Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

POBIĆ

czas. dk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  pobić
czas przeszły
lp m 1. os.   pobiłem ||   pobiłem
2. os.   pobiełeś ||   pobiłeś
3. os.   pobił ||   pobieł
ż 3. os.   pobiła
n 3. os.   pobiło
lm mos 1. os.   pobiliśmy
3. os.   pobili ||   pobieli
nmos 3. os.   pobiły
czas zaprzeszły
lp m 3. os.   beł pobieł ||   był pobił
lm mos 3. os.   pobieli beli ||   byli pobili
czas przyszły prosty
lp 1. os.   pobiję
3. os.   pobije
lm 1. os.   pobijemy
3. os.   pobiją
tryb rozkazujący
lp 2. os.   pobijmy
lm 2. os.   pobijcie
imiesłów uprzedni
  pobiwszy
nieosobowy czas przeszły
  pobito
Znaczenia
1. »zadać wiele ciosów, uderzyć wiele razy, zadać ból uderzeniami; poturbować, poranić«
Rekcja: kogo co

  • – Przydáłá [nawrócona czarownica] y to/ że ią ciotká iey okrutnie pobiłá/ dla tego iż gárniec iákiś skrycie schowány odkry wszy wielu dziatek głowy w nim ználáżłá. SpInZąbMłot 41.
  • – Strwożony tedy/ y iáko powiedał/ w tákim stráchu nigdy nie bywáł y przeżegnawszy się/ á rąbánia drew zániechawszy/ one koty záiuszone/ to do twarzy/ to do nog się iego miotáiące/ drwy rąbánemi po głowie po nogách/ y po grzbiecie pobiwszy strudnością od siebie odegnał. SpInZąbMłot 103.
  • – Czytamy ábowiem w historyey ie[g]o/ iż gdy się w grobie iákimsi krył [Antoni]/ wielka liczbá szátánow/ ták go okrutnie pobiłá/ że sługá iego ze wsi przyszedszy/ iákoby vmárłego ná sobie do gospody zániosł/ co vsłyszawszy samsiedzi seszli sie/ y iáko iuż vmárłego opłákowáli. SpInZąbMłot 437.
  • – Na dom tejże to ciotki swej naszedszy, onę pobieł, poranił, mordował i rzeczy pobrał. RegZłocz 136.
  • – Trzebabysmy się w tym mądrze sprawowali Abysmy sie w ten dzień wielkonocny nie poymali Bo by sie w ten czas wsiscy ludzie zgromadzili tedy by go odbiwszy y nas by pobieli [...]. KodKon 27-28.
  • – PO łbu sobié dáli. vide Pobili się. Kn 719.
  • – Pobiiam/ [...] At Pobił dzieci/ non solùm sonat, pozábiiał/ sed etiam posiekł rozgą/ biczem [...]. Kn 722.
  • – Słuzeł [Dobrogoski] pierwey u Zołnierza: potym A. 1630 u opata Iedrzeiowskieg[o] w Iedrzeiowie na parę koni po kozacku. Tego lieda kto zniewazał, pobieligo beli y hayducy kilka razy Opaci y porąbali nawet bo tchorz srogi (mial liat 30 kilka). Nie Dobro do godzielimu Służeł na Cesarski A. 1631 potym A. 1634 w moskwie pod Losiową chorągwią, a przed tym sluzel Xięciu Koreckie[mu] Samuelowii circa 1619, tego bel pobiel P. iego dziedzinny P. Balicki w Crac. gdy przyszedl do Panski gospody a siádl sobie za stoł, pan gdy tancował. TrepNekLib 72.
  • – Ten Drzewicki odstał bel od tegosz to A. 1630 a beł zas u Piorunowskiego (co od p. Witowskie[g]o bel wBochni dozorcą soli) y temu cos wyrządzieł. ze kazał Drzeuickie[g]o kiymi pobyc. TrepNekLib 74.
  • – Iednego też czásu pokazał się iey [Benewenucie] szátan pod czás Kápituły w osobie Zakonniká/ y powiedział iey/ iż ná tey Kápitule srodze się zturbowáli Brácia; bo iedni się pobili/ drudzy poránili: y twoy Spowiednik poszedł z Klasztoru/ z iedną białą głową kędyś powędrował/ co iest z wielkim ich pogorszeniem. OkolNiebo 51-52.
  • – Iam dla ciebie Krolow Chánáneyskich pobił: á tyś trzciną pobił głowę moię. KorRoz 145.
  • – Furiował się y gniewał y pieczec kładł impotens Sui. Risu Krol excepit y rzekł aby nie zartował zczego nie bendzie nic. Dołozył y tego ze ta resolucya poszła na owę Zonę co się topic chce gdy ią mąsz pobiie. OpalKListy 354-355.
  • – Nowiny te są u nas ze Szwedzi z Moskwą o Woinie myslą bo Szwedzkiego posła zniewazono zroskazania Carskiego y zgoła pobito wstolicy. OpalKListy 515.
