ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1616

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

B.

koło

Znaczenia

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

koło arytmetyczne:

Związki frazeologiczne

na swoje koło wodę ciągnąć:

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

koło chodziste:

koło arytmetyczne:

– Koło Arythmetyczne: iest Instrument do snádnego multyplikowánia, y dżielenia liczb wielkich służący. SolGeom III 78.

koło bydlęce:

koło do chodzenia:

– Wiedzieć tedy potrzebá: że chodzęnie w kole przydáć się może co ciągnięnia wody, nie do młynow. Gdyż nie zdoła obracániu kámienia mielącego. Niech bowiem będzie koło do chodzęnia ludzkiego, wysokie ná łokci ośm; przypádnie obwod iego w łokci 25. potrzebuiących krokow ludzkich ná ieden obrot 50. SolArch 95.

chodzenie w kole:

– Wiedzieć tedy potrzebá, że chodzęnie ludzi w kole skromnym deptánym, nie zdoła obracániu kámięniá mielancego. Dopieroż w kole wielkim dla iego leniwego obrotu. SolArch 95.
– Wiedzieć tedy potrzebá: że chodzęnie w kole przydáć się może co ciągnięnia wody, nie do młynow. Gdyż nie zdoła obracániu kámienia mielącego. Niech bowiem będzie koło do chodzęnia ludzkiego, wysokie ná łokci ośm; przypádnie obwod iego w łokci 25. potrzebuiących krokow ludzkich ná ieden obrot 50. SolArch 95.
– NAUKA XV. Pompowáć wodę chodzeniem w kole. SPorządz koło M, sposobne do chodzenia w nim kilku ludzi y przy S, ná iednym wále EH cztery łopátki D. SolArch 148.

centrum koła:

– Centrum Kołá: Znáczy Srzodek kołá. SolArch 1.
– Okryśliwszy cyrkuł ná kole, połdyámetrem długim ná ćwierci pięć łokciá y calow pięć. Rościągniesz nić mocną po Rámionách przez sam srzodek álbo centrum kołá, y pod tą nicią wyciągnioną, náznáczysz punktá ná cyrkule dwa. SolArch 78-79.
– Centrum, indecl. pośrzedność. Centrum, Mittel-Punct. le centre. § [...] centrum koła znaczy śrzodek. T III 104.

koło młynarskie:

– Potym: ma mieć ná wálcu, pálec R, długi ná dwá pálcá, iákie bywáią w kole Młynárskim, obracaiącym Cewy pod kámięniem. SolGeom II 6.

młynne koło:

– Jednego czasu trafiłem się do niego, nie mogłem wytrwać, rzekłem: — „Bogactwa, rzecz nabyta i odbyta jako ciekąca woda, a fortuna i rozkoszy świeckie jako młynne koło się obracające. Takie tedy marnotractwo i rozkoszy, które ty czynisz, ledwoby owemu, co kilka królestw ma, zeszły się; a trzeba wiedzieć, że kożdy pan ma dochody, ale też i rozchody. SaadiOtwSGul 202.

koło młyńskie (sz. zm.):

– Ultimarie przypominamy uprzejmościom i wiernościom waszym konstytucyją sejmu lubelskiego i postanowienie Walnego Zjazdu Warszawskiego o eliberacyi terytorium elbląskiego i klejnotów R.P., co lubo serio ad executionem iniunctum było, z tym wszytkim ani podatek od kół młyńskich nie był importowany do skarbu koronnego, ani ur. egzaktorowie albo lustratorowie województw, ziem i powiatów na przeszłym Trybunale Skarbowym Radomskim nie poprzysięgli quantitatem kół i młynów [...]. AktaPozn I/1 718.
– Nie to, który postronki targa i podkowy Żelazne w ręku łamie, nie to, kto stalowy Gwóźdź kręci albo młyńskie zastanawia koło, Albo talerz dębowy rozbija o czoło MorszHSumBar I 270.
– Cło nowo podwyższone y generalnie, y ośmiu Podymnego optionem względem Pospolit: ruszenia, wźiąwszy do Braći pozwala praecavendo aby te podatki szczegulnie na zapłatę woysku W. X. Lit: in futurum, á od Koł Młyńskich, na Elbląską summę obrocone były. KonstLubLit 124.
– Koło młynskie wodne nigdy wdomu we młynie niepostoi, iako się kamien obraca, iako się źiarno mele[!] nie zpoyrzyi, wodom się tylko zkądinąd przypatruie przychodzącym. GelarKaz 798-799.
– Powodzi w różnych kraiach, osobliwie w Lugdunie, gdzie rzeka Rhone, albo Rhodanus zalała przedmieście Guillotiere. Oderwała wielką część skały iedney, ta zawaliwszy łoże, wody bieg zwrociła, tak dalece, że koła młyńskie wspak obracały się. BohJProg II 87.

koło młynowe (sz. zm.):

– W długośći wozá niech Stelmách vgada kołom wozowym przednim, áby w kierowániu wozá nie záchodźiły ná koło Młynowe D. SolArch 91.
– Podatek Młynowych koł pozwala na wypłacenie długu Brandeburskiego, Trybunał Skarbowy cum suis clausulis et Paragraphis w Grodnie pod Dyrekcyą Wielm: Xćia Kanclerza Wielkiego W. X. Lit: naznaczony akceptuie, na Konstytucye, ktoreby nieczytane in publico miały być ingrossowane, per omnia manifestuie się. KonstLubLit 129.

koło partykularne (sz. zm.):

Związki frazeologiczne

chodzący po kole:

– PRZESTROGA I. koło KG, ma bydz postáwione około N, wierzchu kołá LTN, nie E ták iáko w figurze, áby chodzący po kole LTN mieli wolne mieysce gdy wiádro opuszczone wyciągáć będą. SolArch 143.

chodzący w kole:

– Wszakże iż ciężar w kole postáwiony według Náuki 28. Części I. tey Zabáwy 2 pod punktem E, (to iest pod stopniow 60. nád ktory punkt chodzący w kole, ztrudnością wyżey postąpić może,) tylko połowicą siebie samego ociąża koło do obrotu, a gubi połowicę, iáko obaczysz ná Tablicy przy sześćdziesiątym stopniu ráchuiąc od B, punktu kołá w Figurze. SolArch 95.
– Według tey przestrogi máią się miárkowáć siły chodzących w kołách, ktorymi wodę álbo cieżary insze kto ciągnie do gory. SolArch 142.

kołem chodzić:

– A ci co reformati niedaleko czekac Ze bedą deformati kołem to bo chodzi. OpalKSat 107v.
– Wszytko iak z ziemie poszło tak się w ziemię wraca. Toc przez Lat szesc tysięcy pasmo ten Swiat wodzi, Iedno psuie, drugie ztysz Materyey rodzi. Tec są Pierwszey Mistrzyni wszech rzeczy Natory, Koła ktorymi chodzi. PotPer 22-22v.

chodzić w kole:

– Nic Swiat nigdy nowego nie mądzi Smiech z płaczem Przeplatąno więc chodzą wtym na Swiecie Kole. OpalKSat 17v.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

(wariant I):
– Taż baba na tychże kołach. VerdBłażSet 92.
(wariant II):
– Taż przecię baba na tych kolech bywa. VerdBłażSet 93.
(wariant III):
– Táż Bábá/ też kołá. RysProv Iv.

– Obawiam się zgoła, aby tysz baby nie dzwigały tesz koła. OpalKListy 72.

– Babá z wozu/ kołom lżej. RysProv 12.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

KOŁO I

KOŁO II