Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

TKNĄĆ

czas. dk
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: TKNĄĆ, TCHNĄĆ
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1622
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  tknąć
czas przeszły
lp m 3. os.   tknął
ż 3. os.   tknęła
n 3. os.   tknęło
czas przyszły prosty
lp 2. os.   tchniesz ||   tkniesz
3. os.   tknie
lm 3. os.   tkną
imiesłów uprzedni
  tknąwszy
Znaczenia
»dotknąć czego, trącić, ruszyć co«
  • ~ Srebrá/ złotá/ y pereł/ y kámieni drogich/ Jedwabiu rozlicznego/ kleynotow chędogich Pełno wszędy/ orszak sług/ pieszczone błáwaty/ Drogo tkáne szpalery/ rumiáne szárłaty/ Wezgłowia teletowe/ kołdry háftowane/ Máterac z Altembásu/ złotem opisáne Łoże/ pokoy obity/ w nim z śrebrá litego/ Wszystko czego się iedno tkniesz gwałt dobrá wszego. MorszHRoz A2v.
  • ~ Niechayże iedno brzytwá tknie się dyámentu/ pádáć się pierwey przydzie/ á niż tego dokaże ná co się zániosłá. BirkNiedz 22.
  • ~ Z sześciu ucisków wyrwie cię, a w siódmym nie tknie się ciebie złe. BG Hi 5,19.
  • ~ I rzekły wszystkie książęta do całego zgromadzenia: Myśmy im przysięgli przez Pana, Boga Izraelskiego; przetoż teraz nie możemy się ich tknąć. BG Joz 9,19.
  • ~ I rzekł król: Będzieli kto mówił przeciwko tobie, przywiedź go do mnie, a potem nie tknie się ciebie więcej. BG 2Sm 14, 10.
  • ~ Nie tknie się go ręka, ale kamieniem ukamionują go; albo strzelając zastrzelą go; bądź bydlę, bądź człowiek, nie będzie żył. BG Wj 19,13.
  • ~ I położył się, a zasnął pod onym jałowcem, a oto w tenże czas tknął go Anioł i rzekł mu: Wstań, a jedz. BG 1Krl 19,5.
  • ~ Potem wrócił się Anioł Pański powtóre, i tknął go, a rzekł: Wstań, jedz, albowiem daleką masz drogę przed sobą. BG 1Krl 19,7.
  • ~ Jedná cię/ z trzech siostr/ drągiem piekilnym snadź tknęła / y iádu násyconą gádziną nátchnęłá. OvOtwWPrzem 406.
  • ~ Rzadko po tych zniewagach przychodzi do zgody: gdy kogo tkną w poczciwe, tam niemasz nadgrody. CorMorszACyd 29.
  • ~ Zniewaga tknęła i mnie, i pomsty potrzebę włożyła była na mnie, i bez wszego sporu musiałem bronić ojca i swego honoru. CorMorszACyd 51.
  • ~ Nie tknęło ciebie złoto ani obietnice Co ludzi iako Szwiéc bot wywraca na nice PotWoj XIX.
  • ~ Koniom takze u nich [Turków] wielka iest wygoda [...] bo tez nie pod Niebem ale pod namiotem sucho y pięknie Stoi. Chodza na krywaią Dery Ciepłe Przescieradła iedwabiami y złotem szyte, Zgoła w co tylko tchiesz[!] towszystko specyał. PasPam 261.
  • ~ Boże rzekszy [Alfeus] którego nie tknąwszy natury, W różne afekt miłości przetwarzał figury! PotZabKuk I 543.
  • ~ Nikt nie da po sobie baczyć/ aż go w sádno tkną. GdacPrzyd 73.
  • ~ Boy go domowy nie tknie w chałupinie. LucChrośPhar 156.
  • ~ [Na wieść o romansie męża z Kleopatrą] Fuluia iako w snadno tknięta Ktorą y miłosc y nienawisc grzeie Wziąwszy na łono małe Antonięta Zrze się; y z gniewu ledwie nie szaleie. ChrośKon 342.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • co się tknie:
    • »jeżeli chodzi o, co się tyczy czego«
    • – Co się tknie Allegoriy: Rupertus przez te dwie Trąbie/ rozumie dwoie przyszcia Chrystusowe. BirkOboz 66.
    • – Albowiem i to, co chwałę miało, nie miało chwały w tej części, co się tknie onej przewyższającej chwały. BG 2Kor 3, 10.
    • – A co się tknie słowa, które posłał synom Izraelskim, opowiadając pokój przez Jezusa Chrystusa, który jest Panem wszystkiego, BG Dz 10, 36.
    • – Co się tedy tknie żywota mego od młodości, jaki był od początku między narodem moim w Jeruzalemie, wiedzą wszyscy Żydowie, 5. Będąc mi świadkami z dawna, (gdyby świadectwo wydać chcieli), iż według najdoskonalszej sekty nabożeństwa naszego żyłem, będąc Faryzeuszem. BG Dz 26, 45.
    • – Co się tknie inszgo robotnika, mianowicie beczkowych, dolnych, których in nro 10 w Starych i w Nowych Górach także 10, ci mają zachować według teraźniejszej ustawy zwyczaj, nie umniejszając ani też na potym nie przyczyniając myta, powinni każdy z nich na swą osobę nabić beczek nro 5 bądź rumowych, bądź stochmalowych, co uczyni na dziesiąciu nro 50. InsGór 1649 36.
    • – Bo co się tknie sukien, nie ták prędko słotá, mroz, y niewczás, źołnierzowi Polskim kroiem odźiánemu, douczy, iáko Niemcowi. FredKon 37.
    • – Co się tknie nowey Biblijey Polskiey we Gdańsku y Amsterdámie wydrukowáney/ w tej się zgołacz nie wspomináją trzewiki; jákoć y in Bibliis Tremellii o tym głucho. GdacPrzyd 18.
    • – Co się tknie oschłych assygnacyi woyska zaciągu cudzoziemskiego, y niektorym chorągwiom Polskim, w ktorych to assygnacyach oschłych, nie iest im satisfactum, postanawiamy, iż Woiewodztwa y Ziemie, ktore tych assygnacyi nie wypłaciły po Seymikach Relationem […] wypłacą. VolLeg V 62.
    • – Co się tknie Aktu tego Pogrzebnego/ chętnie się rad na czas naznacżony [...] stawię. DobrPol II, 198.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: MM
Data ostatniej modyfikacji: 13.09.2024