  • – Biję ich schlage/ bijesz du schlägest/ bije er schlägt/ biłem ich schlug/ pobiłem ich habe geschlagen (und nicht byłem/ welches heisset ich bin gewesen) pobiję ich wil schlagen u. tödten/ biy schlag/ bić schlagen (und nicht być seyn) bicia zuschlagen/ bity geschlagen. DobrGram 296-297.
  • – Trzeba by nąm się uskarzyc owczoraiszy Exces co tu naszych pobito. PasPam 155.
  • – A gdzieby sąsiad sąsiada złemi słowami znieważył a do tego pobił, winy popada flor. 3. A gdyby go wybieł, to według osoby ma go szołtys karać. WilkGniewKutrz 160.
  • – Pan Kosinski pobił parobka Szladze, ktory iechał przez grunt iego w Kobielniku, wymawiaiąc mu, ze wasz Pąn w Kasinie niedopuscza piwa przedawac w Kasinie yednanem sposobęm.; miał placic razy pąn Kosinski tęmu parobkowi, ale ze tęn parobek mowił słowa nieucciwe panu Kosinskięmu y wyzywał go na rękę, nakazał urząd, zeby sie przeprosili, a ze pąn Kosinski porąbał koła, zapłacił ich zaras Stanisławowi Szladze. KsKasUl I, 347-348.
  • – [...] nieboszka żona Semanowa idąc do oyca na Łossie, wstąpieła do niego y powiedziała, że ią mąż pobieł. AktaMusz 51.
  • – Pobiiam, v. m. F. pobiię [...] 3) viele peitschen, schlagen [...] 3) foüetter, battre plusieurs personnes [...] 3) pobił dzieci [...] pobić się. sich mit einander schmeissen, sich schlagen. se battre, se fraper, se porter des coups; étre aux mains. § ci się biią a tamci się pobiią. T III 1414-1415.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Mośći Pánowie zá násze myto jeszcze nas pobito. BystrzPol N2v.
Przenośnie
  • [...] Wielkim Krolem Polskim został obwołany Ziemomysław po Leszku Oycu obeymuie Berło iednak nazonę cięszko utyskuie Zesyna mu niebyło, a kiedy powiie Zal nieukołysany serce mu pobiie Ze slepego zrodziła [...].DrobOpow 133
2. »zabić (zwłaszcza wiele osób lub wiele zwierząt), pomordować, pozabijać, pozarzynać«
Rekcja: kogo co

  • – Impetu wielkiego nie mogąc wstrzymać, poddali się; zaczem wszystkich pobito. NiemPam 87.
  • – Nie godzi się im áni zábijáć/ áni pátrzyć ná zábicie rzeczy żywey: kupuią ptástwo żywe/ od tych ktorzy ie chcą pobić/ y wypusczáią ich. BotŁęczRel IV 137.
  • – [...] Pachołka nam iednego zabito zaraz drugiego ranioną [!] P. Grabianie też okrutnie pobito Cepami, i goleń mu przetrąconą [!] ktory od tychże razow umarł i Czeladnik ranny [...]. MasDiar 118.
  • – Porwawszy się tedy z łożá/ skoro ieno parę kotow uyrzeli [rodzice]/ żeby ie poymawszy pobili/ áczkolwiek mąż iednego z nich że lázną łopátą (iáko rozumiał) bárzo dobrze vderzył/ drugiego też ledwie byli nie oskoczyli/ iednák obádwá okná doskoczywszy/ spuścili się/ áni ich więcey było nocy oney widáć. SpInZąbMłot 100.
  • – Iwąn z Łukowego Mazutycz i Siemko Mikulicz tamże z Łukowego ukradli jałowic dwie i wołu jednego Iwanowi Koczarze ze Średniego, który tam był młynarzem, a teraz w Czesinie jest młynarzem, temu już lat pięńć. Które bydło było różnej sierści, to jest wół czarny, jałowica biała, druga jałowica tarczasta. Które przygnali na Miedzylaborce i pobili, a ten Dawid kupił u nich dwie ćwierci mięsa za trzy mace żyta. RegZłocz 140.
  • – Potym ná wschodzie Miesiącá Nouembra, siedmdziesiąt tysięcy Turkow ná podole wtárgnęło/ y w ciąż szli precz ogniem y żelázem robiąc/ áż ich sam Bog skárał/ że ich 40. tysięcy od mrozu srogiego y śniegu gwałtownego pozdycháło/ ostátek pobito. ŻędzKom C2.
  • – Bywa ták cieszki bol serdeczny drugdy/ ktory pádnie ná inne kreátury/ iż bez száble zdrowie odiąć może. bol z vznáwánia ták wielkiego/ ktory obiął był serce Pánny naświętszey/ pewnieby był rozrzucony miedzy kreátury po cząstce/ wszytkieby pewnie był poráził/ pobił/ pozábiiał. BirkOboz 30.
  • – W tym ogniu wszytkim pogorzało y ludu gwałt pobito niemało. MarchŚcibHist 31v.
