Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

TRZASNĄĆ

czas. dk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: TRZASNĄĆ, *TRASNĄĆ
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (trzasnąć; hasło kanoniczne), Kn (trzasnąć), T (trzasnąć; pod hasłem Trzaskać), L (trzasnąć, trzusnąć; XVI-XVIII), SWil (trzasnąć; pod hasłem Trzaskać), SW (trzasnąć), SJP (trzasnąć)

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  trzasnąć
czas przeszły
lp m 1. os.   trzasnąłem
3. os.   trzasnął
  trzasł
ż 3. os.   trzasnęła
  trasła ||   trzasła
n 3. os.   trzasło
lm mos 3. os.   trzasnęli
nmos 3. os.   trzasły
czas przyszły prosty
lp 1. os.   trzasnę
3. os.   trzaśnie
lm 3. os.   trzasną
imiesłów uprzedni
  trzasnąwszy
Znaczenia
1. »uderzyć gwałtownie, z siłą w coś albo czymś, powodując powstanie silnego odgłosu«
Rekcja: czym

  • – Kláskam/ abo klęszczę rękomá [...] Insonare flagello [...] Trzásnąć/ klásnąć biczem [...]. Kn 279.
  • – Trzáskam czym/ Concrepo digitis [...] Insono [...] Increpo [...] Perstrepit crebro ictu pulsatus [...] Crepuêre obnixi remi [...] trzásnęłi/ alio sensu i. złamáły się. Muttiunt vel mutiunt virgae [...]. Kn 1158.
  • – Podźmyż w Bożą godzinę, [za]śpiewajmy sobie, Aza to małe Dziecię znajdziemy we żłobie; A znalawszy, to mu wprzód wszyscy pode drzwiami Trzaśniemy po kolędzie swojemi biczami. DialChrysOkoń 165.
  • – [...] powiedaią ze tylko Balwierz kleszczami trzasnie asz zeby przestaną bolec, kołtunowi trzeba dac chleba zmasłem y grosz urznąwszy go zebysię drugi raz nie wywił. PotPrzyp 3v.
  • – To mowiąc trzasnął szpadą rozgniewany, Y wnet rozesłał na niespodziewány Gmin prostych ludzi, zeby ich nabráli Po wsiach gdzie ięno bespiecznie mięszkali Niech (prawi) parkąn znich swoim urobię Niechay za nimi moi spoczną sobie. OblJasGór 88v.
  • – Porwie się z mieysca, iakoby ią sparzeł, A oraz drzwiami trzasnęła ogromnie, Będzie się z tobą bies psi trupie swarzeł, Kiedy by tobie, tosię działo co mnie, Dawnobys Czaszę na podołku warzeł, Wzdyć przecie kiedy tę vczynnośc, wspomnię, Więc brzydka baba swięcicą się czyni, A znalazłabym swe rzeczy, w iey skrzyni. PotSyl 10.
  • – Nie mogszy długo zrozumiec iey w rzeczy, Apotym daley iako się rozruchał, Czy wsobie nie ma iskierki człowieczy, Y mnie y siebie klął łaiał y dmuchał, Podobno gdyby nie czuł o odsieczy, Zabiełby mię był: słyszeliscie sami, Z iaką furyą idąc trzasnął drzwiami. PotSyl 38.
  • – W tym się szeroką rozwaliną ziemiá rozpadszy/ wszytkich żywo z duszami y z ciáłami pożrze. Trzasną zá tym ostátńi raz twardymi wrotámi piekielnymi/ y nieodkowaną záporą ná wieki záprą! BujnDroga 147.
  • – O nim [rzece Erydanie] naypierwsze u Poëtow basnie Ze ma dostoyne po brzegach topole Ktore z ciał ludzkich zakwitnęły własnie. On sam słoneczny zgasic ogien zdole Skoro Phaëton lecem koni trzasnie I pozapala z krainami role. LucChrośPhar 48.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • trzasnąć palcem || trzasnąć palcy:
    • »uderzyć palcem o palec jednej ręki tak, żeby powstał charakterystyczny odgłos, prztyknąć, pstryknąć«
    • – Kiwam ręką/ laską/ etc. [...] Digitis concrepare [...] i. signum dare digitus. Ruszyć/ Trzásnąć. Nos dicimus Skinąć głową/ ręką/ pálcem. Nico [...] Emoriere si manu niceris, i. signum feceris [...] vnde Nicto, as. Kn 277.
    • – I natoli przyść miały, iego Proposity Toli swiata całego podkało Monarchę IakoMatkę przywita: iako Patryarchę Iakopoyzry, naBogu wymierzony Koscioł Takie y tym podobne, zale wsercu roscioł Nakoniec trzasnie palcy y poyzry do gory. PotWoj 200.
Przenośnie
  • Ledwie bowiem dostatni pan lub ksiądz stryj duszą Trzaśnie, to chytry dziedzic wrzkomo pokazuje Żal twarzą, ale cicho sam z sobą rachuje, Wiele po nieboszczyku zostało.OpalŁCoś 289
2. »pęknąć, złamać się, wydając przy tym charakterystyczny odgłos«
  • ~ Kwitnie przez láto/ żółto/ iáko y ogrodny ogórek/ ná ksztalt gwiazdy: z którego śrzodku troie widełek żółtych wychodzi. Z tych potym iákoby pałéczki dlugie á ostre/ które zlekká rosnąc/ będzie iáko żołądź wielki/ ábo trochę więtszy/ który ogórkiem zowiemy/ przykłádáiąc Psi/ Ptászy: ábo strzéláiący/ iż gdy doźrzeie/ á namniéy go ściśnie/ tedy trzásnie/ á wodność y czarność z nasieniem doźrzáłym wystrzela. SyrZiel 1474.
  • ~ Floss ist weg geflossen/ Płty upłynęły, (Płtá trásłá;) ich habe das in die Flöss anbinden lassen/ dałem (kázałem) Trafty przywiazáć. ErnHand 299.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Osła masła przez piec trżasła. KellGram 243.
Przenośnie
  • Pan Kostka mocnie chodzi około Panny Gniezninski col suo cereuello. Odpowiedziono mu ze trzymał on nas na rzeczy, potrzymąmy my go tesz. Na Srogi koszt chudzinę wyciągaią a tak Wielen upewniam trzasnie.OpalKListy 24
3. »wydać silny odgłos, spowodować hałas«
  • – W cieniu od nocy/ y czárow spráwionem/ Iuż go nie goni zwycieżcá w mrok srogi: Ani go widzi/ tylko w mieyscu onem/ Omácnie stáwiá niebespieczne nogi. Y wszedł we wrotá krokiem obłądzonem/ A nie postrzegł się/ że przestąpił progi. Lecz słyszał potem/ że drzwi zá niem trzásły/ Kiedy zá progi błędne nogi zászły. TasKochGoff 178.
  • – Ciskam ich werffe/ ciskałem ich warff/ Cisnąłęm ich habe geworffen. Und andere auff ein skam aussgehende/ welche dass [.] der härtigkeit halben/ wegwerffen/ wie in den folgenden zu sehen/ als: trzáskam ich Pliedre Poltere trzáskałem ich pliederte polterte/ trzásnąłem habe gepliedert gepolltert. DobrGram 277.
  • – Trzaskam, v. m. F. trzasnę. 1) knallen, krachen. 2) mit etwas klatschen, knallen. 3) wettern, schelten. 1) éclater avec bruit, craquer, craqueter; faire un éclat, un bruit éclatant; faire crac. 2) faire un bruit avec qu. ch; faire craqueter qu. ch. 3) tempéter, tonner, mener du bruit; quereller. § 1) trzaskały pioruny; trzasnął *(trzasł) grzmot; tak kichnął ze w całey izbie trzasło, zatrzasło. 2) trzaskać biczem, drzwiami. 3) ustawicznie na męża trzaska. trzasnął. er hat einen knallen lassen. il a fait un pet; il a laché un vent avec bruit. T III 2347.
4. »wydalić gazy, wytworzone w jelitach na skutek zaburzeń żołądka«
  • ~ Nie dziw bo gdy piiani znidą sie do rady Miasto tey ze skuteczney przydzie wnet do zwady Ztąd sie y Litwinowi owo przytrafieło Ze trzasł chudzina co asz słyszec było. OpalKSat 86.
  • ~ O, jakiż w ludziach różne, widzę, gusty: Jeden się zadkiem, drugi cieszy usty; A ja dla twoich, sąsiedzie, przymiotów Nie trzasnąć, ale usraciem się gotów. PotFrasz4Kuk I 295.
  • – Trzaskam, v. m. F. trzasnę. 1) knallen, krachen. 2) mit etwas klatschen, knallen. 3) wettern, schelten. 1) éclater avec bruit, craquer, craqueter; faire un éclat, un bruit éclatant; faire crac. 2) faire un bruit avec qu. ch; faire craqueter qu. ch. 3) tempéter, tonner, mener du bruit; quereller. § 1) trzaskały pioruny; trzasnął *(trzasł) grzmot; tak kichnął ze w całey izbie trzasło, zatrzasło. 2) trzaskać biczem, drzwiami. 3) ustawicznie na męża trzaska. trzasnął. er hat einen knallen lassen. il a fait un pet; il a laché un vent avec bruit. T III 2347.
Związki frazeologiczne

