCudz 1.
– Konnotácya ammunicyi y ármát Woiennych, Tureckiey potęgi, ktore ná zdobycz Chrześćiaństwu poszły.Kártaunow cáłych metallowych 60. Pułkártaunow Metallowych 66 [...]. RubJan U2v. RubJan U2v.
– Działá dwoiakiey są denominácyi: iedne co się zowią kanony álbo kartany [...] Drugie co się zowią kolubryny, álbo węzownice. BystrzInfArtyl O3v.
– Wodlewaniu Armat nowey mody y formy, na ieden funt kuli, rachuie się 160 funtow kruszcu, do całey Kartauny Do Pułkartauny 180 funtow, do Kwart Kartauny 135. funtow. ChmielAteny1755 I 239. ChmielAteny1755 I 239.
– Kartuna, kartana. Cartaune. gros canon; piéce de batterie. T III 536.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

burzący kartan:

– Nie pierwey Hetman echo tryumfalne z burzących kartanow rozsyła; áż [...] połozywszy nieprzyiaciela, áż skronie zwycięskie laurem, ręce pálmą ukoronuie. PisMów II 229.

Użycia metajęzykowe

- Charactery na Wsciekliznę + trans + kiram + kartan + tracha + Stomas+ na trzech papierkach napisac nie rozerznietych y dac psu ziesc zchlebem. GrodzMisc 178v
- Substantiva [...] Cartaun Kártan Centner Centnar Cinnober Cynober. WojnaInst 166

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

KARTANA
rzecz

ż
, KARTAN I
rzecz

m

*KARTAN II

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

KARTANArzecz ż, KARTAN Irzecz m

*KARTAN II

KARTANA
rzecz

ż
, KARTAN I
rzecz

m