  • – Ale y nieprzyjacioły moje/ ktorzy nie chcieli ábym krolował nád nimi przywiedźcie tu/ á pobijcie przede mną. BG Łk XIX, 27-28.
  • – Pobiiam aliter, sed vsitarius extra praesens tempus, vt Pobił kury/ gęsi/ cielętá/ więźnié/ etc. i. zábił wszystkié: pozábiiał [...] Macto, iugulo omnia altitia. Iugulationem magnam facere [...]. Kn 722.
  • – Upiiam się [...] Popiwszy się léżéli iákby ich pobił ábo porzézał [...]. Kn 1193.
  • – Wybiiam ptaki/ iágniętá/ wilki/ kury/ gęsi/ myszy etc. Occidere singillatim, vel per interualla omnes aues, agnos etc. (Pobić autem, simul omnes mactare.) [...]. Kn 1303.
  • – Tryumphuią Grekowie. Weseli będąc, ozywáią się. Y obłápiániem zwyciężce się báwiąc. Iázoná: ten bowiem został był zwyciężcą nád żołnierzmi onymi; gdy bez pra ce iego, przez vczárowanie od Medeie, sámi się pobili. OvOtwWPrzem 259 marg.
  • – Y owszem w glinie/ y ták słábym ciele/ Ktoby się spodział/ iáko wielka siłá/ Iáko swych Mężow oużdáły wiele/ Acháyskie żony? Czy iedná Mogiłá? Co ich wáleczne pobiły kądziele/ A chussárká im Wenus Hetmániłá/ Nie tryumphował ták Rzym z Iugurtowey/ Iáko wy z Mężá pokornego głowy. TwarSDaf 92-93.
  • – Uderzył na nie styłu oni [...] od strachu pouciekali, a Polaczy Niemało ich pobiwszy z wielką się korzyscią zwrocieli [...]. HerbOr 560.
  • – Tatarowie z Kozaki, jako gęsta chmura, Naprzód na cmentarz wpadszy do świętego Jura, Kilka tysięcy ludzi, którzy tam uciekli, W ocemgnieniu pobili na śmierć posiekli. ZimBSiel 155.
  • – Dla niego dziesięcioletnią wojną Troja wstała, Przezeń i Rzesza Rzymska wolności dostała, Dla niego niecierpliwa Dydo się zabiła, Dla niego brata, dzieci Medea dusiła, Dla niego Dedal krowę Pazyfajej robił, Dla niego Aleksander perskich posłów pobił [...]. MorszAUtwKuk 315.
  • – Ale niech sobie wspomni Ksiądz Mikołay Práżmowsk[i] Kánclerz Koronny, iáko Woiewodztwá Vkrainne ná Seymie przeciw niemu nástępowáły, o wydáne z Cancelláriey iego Vniversáły, zá ktoremi Kozacy ták wiele Szláchty pobili. LubJMan 110.
  • – Tosz gdy cmę dział burzących wPole wyprowadzą Z nie wytrzymanem grzmotem razem ognia dadzą Do naszych Zaporozcow, y tak sobie tuszą Iesli ich nie pobiją, zepewnie pogłuszą Albo kulmi zasypą [...]. PotWoj 93.
  • – Nie miał takiego szczęscia: nie miał tyla wiary Callistenes Filozoph y przyiaciel stary Gdy się Bogiem zwac kazał: do takiey człowiecze Serce przyszło rozpusty: a ten skromnie rzecze Ktosz cię tak Krolu zbłaznieł: kto cię tak oszalił Zes tyle ludzi pobieł? PotWoj 150.
  • – Wyciągnął Ryb dostatek [...] pobił putłukł [!] y w wor potkał. PasPam 200v.
  • – Podpadli byli pod Tarnopol: tamta partia zostawiona dobrze ich gromiła, pobito niemało, żywcem kilkunastu przywiedziono; w drugim miejscu także druga partia z p. Silnickim toż uczyniła. SobJListy 216.
  • – Coz kiedy tak Bog dysponował, że nasi za niemi ruszyc się nie chcieli, aby ieszcze bicz Boży nad sobą mieli. Trupa na ten czas padło mało, bo się nawet y pobić szczerze nie dostało. HistBun 23v.
  • – Orła lanego Herod krol ze złotej spiże, Kędy dziś Chrześcianie swe stawiają krzyże, Na kościelnej dla kształtu postawił kopule. Krzyczą żydzi, że to wbrew zakonnej regule, Zakazał Bog obrazem domu swego zdobić. A choć ich krol rozkaże do jednego pobić, Co ich też i potkało, bieżą jako wściekli; Zruciwszy orła z wieże w kawałki posiekli. PotFraszBrück II 149.
  • – Z tych, niektorzy swą śmiercią z tego ześli świátá, Niektorych piorun pobił, á drudzy swe látá Ná wygnániu dla zbrodzień swych márnie skończyli, Niektorzy swoy ná służbie ludzkiey wiek strácili, Insi od ran. DamKuligKról 45.
