ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616

Formy gramatyczne

stopień równy

lp	M.	m		ludzki
		ż		ludzka
		n		ludzkie
	D.	ż		ludzkiej
		n		ludzkiego
	C.	n		ludzkiej
	B.	m	nżyw	ludzki
		ż		ludzką
		n		ludzkie
	N.	ż		ludzką
		n		ludzkiem
	Ms.	n		ludzkim
lm	D.			ludzkich
	C.			ludzkim
	B.	nmos		ludzkie

stopień wyższy

lm

M.

mos

ludzciejsi

Znaczenia

1. »właściwy człowiekowi«

Tak powiedali kommisarze że się tu ta Zięmia Ludzkiey krwie tak nasyciła iak wody po wielkim deszczu. PasPam 72v.
Wolęntarz to iest w Ciele Ludzkim Affekt Moia wielce MSCia Panno. PasPam 80.
Pana Paska oddzisia będę miał za dobrego mętrcę ludzkiey natury, kiedy on z Wolskiego wyczytał wszystkę nieprawdę. PasPam 92.
Bog przeinaczy hardosc Ludzką y Wiele o Sobie Rozumienie. PasPam 109.
Fortuną Ludzką twoia to zabawa Rzucac iak piłką. PasPam 109v.
Przepisać to trzeba infelicitati temporis [nieszcześliwosci czasów obecnych] że takie zadania Ludzkiego padło na W SCi rozumienie. PasPam 142.
Taka w prawdziwe iest Ludzkiego Reguła zycia że by iako cięn za Słoncęm tak nieszczęscia za szczęsciem następowała Alternata [...] ze by złego zdobrym kłopotow y frasunkow z pomyslnosciami ustawiczna Człowieka Inqvietoała Vicissitudo [zmienność losu]. PasPam 146v.
Mądrzy powiedaią że kto Ma wolne Sumnienie ten wszelakie kalumniie y Ludzkie fałszywe mowy powinięn lekce wazyc. PasPam 148.
Nie było by tak powabne y oko ludzkie delektuiące złoto gdy by go potencyia gorących nie wybrantowała ogniow. PasPam 149av.
Drudzy zaś mowili ze to znać niedzwiedzica porwała gdzies dziecko bardzo młode y wychowała [...] Niemiało to chłopczysko ani mowy ani obyczaiow Ludzkich tylko Zwierzęce. PasPam 176.
Pokazał się na Niebie Straszny y wielki [kometa] ktory przez kilka miesiecy trwaiąc swoią oczom Ludzkim groził srogością y nim bardziey trwał tym bardziey serca truchlałe trworzył [kometa] ominuiąc niedobre affekty ktore potym nastąpiły. PasPam 188v.
Cięszkosz tam będzie zanaymnieyszą krzywdę Ludzką za kozdą zosobna duszę odpowiadać y zanię nie znosne ponosic Ctuciatus [męczarnie]. PasPam 196.
Tak P. Bog ku niemu skłonił serce Ludzkie że to kto co mogł miec nayspecyalnieyszego to mu niosł a oddawał. PasPam 233v.
Bywało tez to umnie Myslistwo z podziwieniem Ludzkiem począwszy od ptakow zawsze miwałęm bardzo dobre Sokoły, Iastrzęby, Drzęmliki, kobusy, kruki co do Berła chodziły. PasPam 255v-256.
Tak y Wiedenska Forteca kto by spoyrzawszy na piękność y Fortyfikacyią iey niepomyslił że huic operi [temu dziełu] Chyba Boska ale Nieludzka dokuczyć może Reka. PasPam 259.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

ludzki naród:

PasPam 84v.

2. »dobry«

Mąz tey zacney Paniey tęn to Pan kasztellan Rakroczymski [Zakroczymski] ludzki był to człowiek. PasPam 82v.
Iako Człowiek Ludzki począł mię szczerze prosic że bym u niego odpoczął albo przynaymniey obiad ziadł. PasPam 123v.
Ná to kierowáłá opátrzność Bozka, áby był postrzegł bogacz, że iego psi łaskawsi, ludzcieysi niż on! [...] pászczęki i gemby psie, gęmbkámi się stáły, nie rániąc ále wypiiáiąc ropę [...] za mistrzowániem nátury liżą lecząc, á zá oskárżeniem nátury, człowiek o człowieká nie dba [...]. MłodzKaz II, 252.

3. »zamieszkały przez ludzi«

Skoro przyszedłęm w Ludzki kray iuz mi wszystko szło ładniey y o podwody nie trudno y szukac ich nietrzeba bo tam ludzie wiedzą swoy zwyczay. PasPam 165.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

anioł w ciele ludzkim (sz. zm.):

Bądź pewna, moja śliczna duszo, mój aniele w ciele ludzkim, że nigdy Celadron tak nie kochał swojej Astrei [...] jako się teraz kocha. SobJListy 210.

z dowcipu ludzkiego wynajdziony:

