ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		rozum
D.		rozumu
B.	uż. nżyw.	rozum
Ms.		rozumie

Znaczenia

»zdolność pojmowania i wyciągania wniosków; umysł, mądrość«

– U tego Człowieka Stary rozum choc Sąm iest młody. PasPam 143v.
– Mowię Rekolliguy się ięno iezeli niemasz tego Rozumu albo kaz się komu nauczyć co to iest za powaga ktorą nasobie kozdy poseł nosi. PasPam 167v.
– Niech to tłomaczy kto rozum ma. PasPam 169.
– Połozył trupem [...] kilka tysięcy [...] że bysmy widzieli że nie rozum ani Experyentia nasz[a] ale Ręka Boska daie nad Nieprzyiacielem y przynosi zwycięstwa. PasPam 265.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

rozum (i) baczenie (sz. zm.):

– Ktorzy strácili wszystko baczenie y rozum, żądza gniewliwa rządzi ich, biiąc kto się nátrafi ná raz, nie dáiąc się nikomu náwieść ná dobre. PetrSEk 49.
– Iesli nie mogą tráfunkiem stánąć páłace/ kościoły/ miástá/ száty/ księgi/ listy/ y inne rzeczy w których nie ták dálece potrzebá misterstwá y sztuk rozumnych; ieszczesz świát ten z niebá y z ziemie złożony bez rozumu/ bez baczenia miał stánąć? BirkNiedz 90.
– Męszczyzni iako y Białegłowy tak bardzo się upiiali ze rozum y baczenie człowiecze przez wino utracali. PotPrzyp 9.
– Aenigmata [...] zgadniy [...] Mam rozum y baczenie/ á niewiem o sobie/ Używegom iest w mocy y wożę się w grobie. KellGram 245.

akt rozumu:

– Akt [...] akt rozumu. T III 4.

Związki frazeologiczne

od rozumu i baczenia odchodzić:

~ Od rozumu y dobrego baczenia odchodz[ącym]/ dobrze czynić plastr z świeżeg[o] nasienia Hanjżu[!]. SyrZiel 409.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Związki frazeologiczne

około czego rozumem chodzić:

– O táiemnicy Troyce ś. [...]/ y iáko około niey mamy rozumem nászym chodzić. BirkNiedz .

mydlić czyjś rozum (sz. zm.) || mydlić komuś rozum (sz. zm.):

– Nie ták dla podánia sposobu do wyćiągánia Essenciey z rzeczy przyrodzonych/ iáko dla przypátrzenia y wybaczenia wielo y prożnomownośći/ tych Niebopiekielnych Mistrzow/ ktorzy wiele obiecuią/ á máło ábo nic nie czynią dobrego y skutecznego/ tylko ápárencie iákieś/ ktorymi oczy/ y rozumy ludzkie mydlą/ y słowy podáią. SyrZiel 333.
– Sercá Monáchow pánuiących świátu Odmienia, i w lot zrżuca z Máiestátu, Mydli im rozum, i wzrok ná Vrżędách, Ze się w swych sámi umotáią błędách. ChrośJob 47.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Vrody dość/ rozumu ni kąská. KnAd 248.

– Brody dość/ by tyle rozumu. KnAd 45.

– Afekt naylepszemu Nieprzyjaciel rozumowi (ba y Sumnieniu). DobrGram 379.

– Lépszy funt szczęścia/ niż cętnar rozumu. KnAd 437.

– W takim był strachu Marszałek Nadworny ze chłop zbladł był iak trup, a chodził iak bes rozumu. OpalKListy 449.

– Słow dość rozumu nié wiéle. KnAd 1051.

– Záwieruchá dobrego Zeglarzá/ niefortuná dobry kázdego pokázuie rozum. DobrGram 424.

– Tréfunek podczas lépszy niż rozum. Szczęście podczás rozmysł przéchodzi. KnAd 1173.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ROZUM