  • – A kiedysz proszę, takim Bog występkiem słynął, Aby miał się vpiiáć, y w szaleństwo wpadáć, Syny swe pobić, potym y śmierć sobie zádáć? DamKuligKról 203.
  • – [...] podBarem Czesc Woyska zostałasię a my poszli zPane[m] Skrzetuskim podSzarogrod, botam była Orda ktorą w nocy napadłszy na mieyscu nazwanem Bryndzyn staw, iednych pobito drugich wniewolą pobrano, Czesc tez uszła [...]. DrobTuszInf 20.
  • – [...] Woysko zXieciem Ieg[o]m[oś]cią poszło wpogonią za Or dą ktorych okrutną moc woysko pobiło na przeprawie pod Miasteczkim [!] nazwanym. Miacocha mil pułtory za Bracławiem. DrobTuszInf 22.
  • – [...] ow Iusyppasza zebrawszy Wołoszow, Tatarow, Turkow, Niedobitkow uderzył na Raszkow na owo Woysko, mszcząc się Swoiey krzywdy zesmy ludzi iego WRaszkowie zniesli, z iednego konca uderzyli, a zdrugiego zapalili Miasto ytak siła naszych pobito, ypogorzeli osobliwie tam zginął Pan Przeorski dobry Zołnirz. DrobTuszInf 29.
  • – Przyjechałem do Czeczerska 22 Novembris; tu dwie niedziele bawiłem sie, zabawa moja była jako to in loco solitudinis, częścią nad księgą częścią z ichm. pany sąsiady, częścią na cietrzewie przy bałwanach wyjeżdżając, którego ptastwa jako zbytnie siła było, tak nie małom onego pobił i nastrzelał. ZawiszaPam 35.
  • – Suki gończe trzy, Płaksa, Bomba i Lutnia w Słobodzie 6 Februarii stanowione; 17 i 18go łowy odprawowałem: na dniu pierwszym świnie pobito haniebnie wielkie, nazajutrz niedźwiedź, machina niezwyczajna, przez obławę uciekł. ZawiszaPam 56.
  • – Iusczyna Przezwana Iz pod Laszem nad Wolą Panską Iuz zaczeła sie ta Wies. Wieprze Iz tam Dzikie Wieprze bywały y tam ich na tych Polach pobito. KomonDziej 9.
  • – [...] pytano kto ie pozabiiał, odpowiedział nie wiem kto ie pochował odpowiedział ia, pytano go toć tedy musiał wiedziec kto ich i kiedy pobił kiedyś ty ie pochował, on on powiedział wszytko co się y iako działo y iako ie pobyte znalazł w piwnicy [...]. HistŚwież 176.
  • – Pobiiam, v. m. F. pobiię [...] 2) schlachten, tödten viele [...] 2) tüer, assommer, massacrer beaucoup de [...] 2) pozabiiał więźniow; pobił kury, gęsi, cielęta [...]. T III 1414-1415.
  • – Rozgniewány Herod bije dziatki/ Prożno płáczą vtrapione mátki. Nie spráwił nic iednák krol złośliwy/ Pobił dziatki/ Iezus został żywy: Bowiem przez sen Anyoł Iozephowi/ Kazał z Pánną wskok ku Egyptowi/ By vchodził dekretu srogiego/ Łámie Iezus dekret śmierci iego. ŻabSymf F2.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Nié żołnierz. Nié wiéle ich pobił. KnAd 736.
3. »pokonać, porazić, rozgromić, zwyciężyć«
Rekcja: kogo co

  • – Toż iest Polska kráina dla ktorey tu siłá Ręká Páńska tyránow bezecnych pobiłá? JurkPieś A3.
  • – [...] á nie tylo porázili ármatę ná rzece Donie/ á część iey poimáli/ ále też y woysko ziemne pobili/ w ktorym kłádziono 80000. Tátárow: 25000. Turkow/ á 3000. Iáńczárow. BotŁęczRel III 63.
  • – [...] niemając nigdzieć dziury do taboru, nielza była naszemu ko pienikowi spieszyć się z koni, a rozerwać tabor, i tak uczynili, w padszy zatym tą 700. człowieka Za pomocą naywyszego pobili i pogromili. Nieprzyiaciela znacznie, więźniow niekazał mieć, co się na winęło scinać [...]. MasDiar 82.
  • – [...] mowili międzi sobą nas iest Lepiey nizli do 40000 godnych do boiu wynidzmy a pobiymy ich [...]. ŻółkPocz 15.
  • – Wieprze osobliwie tuczne y tłuste czyni/ Owies moczony dáiąc im go kilká Niedziel przedtym niżliby ie pobili. SyrZiel 988.
  • – Kiedybybył pokrowiec z puklerza onego Od Atlanta u Łęku zdiął zostawionego Ktory iesli pomnicie blaskiem oczy psował I pamięc im y zmysły wszytkie odeimował Łatwieby ie był pobił Rycerz nie zwalczony Bo by był padł na ziemie kazdy oslepiony [...]. ArKochOrl 61v.