  • wiatru przyrodzonego trzasnąć:
    • »wydalić gazy, wytworzone w jelitach na skutek zaburzeń żołądka«
    • – Wiátru przyrodzonego vpuścić/ sed saepiùs translato aliquo vtimur. vt skrzypnąć/ trzásnąć/ zákurzyć etc. Pedere [...]. Kn 1241.
    • – PETER, (Faire un pet) [...] Dare crepitum WIATRU przyrodzonego upuścić trzasnąc. DanKolaDyk II, 348.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Dáley Kot trzáśnie/ niźli mysz skoczy. RysProv III, 6-7.
  • (wariant II):
    – Hiszpan barzo załował ze z tem Potentatem Ktory kiedy się ruszy całem trzęsie Swiatem Polacy się zwadzili atym słuzy własnie Zenizeli Mysz skoczy, daliey kocur trzasnie [...]. PotWoj 36.
Użycia metajęzykowe
  • - Trzaskam, v. m. F. trzasnę. 1) knallen, krachen. 2) mit etwas klatschen, knallen. 3) wettern, schelten. 1) éclater avec bruit, craquer, craqueter; faire un éclat, un bruit éclatant; faire crac. 2) faire un bruit avec qu. ch; faire craqueter qu. ch. 3) tempéter, tonner, mener du bruit; quereller. § 1) trzaskały pioruny; trzasnął *(trzasł) grzmot; tak kichnął ze w całey izbie trzasło, zatrzasło. 2) trzaskać biczem, drzwiami. 3) ustawicznie na męża trzaska. trzasnął. er hat einen knallen lassen. il a fait un pet; il a laché un vent avec bruit. T III 2347
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 24.03.2019