Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

SPRAWIEDLIWY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1607
Formy gramatyczne
lp M. m   sprawiedliwy
ż   sprawiedliwa
B. m żyw   sprawiedliwego
W. m   sprawiedliwy
lm M. nmos   sprawiedliwe
D.   sprawiedliwych
Znaczenia
1. »prawy, bogobojny; o Bogu: dający każdemu to, na co zasłużył«
  • - Woiewoda [...] krzyknie Bog Sprawiedliwy Bog Łaskawy nasi, nasi. PasPam 98v.
  • - Wymazałes iego Imię ex Albo Dobrych y sprawiedliwych Monarchow. PasPam 195.
  • - Iak Aehitopael dawał na Sprawiedliwego Dawida radę tak ią tez na swoię zaciągnął szyię. PasPam 197.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • - Mnich niemowny/ kot niełowny/ gách wstydliwy/ gracż spráwiedliwy/ nigdy nie wskuráią. RysProv IX, 1.
2. »słuszny, uzasadniony«
  • - Miły Boze iakie to sprawiedliwe Sądy twoie. PasPam 61.
  • - Sprawiedliwe są y prawie Rzecz moge wielkiego Senatora konsyderacyie Bo y ia sąm gdy bym na tym mieyscu zasiadał pewnie bym W M SCim Pana w podobnych do niesionego Circum stancyiach inaczey niesądził. PasPam 135.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • rzecz sprawiedliwa (sz. zm.):
    • - Słuszna (odpowie) y rzecz spráwiedliwa/ Niech sámá cierpię kiedym sámá krzywá. TasKochGoff 33.
    • - Ieśli iest spráwiedliwa rzecz przed oblicznością Bożą/ iego ráczey/ niżeli Bogá słucháć/ sam niechay rozsądzi. SmotApol 189.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • sprawiedliwa kauza (sz. zm.):
    • - Czując się być liberrimos in conscientiis nostris, w niewdzięczności naszej tymże żadnej przyczyny nie dawszy, mamy kauzę sprawiedliwą; zaczym ile nas, tyle nas [...]. RozSynCz II 144.
    • - Starych mi tu wiktoryj tak wiela nie trzeba Wspominać, więc na pomoc, bracia, wziąwszy nieba, Te nieba, których dzisia sprawiedliwej kauzy Bronicie, polskie mając patrony kałauzy, Dobądźmy na dzisiejszy dzień chowanej broni, A skoro hasło Jezus po wojsku zadzwoni, Nie szczędząc bisurmańskiej nikczemnej posoki, Odbierzmy należyte szablom swym obroki. PotWoj1924 134.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

SPRAWIEDLIWA I

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1610
Znaczenia
»jest słuszne«
  • ~ A iesliż się pokazáło że Papież ták w wiáry Artykułách/ iáko y w inszych vstáwach przez śś. Oyce/ sztrofowány/ karány/ y ná práwowány bywa/ iákoż tedy śś. Oycow práwom nie podlega? Albo iák spráwiedliwa to iest/ áby ktorych on Oycámi świętymi názywa/ iemu iáko synowie posłuszni byli. SmotLam 45.
  • ~ Dźieci bądźcie posłuszne rodzicom wászym w Pánu/ boć to iest spráwiedliwa. RybMKat 91.
  • ~ Więc niepodobna być wszystkim urzędnikami dóbr W. K. M., ale godnie zasłużonym W. K. M. Panu swemu miłościwemu i podobna i sprawiedliwa i prawna; bo i świątobliwszy przodkowie W. K. Mści tych osobliwie bene meritos mianowali, którzy na wojnach cnotę swą oświadczali. PetNadolKoniec 50.
  • ~ Na tej służbie W.K.M. tak wiele męczenników dla dostojeństwa W.K.M.P. naszego miłościwego, tożby nasprawiedliwsza aby i retributią odnosili z miłościwej łaski W.K.Mści. PetNadolKoniec 51.
  • ~ Lecz Piotr y Ian odpowiedziawszy/ rzekli do nich: Iesliż to spráwiedliwa przed obliczem Bożym/ was ráczey słuchać niż Bogá? Rozsądźcie. BG Dz 4,19.
  • ~ Bog człeká w niewinności y spráwiedliwości stworzył/ ktory żeby był potomstwu dochował/ słuszna y spráwiedliwa byłá; káżdy tedy człek/ w tey się spráwiedliwości rodzić miał/ w ktorey Adam był stworzony. AnzObjWaś 55.
  • ~ Poszarpać, wydrzeć z wiosek to jest sprawiedliwa, Jaki wódz, taki zawsze i komendant bywa. JarBerRzecz 183.
  • ~ A na drugich Panow Ide populus sine causa furit bez żadney często racyi takaż animositate powstaią, sprzeciwiaiąc się, iaką servitute drugim służył: bo nie mowię, zeby się złemu y wynoszącemu super aequalem Nobilitatem, albo go oprymuiącemu nie sprzeciwiać się; to iest sprawiedliwa wszędzie y na seymiku tłumić pychy, oprzyć się potencyi: ale to rzadko takim łepskim Panom się trafia, y owszem się ich boią et reverenter habent. JabłSkrup 36.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: NIESPRAWIEDLIWA.
Data ostatniej modyfikacji: 20.11.2024

SPRAWIEDLIWA II
rzecz
m

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
»to, co jest słuszne«
Związki frazeologiczne

  • mieć sprawiedliwą:
    • »mieć rację«
    • - Prokurator nie może tego spráwić/ áby kto miáł spráwiedliwą: tylko może vdać/ áby się ták ludziom zdáło. BudnyBPow 16.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 20.11.2024
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 20.11.2024