  • – Az przyszło do tego zezmy roty na nich słali, rozproszeli pobili, starszyne poimali y na pale wsrod obozu wbiiali. MarchŚcibHist 14.
  • – Iam dla ciebie Krolow Chánáneyskich pobił: á tyś trzciną pobił głowę moię. KorRoz 145.
  • – [...] w polu orła nad sobą lataiącego obaczeł. Rzekł: ieśli go prawi zluku kto trafi pewna ze nieprzyiaciela pobiiemy [...]. HerbOr 24.
  • – [...] bosiła naszych piechot pobiwszy ydziało Pułkartonie wzieli zaniesprawą Naszych w bataliy Iazdy stoiącey Ktura tył podawszy Moskwie Swoią piechotę Konmi potarli przesco ysiebie nadgubili apiechotę cale zgubili y działo stracili [...]. PoczOdlPam 23.
  • – Aleksander w Babilonie Siadszy na spokojnym tronie, Co świat zwyciężył, perskie pobił cary, Odmienił berło za spore puchary; I co się zwał boskim synem, Złożył te pychę przed winem; Co tylko wojny nie zaczynał z bogi, Padł, jak mu wino poderwało nogi. MorszAUtwKuk 167=-168.
  • – Wie Swiat co był Hannibal, co Rzymowi robieł Jakie woyska do nogi znosieł wiele pobieł Zawołanych Hetmanow: y nie po raz dymem Całe Włochy, zaduszął pospołu zRzymem. PotWoj 5.
  • – Zołnierz: gdy się nie dadzą z obozu wychylic, Nie trzeba na nas Turkow, dokuczy z zasadzki z swoimi Opryszkami Wołoszyn Bernacki Ktory wielekroc znami z tamtę stronę Dniestru Igrał: nie moglismy się doliczyc z Regiestru Tedy tą garscią ludzi chcecie pobic Turki [...]. PotWoj 45.
  • – [...] Duńczyk Holsacyą splondrowawszy, Szweda pobił na Morzu cztery mu Harmatne wziowszy Okręty. HistBun 48v.
  • – Też złotą skórę albo runa, Iazon Bohatyr Grecki smokow straż odprawuiących pobiwszy, odebrał. IntrHist 25.
  • – Iakoz początek namienionego Władysława nad zamiar był dobry, bo Ian Korwin pospolicie Hunniades przezwany dwa razy w Roku 1447 y 1442 nagłowę turkow pobił [...]. IntrHist 98.
Przenośnie
  • [...] pobiie [Pan Bóg] ięzyki Egipskie, ktore się przedtym z niego náśmiewały.KorRoz 65
  • Bodaj cię pobiły Rozmowy twoje, które mię zwabiły Na ten mój smutek! Dla Boga żywego! Spytaj się tylko sumnienia swojego, Coś mi obiecał! jako wiele razy Rzekłeś, żeś mnie miał przez Boskiej obrazy Poćciwie uwieść.BorzNaw 184
  • [...] Złego złość pobije, a kto zajrzy cnocie Wszystko zgubi i sam zniszczeje w kłopocie.PotWoj III
  • Kaze mu wszytko powiedziec: y przyda, Nikt nie zrozumie: y nikt cię nie wyda. Nie iest to: Więzien odpowie: sekretem, Nie mogła pobic Fortuna mnie gorzy, Iako tem, ktorymstarła dzis impetem [...].PotSyl 103
4. »o gradzie, deszczu: potłuc, przygnieść do ziemi; zniszczyć«
Rekcja: kogo co

  • – Tu nas grad pobił, tu woda zabrała, Druga część ogniem słonecznem zgorzała; Tu wespół z ludźmi bydło wyzdychało, Niemasz nic cało. GrochWiersze 218.
  • – Bo gdzie nie zrodzi się ná polu/ ábo grad pobiie/ może ná drugim vżytku swego powetowáć. PetrSEk 12.
  • – Pobiją zboża grady, przedsię oracz w pole Z pługiem idzie, nie pomniąc o próżnej stodole. A Pan Bóg zaś tak hojnie, jako Pan, zaradza, Że się i grad, i wszystek głodny rok nagradza. SzymSiel 125.
  • – Pobiiam/ [...] Pobił deszcz zboże. Dedit stragem satis nimbus [...] vide Obalam co. Kn 722.
  • – Powiáda Pismo S. że między inszemi plagámi ná Fáráoná, byłá też tá, że grad pobił wszystko w-polu, mowi Pismo S. Linum ergo et hordeum laesum est, Len i ięczmień pobił grad. MłodzKaz IV, 42.
  • – Pobiiam, v. m. F. pobiię [...] 4) zerschlagen als der Nagel das Getreide [...] 4) abatre le blé, le gréler [...] 4) grad pobił zboża, owoce [...]. T III 1414-1415.
