Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

KARTUSZ I

rzecz.
m
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: KARTUSZ I, KARTUZ II
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T (kartusz), L (kartusz), SWil (kartusz), SW (kartusz), SJP (kartusz)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn


Najwcześniejsze poświadczenie: 1638
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   kartusz
liczba mnoga
D.   kartuzów
B. uż. nosob.   kartusze
N.   kartuszami
Etymologia
fr. cartouche
Znaczenia
1. »pocisk armatni«
  • Potrzeba [...] Kartuzow do Pułkartonow szrotem nabitych 200. ArchRadziw 1638 56/1.
  • Potrzeba [...] Kartuzow do Firtelkartonow Szrotem nabitych 900. ArchRadziw 1638 56/1.
  • Kartusz. 1) Kartetsche. [...] 1) un cartouche, gargousse, dont on charge un canon. [...] § 1) kartuszami z dział strzelano. [...]. T III 536.
  • [...] trzeba aby w tyle kazdey Brygady armat było kilka wozow z piędziesiąt[!] kartuszami do każdey armaty: mianowicie dwadzieścia z zwyczayną kulą podług kalibru armaty; piętnascie z małemi kulami funtowemi, a drugie piętnascie z kulami muszkietowemi. MarcenZagórRef III 249.
2. »nabój do ręcznej broni palnej«
  • Kartusz. [...] 2) Patrone; Flinten-oder Pistolen-Ladung. [...] 2) un cartouche pour en charger un mousquet ou un pistolet. § [...] 2) ten kartusz (naboy) nie iest zgodny do tego muszkietu; w prochowe kartusze włożyć kulę. T III 536.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: DA
Data ostatniej modyfikacji: 23.10.2025

KARTUSZ II

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SWil, SW

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L, SJP


Najwcześniejsze poświadczenie: 1747-1756
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
D.   Kartusza
liczba mnoga
D.   kartuszów
Etymologia
fr. Cartouche 'nazwisko słynnego rozbójnika'
Znaczenia
1. nazwa osobowa »nazwisko słynnego rozbójnika«
  • Popas odprawiłem mil trzy w Rzeżowie, na nocleg stanąłem w Brześciu kujawskiem, mil cztyry, który bywał kiedyś fortecą złej konsekwencji, bo góry prawie na okół wyższe jak same mury. Teraz zaś liczna spelunca latronum, w której zakątkach ruderibus deornatis, cała banda sławnego we Francji zbójcy Kartusza pomieścić by się mogła. RadziwHDiar 118.
2. »łotr, zbój«
  • Zgrałem się, iak ostatni. — szeląga przy duszy. Ci nasi kartownicy gorsi od Kartuszy. Złapawszy mię onegday, nie puścili puty, A z ostatniego grosza zostałem wyzuty. ZabłFFirc 27.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: DA
Data ostatniej modyfikacji: 23.10.2025