O ktory zakład, szkody y nakłady sobie samemu y potomkom swym w nie dosyc uczynieniu w czymkolwiek temu zapisowi albo w naruszeniu iego forum w sądzie grodzkim latyczowskim, dzien y rok zawity za pirwszym pozwem naznaczam bez wszelakich wymówek, excepcÿ, contradiccy, dilacy wszelakich y obron prawnych, stanąc powinien będę y potomkowie moie maią y powinni będą [...] zakład zapłacic, szkody nagrodzic, a zakład zapłaciwszy, szkody nagrodziwszy, zapisowi iednak dosyc czynic mam y s potomkami swymi powinien będę owo zgoła wszytkich a wszitkich obron prawnych y nieprawnych, y z dowcipow ludzkich wynaydzionych, ktorych ia zazywac przez ten zapis nie mam s potomkami swymi. KsŻyt 237.
A podczas [...] bezkorolewia ÿ do sądu kapturowego, chowa ÿ mnie, potomkom y dobram moÿm nienaleznych, pozwem y rokiem bÿ naikrotszym nie patrząc, opisania prawnego, gdzie na pierwszÿm roku, iako na zawitÿm, ÿ przed kozdem takowÿm sądem powinien będę, a po mnie potomki y successorowie moÿ powinni będą stac, a stanąwszÿ, [...] chorobą nie zakładaiąc, dyllacÿ na quith evictora ÿ munimenta nie biorąca na się, większą sprawą broniąc, takze seimem walnym, seymikami powiatowymi, exemptami, posługą jego krol m[o]ści y Rzeczy Pospolitey, wyiachaniem do panstw postronnych ÿ ÿnszymi excceptiami y obronami, ktoreby iedno z dowscipu ludzkiego wynaidzione ÿ wymyslone byc mogli, ktorÿch się tym teraznieÿszym zapisem moim tak in genere, iako tesz jn specia[m] zrzekam y odpisuię się sam s potomkami mymi, nie zasłaniaiąc się ÿ owszem od sądu nie odchodząc, zakład ÿ szkodÿ zapłacic mam ÿ powinien będę, a po mnie potomkowie moÿ maią y powinni będą. KsŻyt 325v-326.
Wymawiam sobie jednak to, jż cokolwiek podczas tey woyny y swey woli pol y drzewa bartnego, jako w sąsiedstwie od panow Lewkowskich pozabirano, [...] sobie samemu y potomkom moym naznaczam, y będąc jakimkolwiek pozwem przed jakikolwiek sąd y urząd zapozwany, ja sam, albo potomkowie moÿ, o jakiekolwiek sprzeciwienie temu zapisowi memu y iakiejkolwiek conditiey nie zazywaiąc, wszystkich y wszelakich obron prawnych y nieprawnych obllaty, appellaty y ich prosequity y inszych wszelakich obron s prawa pospolitego y z dowscipu ludzkiego wynaydzionych, ktorych wszystkich tÿm zapisem moym zazywac, drogę zawiram, ale od sądu nie odchodząc, dosc czynic mam y powinien będę, to iest zakład zapłacic y szkody nagrodzic, y we wszystkim dosic uczynic mam y będę powinien s potomkami memi, y na to daię ten moy list dobrowolny, zastawny zapis s pieczęcią y s podpisem ręki moiej [...]. KsOw 53v-54.
O to jego m[o]sci pana rodzonego mego turbowac y prawem pociągac nie mam y nie będe mogł, rumaciey po wykupnie y oddaniu pomienioney su[m]my s posłuszenstwem poddanÿch tamecznych ÿ uzywaniu wszelakich pozytkow niedziel szesc pozwalam, co wszystko, jako ÿ kozdą z osobna conditią zyscic, strzymac y wypelnic mam ÿ s potomkami memi powinien będę, a to pod zakładem drugiey takowey ze su[m]my, trzechset złotych polskich, y pod nagrodzeniem szkod, słownie krom przysięgi oszacowanych, o ktory zakład y szkody w sprzeciwieniu się w czymkolwiek temu zapisowi memu, naznaczam sobie y potomkom moÿm forum y termin zawitÿ przed wszelakim ÿ kozdym generaliter sądem y urzędem grodskim, ziemskim y Głownym Trybunalskim Koronnym Lubelskim, w kozdym woiewodstwie y powiecie takze ÿ między sprawami conserwatami kiiowskiego, wołynskiego, brasławskiego y czernihowskiego woiewodstw ÿ inszym wszelakim sądem, ktory by pod on czas od Rzpltey uchwalony y postanowiony był bez zawania wszystkich y wszelakich in genere et specie dillacy, appellacy i prosequity, suspens, fataly, proscriptÿ, jccasy y wszelkich generaliter zwłok y obron prawnych z statutu constituciey y dowcipow ludzskich wynaydzionych y wymyslonych, ktorych wszystkich takowych zwłok z potomkami memi zazywac nie mam y nie będę mogł, j na to dałł ten list moy dobrowolny zapis s pieczęcią i s podpisem ręki meÿ własney [...]. KsOw 60.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

Ludzka rzecz vpáść/ á diabelska w błędzie trwáć. RysProv VIII, 7.

Stáry zálotny/ Bogáty łákomy/ Vbogi pyszny. Bozy, y ludzki nieprzyiaciel. ŻabPol B1v.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

1743

Znaczenia

»jest właściwe człowiekowi«

Krew swoię y cudzą zuchwale toczyc, bestyalska iest nie ludzka: Gdy czas, fortel, y potrzeba każe, w ten czas się potykai. BystrzInfStat N2.
JES: Przyzwoita, pod czás i Królowi, do ludzkiey Nákłonić się myśli: wszák i poddánych wola Ztwierdza ná Tronie Páná? ACH: Nieludzka bo spráwá Saulá ná tron wsádziłá, ále Boskie dzieło. JawJon 47.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

LUDZKI

LUDZKA