5. »bijąc co wtłoczyć, wbić głębiej; nałożyć obręcz na naczynie drewniane«
Rekcja: czego; co

  • – Aber die Wanne vnd Balge sind gar vertreuget/ vnd lecken allewegen. Auch etliche bande sind abgesprungen. Hole den Bödger/ vnd lass sie beschlagen/ lass newe bande anschlagen. Ale wánná y bálija zeschły się doszczętu/ y cieką wszędy. Y kilka obręcży spádło. Idź po bednarzá á day je pobić/ niechay nowe obręcży wbije. VolcDial 82v.
  • – Niech pobije Bednarz obręcze. Lass den Bütner den Reiffen auff das Fass anschlagen. DobrGram 461.
  • – Pobiiam, v. m. F. pobiię [...] 5) treiben, einschlagen einen Nagel. 6) binden ein Fass [...] 5) cogner, chasser qu. ch; fraper sur une chose pour la faire avancer. 6) relier une futaille; mettre des cerceaux autour d'un tonneau [...] 5) pobić klina, goździa, czopu. 6) pobić beczkę [...]. T III 1414-1415.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Doymiesz ią ztąd skądeś sam/ to cię ledáiák u siebie waży: gadasz z przyiacielem co potrzebnego/ oná się wścipi: przedáiesz co komu/ oná musi kliniká pobić/ iák serduszko u dzwonká. ZłoteJarzmo C4.
  • (wariant II):
    – Pobiła jej klinika sąsiadka, także też dobra jako i ona, posłała po urząd i uczyniła dyspozycyą; wszytko leda komu zleciła, a męża ekskludowała. MatłBabBad 185.
6. »obrobić metal w celu nadania mu pożądanego kształtu«
Rekcja: co

  • – Te rabunki y zdzierstwa nastały bo nie tylko w Gnieznie krol srebra zabrawszy, na monetę ie pobic kazał, ale toż samo y po inszych kosciołach Szwedzi porobili [...]. HistBun 37.
7. »o dachu: pokryć blachą, dachówką, gontem itp.«
Rekcja: co

  • – Dách pomięnionych Budynkow wczesnie opátrywáć, y pobić, áby dla máłey rzeczy, w ruinę nie poszły przez to złe dáchy, y o większą nie przywiodły szkodę, Budynki. HaurEk 23.
  • – Pobiiam, v. m. F. pobiię. 1) beschlagen, decken ein Dach [...] 1) couvrir le toit [...] § 1) pobić dach, dom gontami, deskami [...]. T III 1414-1415.
Znaczenia niepewne
1, 2, 4, 5, 7:
  • ~ Pobiiam, v. m. F. pobiię. 1) beschlagen, decken ein Dach. 2) schlachten, tödten viele. 3) viele peitschen, schlagen. 4) zerschlagen als der Nagel das Getreide. 5) treiben, einschlagen einen Nagel. 6) binden ein Fass. 1) couvrir le toit. 2) tüer, assommer, massacrer beaucoup de. 3) foüetter, battre plusieurs personnes. 4) abatre le blé, le gréler. 5) cogner, chasser qu. ch; fraper sur une chose pour la faire avancer. 6) relier une futaille; mettre des cerceaux autour d'un tonneau. § 1) pobić dach, dom gontami, deskami. 2) pozabiiał więźniow; pobił kury, gęsi, cielęta. 3) pobił dzieci. 4) grad pobił zboża, owoce. 5) pobić klina, goździa, czopu. 6) pobić beczkę. pobić się. sich mit einander schmeissen, sich schlagen. se battre, se fraper, se porter des coups; étre aux mains. § ci się biią a tamci się pobiią. T III 1414-1415.
1 a. 2:
  • ~ Pobili się/ non est à pobiiam/ sed à biię. Sic posiékli się/ à siéką się. nam posiekam się et pobiiam się in praesenti; hoc sensu non vsurpatur. Sic pobrátáć się/ popiłowáć czégo/ poswárzyć się/ et his familia, carent themate. In obliquo ergo quaerenda sunt, vt Popiłowáć infrà, etc. aut in simplici, vt Popili się/ in Vpiiam się. vide Poránić się 2. Kn 722.
  • ~ Poránić się aliter. Poránili się [...] Mutuò se vel inuicem se vulnerarunt [...] A se vicissim conuulnerati sunt, concisi. Plura pete ex Ránię kogo. addo Graeca vocabula aliquot, huic loco cognata [...] inuicem pugnare [...] inuiem secare [...] inuicem sese percutere [...] inuicem se deuorare [...] mutuò se interficere. Hinc reddes Polonica. Pobili się/ posiékli się/ poiédli się/ pozábiiáli się. Kn 777.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

POBITY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
odmiana złożona
lp M. m   pobity
ż   pobita
n   pobite
D. ż   pobitej
Ms. ż   pobitej
lm M. mos   pobici
nmos   pobite
D.   pobitych
B. mos   pobitych
nmos   pobite
N.   pobitemi
Ms.   pobitych
lpdw M.   pobite
Najwcześniejsze poświadczenie:
1601-1610
Znaczenia
1. »taki, któremu zadano wiele ciosów, uderzono wiele razy, zadano ból uderzeniami; poturbowany, poraniony, zbity«
  • – Insuła Hispaniola w Nowym Swiecie ma Psow, ktore nigdy nie szczekáią ani skomlą pobici, według Owetana in Summa Historiarum. ChmielAteny1755 I 638.
