ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T, L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn

Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		ordynans
D.		ordynansu
C.		ordynansowi
B.	uż. nżyw.	ordynans
N.		ordynansem

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	ordynanse
D.		ordynansów
B.	uż. nosob.	ordynansy \|\| ordynanse
N.		ordynansami
Ms.		ordynansach

Etymologia

fr. ordonnance

Znaczenia

»rozkaz«

– Przychodzi Ordynans od krola że by wychodzić do Polski PasPam 75.
– Przyszedł tedy Ordynans od krola do Woiewody aby na Dni Wielkanocne tu Woysko rozłozyc brzegięm Podlasza wdobrach Szlacheckich. PasPam 81.
– Zoło toronko [Zołotareńko] ktore mu potym od Moskwy posłano Ukuzy [ukazy] a ponszemu ordynansy że by zaraz poszedł Łuczyc się z Chmielnicienskiem [wojskiem] poszedł magnis itineribus [spiesznymi marszami]. PasPam 108v.
– Ktoz to sprawił? [...] Bog per instrumenta Ordynansow Swoich przez ręce y dzielność woyska Przez fatygę y czułość dobrych wodzow. PasPam 139.
– Trudne Nieraz na Nich Ordynansy wali [Mars] Na gęsto zbroyne szyki, na Drzyrdy Groty Szable, kule, kartany, y rozne obroty Dawszy im w Moc Chorągwie. PasPam 271.
– Kto by naymniey przeciwko wyraznemu wykroczy Ordynansowi wsamych tylko nadzie[ię] zatopiwszy Marnosciach asz iuz gotowy z Niebieskiego Parlamentu czytaią mu dekret Proiecisti Sermonem Dei proiecit te Dominus [odrzuciłes słowo Pana odrzucił cię Pan]. PasPam 281v.
– Piętnastego dany Przy parolu ordynans, by [...] wszytkie się ruszały Bagaze wstecz ku Mostom, ktore wyzey stały. DrobOpow 113.
– Naprzod tedy co do Wiázdu należy, trzebá wiedźieć, iż pridiè Iego, wydáne były Ordynánse ex Mandato REGIO do Obozu Krolewskiego áby byli pogotowiu dla w prowádzenia nazáiutrz KROLA Imśći omni meliori ordine Regimenty y Gwárdye Krolewskie, przestrzegáiąc wszelákiey skromnośći y okázyj nie dánia do iákiego tumultu. RelWjazdKról A.
– [...] nie wiele Powiátow było z Pospolitym Ruszęniem, ktorym nádprzykrzyły się vstáwiczne ordynánse [...]. AwGrodz 2.
– Gdy tedy stánęłá tákowa rezolucyá, Krol I. Mć wydáł ordynánse potrzebne do Márszu y wysłáł wszytkie bágáze ćięszkie, chorych y ránnych do Augustburgu, báttálion I. M. P. Gráfá Denhoffa y 500. komenderowánych z Infánteryi detászowáno pro Praesidio do Augustburgu y Orángenbaum. RelWyj 1v.
– Odebrał list od Xcia Kanclerza Wiszniewieckiego ImP Generał Artylerij nie pomyslny ze nie parcerował [!] Ordynansowi Xcia w wysłaniu Armaty do Zurowicz na koronacią Nays. Matki. SapADiar 124.
– Więc wyszły ordynanse, by wojska ruszały Ku Polszcze, a ostatka krwie jeszcze dossały Z niedodartych Polaków, boć y to dać muszą Coby w kropli ostatniej, zostało pod duszą. GośPos 7.
– Dane są teraz Ordynanse na wygotowanie Barteryi y Redutt [...]. GazPol 1736 94 7 nlb.
– Wyszedł Ferman albo Ordynans od Cesarza Tureckiego, przykazując Ordzie, áby nie ważyłá się wtargnąć w Gránice Páństwa Rossyiskiego. MerkHist 2/132-3.
– Ordynans. Befehl, Ordre in Kriegs-Sachen, guerre: un ordre § dać, otrzymać Ordynans. T III 1257.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

dać ordynans;
wydać ordynans (sz. zm.):

– Posłał gospodarz Swego Kozaka Przez ktorego dałęm im Ordynans ze by przeszedszy na tamtę stronę Białogrodu wlekli się powoley poko ia ich nie nagonię. PasPam 153.
– [...] Monarchini Rossyiska dała Ordynans Admiralicyi swoiey, áżeby zawsze trzymała pogotowiu 12000 Maytkow [...]. GazPol 1736 87 8 nlb.
– Ordynans. [...] § dać, otrzymać Ordynans. T III 1257.
– Turcżyn wydał Forman/alias po naszemu ordynans/ Sylistryskiemu Baszy y Rumelcżykom, aby szli Chmielnickiemu na posiłek. HistBun 28v.
– Owemu wojsku w Ukrainie stojącemu wydał ordynanse hetman, żeby pod Lwów do niego przychodzili dla odbierania asygnacyi hybernowych. OtwFDziejeCzech 240.
– Krol Jmć Portugalski [...] Ordynanse wydać kazał do woysk swoich [...] ażeby po nieprzyiacielsku z Hiszpanami postąpić attakuiąc onych z kazdey miary. MerkHist .

