Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

RZĄD I

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   rząd
D.   rządu
B. uż. nżyw.   rząd
N.   rzędem
liczba mnoga
B. uż. nosob.   rządy
Znaczenia
1. »sprawowanie władzy, panowanie, rządzenie«
  • – Trzecia potrzeba posz[cz]ęsliwey [zam. szczęśliwie] odebraney Warszawie y wzięciu Hetmana Szwedzkiego Naywyszszego Witemberk[a] przez zły rząd złym tez Szczęsciem poszła. PasPam 51v.
  • – Gdy Sama Panna z Iowiszem Łaskawym Rządy Roczne obeymie przy Pokoiu Prawym Wszystkiego się Dobrego spodziewac potrzeba. PasPam 272.
  • – Fortitudo [... ] Sławie dobrey dla rządu Buzdygąn oddała I Porucznikowac iey utwych Cnot kazała. PasPam 275.
2.  zbior.  »ci, którzy rządzą, rządzący, zwierzchnicy«
  • – Odpowiem bom do Tatarskiego rządu przyiechał niedotego Narodu ktory powinięn bydz polityczny y wtym się postrzegaiący że by dla Goscia wolne zostawiac Gospody. PasPam 180v.
  • – Wiedział Slepy ArcyBiskup że Stante abdicatione wszystkiego rządu w Polszcze dependentia od niego będzie. PasPam 227.
3. »dobra organizacja, porządek, ład«
  • – [...] widząc ochotne y chćiwe wszystko woysko/ disponowáli [hetmani] sobie y ruminowáli szyk woyská/ y rząd iutrzeyszy. SzembRelWej A3.
  • – 19. Ráno Ich M. PP. Hetmáni náznáczywszy káżdemu z Pánow Pułkownikow y Rotmistrzow swoie w szyku mieysce/ gdzie ktorzy/ zá kim/ przed kim stać/ kogo pośiłkowáć/ z kim się potykáć/ y czynić przećiwko nieprzyiaćielowi miał/ vczyniwszy y w oboźie rząd/ gdzie się y z zarzecza zdrády spodziewáć mogli/ o południu Woysko wywiedli z obozu/ dawszy mu y z lewego/ y z práwego boku potężne zasłony/ piechotą y dziáły ktore szły Taborkámi tym kształtem. SzembRelWej A3.
  • – W kołach bywałęm puko mię nie expedyowano ale y tęn [tam] taki był rząd y powaga. PasPam 180.
  • – W Polszcze Religia naypierwszy w Prawach i Konstytucyach Rząd zaczyna. ŁubHist 131.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Ze psy w rząd/ z kotki w taniec. RysProv Ap 2-3.
  • – Gdzié gwałt pánuié. rząd słusz vstępuié. KnAd 237.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

RZĘDEM

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1656-1688
Znaczenia
»kolejno, jeden za drugim«
  • – Moy tez ieden Dragan z przedniego Szeregu o zięmię konia podnim w bok zabito Skorom zobaczył że dragan wstaie, rzędem. PasPam 157.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 14.06.2011
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 14.06.2011

RZĄD II

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1634
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   rząd
liczba mnoga
M.   rzędy
Ms.   rzędach
Znaczenia
»uprząż wierzchowca«
  • – Bászá tey piechoty zá niemi iechał stroyno/ ná koniu zacnym/ świetno stáry/ przy nim konnych sześć tyśięcy z dźidámi y z łukámi/ száble opráwne y rzędy stroyno: potym strzelcow tyśiąc pieszych z rusznicámi długiemi. StarWyp B3.
  • – Czareczka mała, złocista. Szable i rzędy oprawne [.] InwKorGęb 113.
  • – Ucieka iedęn Naslicznym koniu rząd bogaty złocisty Husarską modą suknie iedwabne kołpak hawtowany bogaty. PasPam 97.
  • – Zdobycz nasi wielką wzięli wrzędach w srebrach w Namiotach bogatych. PasPam 245v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • rząd angielski:
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 29.08.2023