2. »zabity (zwłaszcza o wielu osobach lub zwierzętach), pomordowany, pozabijany, pozarzynany«
  • – Czeladzi, prócz panów, pobitej: Jego Mości Pana Wojewody sendomierskiego Pan Hodoręski 1. Pan Szwejkowski, pacholę 1. NiemPam 93.
  • – [...] legło kozakow Dunskich pobitych na placu ze dwa tysiące, drudzy uchodzili gdzie mogli, inszy sie wrocili do swego obozu do Zaruczkiego. MarchŚcibHist 18.
  • – Y ták niewinniątka od Herodá zá Chrystusá pobici/ niemniey się zá Izráelczyki swoie w niebie modlili/ iáko y Ieremiasz Prorok. StarKaz II, 386.
  • – Y kiedy one skory od dawności wyschną/ im stársze będą/ tym bárziey poruszone tonabunt, ábo chrzęst z siebie wydáwáć będą/ áby chrzęścieniem swoiem/ gdziekolwiek się rodzicy nási ruszyli/ strászyły ich śmiercią/ iáko dzieci máłe bobem: żeby pomniąc ná to iż będą ze wszytkich dostátkow/ ktore mogą bydź ná świecie/ przez śmierć ták obnáżeni/ iáko bydlętá pobite gołe w mięsie swoim zostáią ze skory odárte. StarKaz II, 396.
  • – [...] ale po osobach pobitych i zrelacyi tych co ich zabiiali, bo brac wtakim razie nie iak było, i z ych szat, koni, czapek, szyszakow, Pancerzow pobranych znac ze starszyny ich siła padło. VorLetSkarb 247.
  • – Na co KRol Ie[g]omsc Vwazaiąc Rzewnie zapłakał y widział Słuszną wymowkę zedomoskwy Isc niechcieli Ieszce dotego widział napoboiowisku Koni Stysiąc roznych Pobitych przescosię naybardziey Woyskowi wymawiali zesmy odkoni odpadli [...]. PoczOdlPam 39.
  • – Właśnie kiedy do lasa gromada więc wpadnie, Wali żelażem drzewa na kupę szkaradnie. Tak oni, nie borgując i namniejszey duszy, walili ciała ludzkie pobite na stosy Nie patrząc na stan, na płeć, na dziecinne lata. ZimBSiel 165.
  • – Strzelbę zaś także w nocy powywozieł, a p. Wawrzyniec Morawski skóry z wołów pobitych na pasy porzezał. InwKal I 197.
  • – Ale ieżeli są Swięci, czemuż to stárzy? izaliż tám ták wiele tysięcy niewinnych nie będzie, dziatek się nie znaydzie? á kilkánaście tysięcy niewiniąt, zá Chrystusa przy iego národzeniu pobitych w-co? á Agápit czternastoletny Męczennik kędy? przynamniey iest poważne uważánie Teologow, że wszyscy w-Niebie w-látach P. IEZUSOWYCH, to iest trzydziestu i trzech będziemy. MłodzKaz II, 87.
  • – O iák wiele by było z owych od Heroda pobitych niemowiąt/ ktorzyby Crucifige, crucifige, wołali/ gdy by trzydziestu kilku lát doczekáli. BujnDroga 210-211.
  • – Lament Gustawa Karola Krola Szwedzkiego nad pobitemi y poimanemi w Polszcze Regimentarzami y Kawalerami wRoku. DrobTuszInf 33.
  • – Bydła z folwarków i chłopskie z włości zabrane, zboża folwarkowe pozabierane,stawy pospuszczane, zwierz w zwierzyńcu pobity, w pałacu téż i w pokojach wszędzie abominatio desolationis; wsi niektóre popalone przez szwedów, Różanka p. Pocieja spalona. ZawiszaPam 109-110.
  • – Przypłacił ciekáwości Akteon myśliwy Lubo nie szukał w kniej damy lub jelenia Hártowną strzałę z łuku wypuściwszy chciwy, Bieży wlot do hárapu, ubił bez wątpienia A prágnąc oczy nápaść, w pobitey zwierzynie Topi wzrok rowno z strzałą w kąpiącey dziewczynie. DrużZbiór 516.
  • – Roku 1259. Tatarowie znowu z niezliczonemi Woyskami naszli Polskę, Sendomirz zrabowali, Zamek Sendomirski zdradą zdobyli, i wszystkich ludzi wycieli, Pannom tylko dla nierządu nasycenia przepuścili, i jako Historya pisze, że z zamku Sendomirskiego na ten czas Krew zrzódłami do Wisły płyneła z pobitych Chrześcian. ŁubHist 32-33.
3. »pokonany, porażony, rozgromiony, zwyciężony«
  • – Dawali nąm przyczyny w ten dzien, bo w tamtych dalszych miastach zabili ze [dwoch] naszych, drudzy pobici uszli ale cierpielizmy nie bardzozmy ufali swoiey potędze, iakoz dosyc słaba była na takie miasto w ktorem sie liczeła sto osmdziesiąt tysięcy y coś iescze dworow. MarchŚcibHist 38-38v.
