ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, T, L (pod: 1. szala; bez cyt.), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
Kn

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		szaleniec
D.		szaleńca
C.		szaleńcowi
B.	uż. żyw.	szaleńca
N.		szaleńcem

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	szaleńce
D.		szaleńców
B.	uż. nosob.	szaleńce

Znaczenia

»osoba gwałtowna, niepanująca nad swoimi emocjami i zachowaniem, chora umysłowo«

– O smętna záłobá ná oblubiencá y poślubioną iego. Trwogá ná wszytek lud. Ták smętnie lámentował y nárzekał Człowiek on/ we dnie y w nocy/ biegáiąc iáko szalęniec po mieśćie/ Acz niektorzy słysząc tákowo nárzekánie/ y nie vćieszone zwiástowánie náprzećiw miástu/ biczámi y rozgámi ostremi káráli y smágáli go/ on iednák tego przestáć niechćiał. BugenHist A3v.
– Ná to duchow złych zbor sobie poddány Zbiera/ do swego Krolewskiego progu. Mniema ták sprosny głupiec opętány/ Ze to rzecz łátwia/ przećiwić się Bogu. Y niechce pomnieć szaleniec przezdźięki/ Iáki z gniewliwey piorun iego ręki. TasKochGoff 77.
– „Jakoś dobry - rzekł zatem grabia Cyrkasowi - Pożycz swego szyszaka temu szaleńcowi, Iż mu muchy, co mu mózg we łbie pomieszały, Wypłoszę, że nie będzie potem tak zuchwały.” ArKochOrlCz I 258.
– A widząc wielkie drzewa, z korzeńmi wyrwane, I siły u szaleńca niewypowiedziane, Uciekać chcą, jeno że nie wiedzą, gdzie, sami, Jako się trafia zdjętem nagłemi strachami. ArKochOrlCz II 231.
– Skoczy do Brandymarta Dudon w tył śmiałego I z niem wespół w pół wziąwszy Orlanda głupiego, Pokłada swe golenie miedzy miąższe nogi, Aby na ziemię prędzej padł szaleniec srogi. Ten się miece, wydziera, ciska, pomsty chciwy; Tak więc w polu przy kupie łowców byk straszliwy, Gdy kły w uszach brytani jego utopili, Rycząc włóczy ich tam, sam, jakby z słomy byli. ArKochOrlCz III 196.
– Daje wiatr od południa, co z taką wściekłością Wychodzi, że najsroższy wicher nawałnością Nigdy barziej nie miece morską, kiedy wały Raz piekła, drugi nieba dosięgać się zdały, Bo tak suchemi władnie szaleniec piaskami, Iż twarz słońca zasłaniać zwykł jasną z gwiazdami, Upomniawszy wprzód, aby gdy przyjdzie do swego Państwa, wypuścił go zaś z woru skórzanego. ArKochOrlCz III 314.
– W mieśćie gorzey niż ná wodźie/ Miásto cel káżdey przygodźie. A támći przygody cżęstsze/ Gdźie szaleńce znaydźie gęstsze. A gdźież ich nawięcey bywa? W mieśćieć łotrostwo przebywa/ Wszelákie niecnoty broi/ A nikogo się nie boi. Bo w mieśćie iáko w rynsztoku/ Pełno złego rok od roku. DomByt A3v.
– Pijánemu/ Szalonemu/ Zápálczywemu/ Wszytko się rowno źda. Wszytko się zda zaroẃno chłopu pijánemu, Marnemu szaleńcoẃi, y zapałczyẃemu. Raz w raz nádwątlona/ Slużbá życzliwa wdźięcznie przyięta. Niewinność vćiśniona/ Cżęsto się ẃ áffekt odẃażony frymarczy. ŻabFor B3.
– Posag co go weźmiesz/ nie możesz rzec beśpiecznie żeby miał bydź twoy/ áni żoná żeby niepochybnie twoiá/ áni dźieci żeby nie omylnie twoie. A ná dowod tey prawdę/ proszę staw tákiego szaleńcá/ y błazná/ coby życzył sobie kupić dom táki/ ktoryby ledá kluczem/ ledá kto otworzył; wierzę że mi tákiego báłamutá nie stáwisz/ procz samego żonátego/ ktory tákiemu zámknieniu/ wszytko co iedno ma/ áż y sam śiebie powierza. ZłoteJarzmo 28.
– Toż osiadszy chorego Władysława wieńcem, Radzą się, co by dalej czynić z tym szaleńcem. Już ustał, już sił nie ma, już opała boki. PotWoj1924 272.
– Mało sprośnych policzków ręka nieprzyjazna Zadała Jezusowi: jeszcze z niego błazna, Jeszcze trefnisia czynią, gdy jako szaleńce W białej jakiejś po mieście wodzą go sukience. PotZacKuk I 574.
– Zdzierają z niego szaty jako psi łakomi: Owę naprzód, którą go głupim oznajomi Herod, chcą tym rzymskiemu staroście pochlebić (Żałować raczej głupich należy, a nie bić, Czyli naśmiawszy się mu, z biczmi i z palcaty, Odarszy go do naga, przepuścić nań katy — Takiego stokroć głupszym i szaleńcem liczę, Niech go kleszcze katują, nie rózgi, nie bicze). PotZacKuk I 576.
– Wyrozumiey śię száleńcow y desperátow, bo z temi mieć spráwę rzecz iest pełna niebespieczeństwá. MazarInstr 73.
– Szaleniec, g. szaleńca. eig. u. fig. ein Rafeuder. prop. et fig. un homme furieux, forcenné, insensé. T III 2233.
– Wm Pan, ktory gotow iesteś każdego czasu pozwolić się zabić pierwszemu szaleńcowi, ktoryby o Wm Panu co mowił, czy nie iestżeś szalony? Co do ostatniego punktu, odpowie Astolf, wyznaię móy nierozum, ale nie co do pierwszego. Człowiek moiego urodzenia powinien się mieć do woyny, a rozum mnie też przeświadcza, iż za Oyczyznę y Krola życie powinienem łożyć. LepDębMag 34.
– Strach serce moie przeszywa Sierżant dotąd nie przybywa SYLWIO. Niestetyż! oto Charont iuż nas przez Styx roziuszony Na dziurawey łodce swoiey w piekielne wiezie strony! KAPITAN. Co za szaleniec przeklęty! Coż pocznę losie zawzięty! MarianiBogusWMił 50.
– KAPITAN niepostrzeżony od Sylwia cicho do Eurylli. Uciekay od tego szaleńca. MarianiBogusWMił 70.
– Czterdziestu owych szaleńcow Dwie trzecie części Hiszpanow i Kortez sam rannemi w tey potyczce zostali. MarmKłokInk 89.
– JOHN (do wchodzącego Pawła) Zawołay więcey ludzi na pomoc, i zwiąż mnie tego szaleńca. ZAMEO. Ani mi się na krok nie zbliżay, bo ciebie trupem położę. KotzPągMurz 85.
– Tákże Absalon że go wykładáią (per antiphrasim to iest opácznie) Patris pax; vważáiąc iż AEtyhmon w opácznośći bydź nie może/ á chcąc wiedźieć/ coby to zá słowo beło: naprzod vważyć potrzebá/ iż ledwie kiedy miał świát podobnego iemu szaleńcá przećiwko własnemu Oycu/ bo iáwne są iego woyny przećiw Dawidowi: á potym że go on zábitego ták bárzo przećie żáłował/ áż mowił. DembWyw 21.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

SZALENIEC