TCHNĄĆ

czas. dk/ndk
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1610
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  tchnąć
czas przyszły prosty/czas teraźniejszy
lp 1. os.   tchnie
2. os.   tchniesz
czas przeszły
lp m 3. os.   tchnął
czas przyszły prosty
lm 3. os.   tchną
imiesłów uprzedni
  tchnąwszy
Znaczenia
»oddychać, wypuścić powietrze tak, aby ...«
  • – Oto cię samę jego cień za gardło chwyta: ostatni raz pewnie tchniesz, pewnie musisz one wyrzygnąć z gardzielów swych dusze pochłonione. RożAPam 95.
  • – Dycháwicznym dobre [wino dzięgielowe]. Y tym ktorzy gwiżdżotchną/ to iest/ szyię wyciągnąwszy wzgorę/ a vstá otworzywszy ciężko y gwiżdżąc tchną/ bárzo vżyteczne. SyrZiel 95.
  • – Wszystko, którego tchnący duch żywota był w nozdrzach jego, ze wszystkiego, co na suszy było, pomarło. BG Rdz 7, 22.
  • – A to rzekłszy tchnął na nie i rzekł im: Weźmijcie Ducha Świętego. BG J 20.
  • – Niepodawajże mię na wolę nieprzyjaciół moich; albowiemci powstali przeciwko mnie świadkowie fałszywi, i ten, który tchnie okrucieństwem. BG Ps 27.
  • – Nátchnąć kogo/ propriè et tr. Inspirare amorem alicui, [...] Inspirauit animum Deus, [...] Afflatu diuino mentem alicuius concitare. Oracula instinctu afflatuque diuino funduntur [...], Infussio alicui spiritum: infussio in aliquem, in SS libris. Tchnie ná kogo. Kn 479.
  • – Trunąć/ pisnąć. Mutire [...] Truń iedno [...] Pisnąć/ gębę otworzyć/ bąknąć/ tchnąć. Kn 1156.
  • – Tamże w [Lemnie], kędy Wulkanus pod ciężkim tchnie młotem, sławną tę kopią glinę [...] Tamże, gdzie tej rudery nabiorą sowito, znaczne pewnie przychodzi cesarzowi myto, dopiro szyby one beglerbek alzerbu cesarskiego sygnetem pieczętuje herbu. TwarSLegK 118.
  • – On [Piton] tchnął płomieńmi nieugaszonemi/ Łeb Gorgonámi uwił mu się Smoczy/ Grzywę trząsł wściekłą padálcy sprosnemi/ Pewnieby pewnie/ co się tylko w ciáłá/ zápráwił ludzkie/ ręka mu zádrzáła. TwarSDaf 70-71.
  • – Tym nas większa, chwyciła otucha Zes Człowiek Chrzescianski, Ze iednego Ducha Z nami tchniesz: chocieś ciałem w Bissurmanskiey Lidze. PotWoj 186.
  • – Jáko Bąbel dziecinnymi/ znika Usty udęty: Ták Swiát ustámi Páńskimi/ ostoji się rozpięty: Tchnie Pan w swey Mocy/ ali Swiat się z Gruntu obáli. KancPol 302.
  • – Bog [...] Duszę mu [człowiekowi] dał rozumną, odzienie aniele. Uzłocił i uczynił godną szczyptę mułu, Z nieoszacowanego szaty karbunkułu, Gdy, tchnąwszy, ducha swego cząstkę w człeka puścił. Długoż w tej lamie chodził? Zaraz ją utłuścił, Zaraz poszła na pychę. PotFraszBrück I I, 385-386.
  • – Kwieciem tchną wędzidła; Ambry y wszelkie przechodząc kadzidła. ClaudUstHist 54.
  • – Bywało y to, że go [błogosławionego Michała Gedroyca] biesi po kościele włoczyli, targali: zkąd bracia, gdy do kościoła na jutrznią przychodzili, miotełki otrzaskane znaydowali, iego zaś w kącie gdzie, albo za obrazem ledwo tchnącego. NiesKor II 197.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

TCHNĄCY

im. przym. czyn.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lp M. m   tchnący
D. m   tchnącego
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 28.04.2016
Autorzy: MM
Data ostatniej modyfikacji: 28.04.2016