4. »potłuczony, przygnieciony do ziemi, zniszczony przez grad«
  • – Powiáda Pismo S. że między inszemi plagámi ná Fáráoná, byłá też tá, że grad pobił wszystko w-polu, mowi Pismo S. Linum ergo et hordeum laesum est, Len i ięczmień pobił grad. Przydáie pismo: Triticum autem et far non sunt laesa, quia serotina erant. Pszenicá záś i żyto nie pobite, bo były poźne. MłodzKaz IV, 42.
5. »o dachu: pokryty blachą, dachówką, gontem itp.«
  • – Kościół zupełny u fary, Z barzo gęstemi filary. Dwie kaplicy wyniesione, Barzo misternie zrobione, Blachą miedzianą pobite, A obrazy wszytkie ryte. MinSow 281.
  • – Altana iescze nie pobita ale tylko co poczęta pobiiac [...]. ArchRadziw 1638 68, 17.
  • – Mielcuch (z) statkami: 3 kadzi nowopobite, jachteli 6, kocieł. InwKal I 93.
  • – Młyn na rzece Przośnie pusty z gruntu, prócz młynice i to nie pobita, groble także i tamy poprzerywane. InwKal I 101.
  • – Sklep, nad nim sypanie szkudłami pobite, w nim drzwi troje na zawiasach. InwKal I 119.
  • – U płóciennika chałupka dranicami pobita. InwKal I 136.
  • – Altanna na piwnicy z drzewa zbudowana, dachem pobita, który bardzo zły. InwKal I 243.
  • – W sadzie domek stary słomą poszyty i folusz z drzewa rąbiony, deskami staremi pobity. InwPuck 24.
  • – Dwór alias Budynek w tymże Zamku pod gontami. Przodek i kopuła za Jmci księdza Scholastyka pobite de novo. DwórMłynGęb 25.
  • – Kuźnia przeciw karczmie reparowana, ze wszytkim; w kuźni jest inwentarski miech, kowadło, pień sosnowy, młot na dwoje rozpadły, zły. W tey kuźni izba dla kowala w lepiankę (z) piecem, oknem, drzwi na zawiasach żelaznych i z klamkami, szczyt gliniany lepiony, tarcicami pobita. InwChełm 86.
  • – Browarek w szachulec stary, podporami od wody ujęty, z dachem złym, cwele nowo podwleczone, nad ozdownią dylami czesanymi pobity, drzwi w nim dwoje na biegunach, dwoje na zawiasach; przy ozdowni drzwi na 1 zawiasie, okna 2 w drzewo, piec stary, zły; ozdowy piec lada co. InwChełm 192.
  • – Rátusz tu [w Padwie] iest wspaniały ná 119. Krokow długi, á szeroki ná 40. cały cynową pobity blachą. ChmielAteny II 192.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

POBITY
rzecz

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1606-1608
Znaczenia
»zabity«
  • – Słudzy Księcia Jego Mosći z góry tak dobrze ich witali, że pięćdziesiętna liczba na pierwszym wstępie w pobitych wypełniona była. NiemPam 81.
  • – [...] była cędes między gęstwą Ludzi wielka, płacz wrzaski niewiast, dzieci Sądnemu dniowi coś podobnego, siła ich Vltro zZonami, zdziecmi miotali się wogien, siła po bitych, siła pogorzałych, siła tez iednak ktorzy fuga sibi consulebant do onych Woysk, oktorych wiedzieli ze są in propinquo. ŻółkPocz 52.
  • – Zalecą [panowie posłowie] przy tym potomstwo pobitych braciej naszej na tej ekspedycyjej, aby J. K. M. także miłościwy wzgląd i baczenie pańskie mieć raczył na nie. AktaKrak II/2 419.
  • – Sam smutny Miller pobitych obchodzi Ciałá gdzie widząc iak wielkie powodzi iakie łzy z oczu między zołnierzami Płyną kilkakroc ruszył ramionami, Płakałby y sam, tylkosię hamuie, Gorzkie Łzy iednak w sobie zostawuie. OblJasGór 46v.
  • – Słysząc o tym rozlaniu Krwi pobitych tak wielu Ludzi naszych w Barze Xiąże Wiszniowiecki, z Zbaraża co prędzey do Obozu pospieszył, gdzie już przecie więcey zgromadzonego zastał Woyska. HistBun 5v.
  • – [...] tam musiało przysc do Woyny gdzie Litwa przegrać musiała czesc zas była poimanych y pobitych nieco. DrobTuszInf 17.
  • – [...] z nami od switu do Wieczora bili się o przeprawę przez Boh rzekę ktorey z obudwu stron Siła było pobitych y rannych [...]. DrobTuszInf 23.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 26.06.2019
Data ostatniej modyfikacji: 26.06.2019
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 26.06.2019