brać ordynans;
odebrać ordynans;
otrzymać ordynans:

– Miał Generał Montekukuli [Montecuccoli] urazę do Woiewody oto że wszyscy officerowie krola Dunskiego z nowemi werbunkami nie do Niego ale do Woiewody sciągali się y z tąd brali Ordynansy. PasPam 71.
– Architekt Krolewski odebrał ordynans żeby Zamek w Bar Le Duc będący, iako nayprędzey, dla przyszłego Dworu, dla ktorego to kosztowną robią liberią, in perfecto constituat Statu. GazPol 1736 92 6 nlb.
– Ordynans. [...] § dać, otrzymać Ordynans. T III 1257.

posłać ordynans;
przysłać ordynans:

– Posłano zaraz Ordynans do Muraszki że by wolęntarzow y Luzną czeladz wyprowadzili z zagory na oko Nieprzyiacielowi. PasPam 106.
– Starosta Bratyanski Działynski uięty pollicitationibus [obietnicami] Lubomierskiego Ierzego Marszałka y Hetmana przysłał Ordynans swoiey Chorągwi. PasPam 101.

ordynans wykonać:

– Ale to wetuie wielka Wodzow obedyencya, Fermany albo Ordynanse choć z utratą życia wykonać gotowi [Turcy]. ChmielAteny II 731.

ordynansu słuchać:

– Po zakończonéj wojnie z Turczynem posługi Paleja tantisper nie potrzebowała rzeczpospolita, a do tego periculosum quid było owego sąsiada chłopa trzymać, który nie tylko ordynansów hetmańskich nigdy słuchać nie chciał, ale téż i dobra różnych panów wokoło Chwastowa leżące do swoich intrat akkomodował, i ledwie co z wielkich panów komu z nich intraty pozwalał brać, a swoim na konsystencye ich obracał Kozakom. OtwFDzieje 15.

ordynansu czekać:

– Nasi [...] Ordynansu czekaią iako Bohaterze I mądrzy y powazni, pod Commendą swego Krola będąc w Lechijey berło rządzącego. DrobOpow 45.

ordynansami wzgardzić:

– Woysko oboyga narodów Ordynansami Królewskiemi wzgardziło, obróciwszy Rycerskie swoje odwagi na Dobra Duchowne, i na woynę z babami. ŁubHist 102.

stanął ordynans:

– Naznaczono Piaseczynskiego z Pułtoru Tysięcy ludzi iak tęn Stanął Ordynans zaraz tez Consilium [rada] mego Pana Rylskiego odmięniło się. Bo co mię przed tym odwodził zeby nie zostawać tak in Contrarium [przeciwnie] przywodził zeby zostac. PasPam 75v.

królewski ordynans (sz. zm.):

– Wyszedł zatym Krolewski Ordynans Lanckorońskiemu y Ostrorogowi aby szli z Woyskiem iednym ku Barowi. HistBun 7v.
– Woysko oboyga narodów Ordynansami Królewskiemi wzgardziło, obróciwszy Rycerskie swoje odwagi na Dobra Duchowne, i na woynę z babami. ŁubHist 102.

ordynans hetmański:

– Po zakończonéj wojnie z Turczynem posługi Paleja tantisper nie potrzebowała rzeczpospolita, a do tego periculosum quid było owego sąsiada chłopa trzymać, który nie tylko ordynansów hetmańskich nigdy słuchać nie chciał, ale téż i dobra różnych panów wokoło Chwastowa leżące do swoich intrat akkomodował, i ledwie co z wielkich panów komu z nich intraty pozwalał brać, a swoim na konsystencye ich obracał Kozakom. OtwFDzieje 15.

za ordynansem:

– I do Astrachanu gotow iechać za Ordynansem WMM Pana y Dobrodzieia. PasPam 159v.
– Iest wiele Chorągwi takich ktore za Ordynansem IoMSCi Pana Woiewody krakowskiego nieposzły pod P. Małachowskiego Regiment. PasPam 217.

z ordynansu:

– Podczas tey Expedycyiey Wiedenskiey z Ordynansu krolewskiego w padł w Tatarską ziemię konicki [Kunicki] ktorego był krol przed Expedycyią immediate [bezpośrednio] przydał kozakom za Hetmana, był to Szlachcic Lublanin. PasPam 276v.

Przenośnie

Affekt [...] ktory od inszych zmysłow zadnych nieprzyimuiąc Ordynansow swoią własną rządzi się Imprezą.PasPam 80

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: ROZKAZ, FERMAN, UKAZ, DEKRET, USTAWA, POSTANOWIENIE.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ORDYNANS