ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T (natłuczony), L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn

Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy gramatyczne

bezokolicznik

natłuc

czas przeszły

lp		m	1. os.		natłukłem
lm		nmos	3. os.		natłukli

czas przyszły prosty

3. os.

natłucze

tryb rozkazujący

2. os.

natłucz

imiesłów uprzedni

natłukszy

Znaczenia

1. »wiele czegoś ubić, utłuc, rozkruszyć«

Rekcja: czego

– Konieábo y bydło rogáte/ gdzieby wątrobę chorą mieli z znácznego zátkánia/ tylko dáwáć im z obrokiem tego ziela. Tákże wołom y krowam sámego/ miásto trawy. W zimie suchego spárzą: ábo z suchego [sadźcu]/ prochu nátłukszy z solą zmieszáć/ y dáwáć im lizáć. SyrZiel 283.
~ Brodawki z Sándáráchą spądza [ciemierzyca]/ á z miedziáną łupiną nátłukszy/ tym námázuiąc. SyrZiel 1469.
– Wziąc sadłá stárego ná cztery pálce grubo, y tyleż ziela Roschodniku, y sspołem to vtłuc, potym to dobrze vsmáżyc, á ná płácie sukiennym to rospostrzec, y iák nayciepley może ná te guzy przez kilká dni poki nie zmieknie. ią przykładác; po tym zmieknięniu, natłuc z sadłem stárym czosnku, puszczádłem ná siekawszy guzy, ciepło przykładác, y to czynic trzebá, puko nie wyciekną [.] HaurEk 47.
– Nátłuc Bobku z Inbierem, y vmnięszác w winie, álbo w piwie dobrze vwárzywszy, potym to ostudzone dac wypic koniowi lekárstvvo. HaurEk 50.
– Swieżych nátłuc rákow, y z lniánym zámięszáć násięniem y z miodem prásnym, vczyniwszy bot koniowi skurżány, nálawszy wen tey máteryey po wybrániu rogu koniá z-tym obuc, słusznie záwiązawszy żeby nie spádło. HaurEk 50.
– Ná vderzenie zyły. NAtłuc cebule ze trzy garści smaż one w maśle młodym, á przysypavvszy mąki pszenney znowu smaż; potym plát námázavvszy szeroki żeby zaiął aż ku kolánu z iedney strony, á z drugiey do kopytá samego, ciepło okładay do dniá trzeciego. HaurEk 54.
– Opárzonych Migdałow nátłucz w Mozdzierzu iáko naylepiey/ przyday Cukru/ zmięszay społem/ vtłucz znowu/ zrob z tey máteryey spod ná opłátkach/ á nákłáday Tort rożnymi Confektami/ iakie masz/ á z teyże Mássy zrob Kopertę iáko naypięknieyszą vmiesz/ wsadź do piecá. CzerComp 81.

2. »pobić, pokonać; zabić wielu«

Rekcja: kogo

– 27 Novembris Experyment miałem w Dukorze z tatarską, rotmistrzowstwa p. Trojanowskiego chorągwią, w dobrach tych exorbitującą: nabrałem ich dosyć i natłukłem: konie, wozy i czeladź pobrano; jednego tamże zabito pocztowego. ZawiszaPam 44.
– [...] miasto się samo za krolem oparło ktore wysypawszy się natłukli tam Duń czykow ze uciekac Chrystian zowemi tylko Pa nami ktorych było niepodobna odebrac do Danij musiał. HistŚwież 129.

3. »niezupełnie stłuc, rozbić, nadbić, wyszczerbić«

Rekcja: co

– FESLER un verre [..] Vasi fissuram indere [...] NATŁUCZ szklankę, kieliszek &c. DanKolaDyk II, 24.

4. »zadać obrażenia, obić, pobić«

Rekcja: kogo

– Aczci tych brákow nie mász co chwalić/ gdyż brákuiąc y biorąc młodszą przed stárszemi/ nie tylko/ że álbo w Posagu ustąpić musisz/ nie tylko żeś nie miłym gościem u stárszych Siostr/ ále ieśli osobliwie młodą bárdzo bierzesz/ y z sámey nie że wszytkim będziesz miał ukontentowánie: y tenże pożytek będziesz miał/ co ow/ ktory ná niedoyrzáły owoc prágnie/ że nim go dostanie/ nátrzęsie się drzewem/ nátłucze się gáłęziem/ y sám się uszámoce; á dostáwszy/ potym przykry smák w nim uczuie; że mu ścierpną zęby. GorzWol 33.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

odmiana złożona

lp	B.	m	nżyw	natłuczony
lm	M.	mos		natłuczone
	D.			natłuczonych
	C.			natłuczonym

Najwcześniejsze poświadczenie:

1613

Znaczenia

1. »ubity, utłuczony, rozkruszony, szczególnie w dużej ilości«

– Ięczmień y Owies w piecu dobrze vsuszyć áby się przyrumienił, potym dobrze wyvviac z piasku y popiołu, tákże bob nátłuczony w stępie mięszác po garści do obroku, káżdego koniá tuczy y spráwuie. HaurEk 54.

2. »niezupełnie stłuczony, rozbity, nadbity, wyszczerbiony«

– Izba nowa z blochów wiązana, pokryta oraz z młynicą jednym dachem, to jest szkudłami sosnowemi. Do której wchodząc drzwi na zawiasach żelaznych z klamką drewnianą; okien dwie w drewno oprawnych, złych, to jest w jednym 2 szyb brakuje, a 3 szyby natłuczone w jednym. InwKal I 265.
– W izbie zaś podłoga z tarcic powyprężana, komin lepiony, dobry, ale [się] nim kurzy, piec z prostych kachli bardzo zły, co [się] tylko ma obalić, okna 2 w ołów, szyb kilka wybitych i kilka natłuczonych. InwKal I 631.
– Natłuczony. anbrüchig; etwas gebrochen. un peu cassé, brisé; qui commence à se briser. T III 948.

3. »taki, któremu zadano obrażenia, obito, pobito«

– Muszkułom nátłuczonym y pogniecionym/ iest vżyteczny [sok]. SyrZiel 204.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

NATŁUC

*NATŁUCZONY