Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

PRAWO

rzecz.
n
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1602
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
D.   prawa
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • prawo arendowne:
    • – [...] Poddubie [...] prawem arendownym ode mnie danym jegomość pan Symeon Karol z Kozielska Ogiński, miecznik WXL, podkomorzy województwa witebskiego trzyma [...]. NieszWFalsTestBork 85.
    • – Prawo mi zaś dał Roczne od siebie arędowne do w zwyż specifikowanego terminu. SapADiar 98.
  • prawo burgrabskie:
  • udawać się do prawa:
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • akt prawa:
    • – Przy ktorym [pisarzu] akt sie zaczyna prawa w zamku ziwieczkim przy popisie d[ie] 16 may mansis [16. V] 1718. KsŻyw 98.
  • prawo angielskie:
    • – Wtedy Maryę Sztuartę Krolową Szkocką, poddani z zdrády Angielskich Heretykow, iako by męża zabiła, wzieli do więzienia: Iey Elżbieta Krolowa Angielska do siebie wokowała, pod protextem przyiaźni do cięższego dała więzienia, nawet Kapłána iey dla Nabożeństwa nie pozwalaiąc: y choć Krolowa Prawu Angielskiemu nie podległa nigdy, choć o to prosiłá, do rozmowy z Elżbietą nie przypuszczona, potym ściętá zroskazu [!] Elżbiety. tyranki na Wiarę y na ludzi. ChmielAteny IV 113.
  • prawo duchowne:
    • – Duchownemu práwu kogo oddáć. De reo secundum infulas pronuntiare; [...] reum animadversioni Pontificiae permittere; legibus civilibus eripere, et Pontificiis dedere, [...]. Kn 153.
    • – Naprzod prawu duchownemu należy sąd rozeznać roznicę około wiary S. Chrześciiańskiey o Heretykach y Schismatykach bluźniercach Bożych i Apostatach. WisCzar 10.
    • – Prawo Duchowne. das geistliche Recht. le Droit Canonique. T III 285.
  • prawo lenne:
    • – Aby Io MSCi za Wsi y dobra [...] w Woiewodztwie Smolęnskiem Lezące Prawa [zam. prawu] Lennemu podległe [...] rekompensa uczyniona była. PasPam 219.
  • przeciw prawu występek:
    • »wykroczenie przeciw prawu, przekroczenie prawa«
    • – Waruiemy im [...] obozow Stawanie y inne tym podobne przeciw Prawu nad Iurisdikcyią swoię [...] występki. PasPam 211v.
  • prawo boskie:
  • prawo boże:
  • hołdownicze prawo (sz. zm.):
    • – Przyszło do vgody w roku 1528. y záś 1536. z táką Condicią/ iż on miał trzymáć práwem hołdowniczym od kśiążęcia Brábántskiego/ y od Comesá Holánderskiego księstwo Geldriae/ á Grábstwo Zutfen ná się y ná swe własne potomki. BotŁęczRel I 104.
    • – Są pod krolem Szkotskim/ ktory ie trzyma hołdowniczym práwem od Krolá Noruegskiego/ y płáci mu/ kiedy go koronuią/ dziesięć grzywien złotá/ wedle postánowienia w roku 1554. Ludzie tuteczni mowią po Gotsku. BotŁęczRel II 86.
    • – Po nákłonieniu Páństwá Rzymskiego/ tę wyspę posiedli byli Sáráceni: odięli ią záś Pisani y Genueńczykowie: y rozdzielili ią miedzy się: támtym się dostáłá część tá/ ktorą zowią Caput Cágliári/ á tym záś Caput Lugodoni. Nákoniec otrzymał ią práwem hołdowniczym od stolice Apostolskiey/ zá vpornym nieposłuszeństwem Pisáńczykow/ Petrus de Aragonia. BotŁęczRel II 96.
    • – Krolowa bacząc się być vciśnioną od strony przeciwney/ áppellowáłá do Papieżá. A przyczyny áppelláciey były/ iż oná w tym krolestwie cudzoziemką byłá/ á pan tego krolestwá był przeciw niey Actorem: więc że też sędziowie iemu powinnieyszy byli y obwiązáni/ ieden zá práwem hołdowniczym/ y dla Biskupstwá Wintońskiego/ y dla Arcybiskupstwá Iorskiego/ á drugi dla kościołá Sárisberiey. BotŁęczRel IV 42.
    • – Do tych nawyższych trybunałow vćiekáią się ták Hiszpani/ iáko y Indiani/ á niemász od nich Appellátiey. Hiszpanowie tám nie máią (oprocz Márchioná de Valle/ á kilku inszych) miast/ áni poddánych hołdowniczym práwem; ále tylo zleconym do żywotá owego/ ktoremu co dádzą (á dáią pospolicie tym co też tám nábywáią tych państw) y do żywotá iego syná stárszego/ ábo żony/ iesliż nie ma syná. BotŁęczRel V 66.
    • – VASSAL, subst. masc. (Mot gothique qui vient de WASSEL et se dit au plurier VASSAUX.) Vassalus, vassali, m. WAZAŁ mań maństwem trzymaiący Hołdownik. (Ce mot signifie celui qui tient quelque fief à soy & hommage, sujet de quelque Souverain. Cliens, entis, masc.) Ten co maństwem y hołdowniczym prawem co trzyma. DanKolaDyk II, 566.
    • – Hołdowny. Hołdowniczy. zinsbar; Huldigungs-; mit Lehns-Pflicht verpflichtet. tributaire, hommager, hommagé, lige. hołdownicze prawo. Lehen-Recht. droit féodal; droit des fiefs. przysięga hołdownicza. Huldigungs-Eid. un hommage; serment de fidelité. T III 452-453.
    • – Przez Pacta Welawskie Fryderyk Wilhelm R. 1657. wy­ mogł na Polakach, że z Lenności Prusy Xiążęce wyięli, y to tylko sobie warowali, aby po wygasłey Familii płeci męskiey wspomnionego Xiążęcia, Prusy znowu wrociły się do Hołdu Krolow y Rzeplitey Polskiey, ktora na ow czas będzie powinna hołdowniczym prawem oddać ie Margrabiom de Culmbach y Anszpach w Frankonii swoie Margrabstwa dzierżącym: w Roku 1701. SzybAtlas 109.
    • – Dwa Powiaty w Kaszubach pod Literą L. Lemburski y B. Bytowski hołdowniczym prawem od Roku 1657. trzyma Krol Pruski. SzybAtlas 152.
  • prawo abrogowane:
    • »prawo uchylone, zniesione«
    • – Zaż korrektura prawom abrogowanym tylko służy? JanWyw 8.
    • – Ale przystępując ad speciem, co rzeczemy do praw zastarzałych, niedostatecznych, wątpliwych, abrogowanych, sobie przeciwnych, z jednego sejmu na drugi odesłanych, które albo temporaneae, doroczne, albo próżne były? JanWyw 15.
    • – Naprzód z tej miary, aby się obaczyły prawa, które są stare, zastarzałe, a które nowe, i czym nowe od starych różne. Potym, które są potrzebne, a których nie trzeba. Po trzecie, które są wieczne, a które są doczesne abo doroczne. Po czwarte, które są sobie przeciwne. Po piąte, które są już abrogowane. JanWyw 19.
  • prawn. prawo białogłowskie:
    • – Starostwa nie Grodowe i wszelkie Królewszczyzny może Król rozdać nie Possessyonatom, ale zasłużonym i podpadać mogą Prawu Białogłowskiemu. ŁubHist 153.
  • prawn. cesja prawa:
    • – [...] o co wszystko protestacia jest ode mnie w trybunale lubelskim uczyniona, do ktoreÿ prawnie dochodzic tak summÿ, jako y rzeczy w nieÿ opisanych, umysliłem, ze potym obaczywszy sie teyze summÿ własney moieÿ dziewięci tysięcÿ cessią y transfuzią prawa swego na mnie y dziatki moię uczynił. KsOw 23v.
Związki frazeologiczne

  • prawem przekonany:
  • sprawić się prawem i lewem:
    • »wytłumaczyć się wszelkimi sposobami«
    • – Deklaruie wąm [brat] przez mie in omni Foro Sprawić się y prawem y Lewem. PasPam 183.
  • prawem dziedzicznym chodzić:
    • – Karczma w tej wsi jest, do ktorej należą włok 4, ktore szarwarkowe lustratia 1623 opisała. Teraz jednak włoki te, od wszelakich szarwarkow wolne, prawem dziedzicznym chodzą. OpisKról 32.
  • osobliwym prawem chodzić (sz. zm.):
    • – W tej wsi włok 12, która ex antiquo do starostwa Kowalewskiego należała. Teraz jednak czas niemały osobliwym prawem chodzi. OpisKról 5.
    • – Wieś Lissowo. Jest to wojtostwo, Ktore osobliwem prawem chodzi. OpisKról 14.
    • – Jest w tejże wsi dworek pusty, do ktorego [...] należało włok 5, ktore osobliwym chodziły prawem, teraz jednak nikt się z przywilejem na te włoki na te włoki nie odezwał, cale pusto leżą. OpisKról 458.
  • osobnym chodzić prawem:
    • – Ta dzierzawa osobnym chodziła prawem, teraz jednak [...] za jednymże consensem i cesyą, ktora się przy starostwie Osieckim specyfikowała, trzyma i zażywa. OpisKról 325.
  • wolne prawo:
    • »prawo umożliwiające sądowi uwolnienie kogo przez czyje poręczenie«
    • – Na wolnym prawie, to jest podczas burgendenku, mieszczanin albo sąsiad daje od dekretu gr. 12; skąd połowica sędziemu z pisarzem a połowica sądowi. WilkGniewKutrz 157.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Zakonnik w Celli/ Zołnierz we zbroi/ Człek przy prawie. Bespieczni są. ŻabPol B1v.
  • – Potrzebá práwo łamie. RysProv 65.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy:
Data ostatniej modyfikacji: 30.06.2015