Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WĘGRZYN

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, L, SWil, SW, SJP


Najwcześniejsze poświadczenie: 1609
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   Węgrzyn ||   węgrzyn
D.   Węgrzyna ||   węgrzyna
B. uż. żyw.   Węgrzyna ||   węgrzyna
N.   Węgrzynem ||   węgrzynem
Ms.   Węgrzynie ||   węgrzynie
W.   Węgrzynie
liczba mnoga
M.   Węgrzyni
D.   Węgrzynów
N.   Węgrzynami
Ms.   Węgrzynach
Znaczenia
1. nazwa osobowa »człowiek pochodzący z Węgier«
  • Czásu tey woyny/ przyiechał do Krolá Turecki Poseł/ á ten był vrodzony Węgrzyn/ ále poturczony/ był naprzod Lutrem/ potym Kalwinem/ Aryanem etc. náostátek Turczynem [...]. MirJon 18.
  • Tedy Pan iego po Grecku do niego przemowił: A on tymże ięzykiem iemu odpowiedźiał/ iż wszyscy ktorzy byli przytym wielce sie dźiwowali. Był też w tym domu Węgrzyn y przywiedli go do niego; alić on z nim po Węgiersku mowi ták własnie iak aby sie tám vrodźił [...]. ZwierPrzykład 146.
  • Przededniem Woysko wszytko násze tenże zamysł co przeszłey nocy ná Pogáństwo z Kozaki máiąc/ lecz iż trzey węgrzynow z pod Horągwie Páná Mośinskiego przedali się do Turkow/ y otym że ich nászy nocą nápáść mieli przestrzegli nieprzyiaćioł [...]. ZbigAdw B4v.
  • Záchcą áby Iowisz ozłacał/ wprędce pokoiem ozłaca. Roskażą te[go Niebá Boszkowie/ áby Niebá krwáwy[m]/ żeláznym dzdżem ná nieprzyiaćioł lały/ áby z swych cekausow gromow dobyły/ áby wykrętnego Szwedá ogłuszyły; áby Węgrzyná postrászyły. WojszOr 33.
  • I inszych co mężniejszych, co znaczniejszych wiele, Którzy dotąd o polskiej nie słychawszy sile, Kiedy chcą przed inszymi dokazować męstwa, Barzo wielka od naszych ręku padła gęstwa; Nie Węgrzyn tu, nie Niemiec, nie Arabin nagi, Inakszej na Polaków potrzeba uwagi. PotWoj1924 138.
  • Złodziey, Węgrzyn Szalowy [szalony] Rakocy swierzbiała go skora tęskno go było z pokoiem. PasPam 52.
  • „Chłopcze, przynieś Bibliją. Czytajże, Węgrzynie, Że piątek, kiedy ludzi Bóg stworzył, nie minie [...]. PotFrasz3Kuk II 575.
  • Po rozpełzłym sejmie, wjeżdżał solenni pompa poseł cesarski Herdedi, węgrzyn rodem, biskup neutrecki. ZawiszaPam 357.
  • Powiadaią o drugim Krolu, ięzyká naszego nierozumieiącym, pewnie o Ludwiku Węgrzynie, ktoremu gdy się skarżył Szlachćic ná ludźi iego [...]. RadzKwest 75.
  • Roku 1135. przez zdradę Węgrzyna jednego Wiślica dobyta, od Ruśniaków zrabowana, i wiele Krwi Szlacheckiey rozlaney [...]. ŁubHist 20.
  • T III 2507.
  • Można przyznać że Węgrzyni obfitą tu maią konsumpcyą na wino. MecRyw 31.
  • Woysko to przeznaczone było, nie tylko na czynienie napaści w Morawie i wybieranie z tey Prowincyi nałożonych podatków, ale nadto na bronienie Szląska przeciwko napaściom Węgrzynów. LavGirtŻycie 116.
  • Narody, poznawać trzeba w samym ich siedliskuc Gdyby kto o Węgierskim chciał sądzić Narodzie po nie któryh Węgrzynach, których w Warszawie widział; takby nie dokładne o nim powziął mniemanie, iak o charakterze Narodowym Polaków, gdyby o nim swe zdanie po tych, co widział w Paryżu, chciał stanowić. BretOdp 2.
  • Kray którykolwiek się złączy z Węgrami, ich Konstytucyi poddać iest obowiązany. Uczyniż to Polak? podobnali, aby Polak został Węgrzynem? Będziecie się potym opieki naszey wstydzili, odmienicie podobno stroy i obyczaie, i nas Republikantów pawem waszym Kraiowym od wszelkiego, z wami zwiążku wyłączycie, bo przestaniecie bydź Polakami zostawszy Węgrzynami. BretOdp 2v.
  • Siędziesz za stół w jakie święto. Aż tu stawią szklanki kręto: Tobie z miodem, innym z winem, Jakbyś się rodził Rusinem. A inni Węgrzynami! MelScholBar II 756.
2. »służący, hajduk ubrany w strój węgierski, najczęściej pochodzący z Węgier«
  • Gdy go iego Heyducy z zamku przyniesli [...] Spytał swego węgrzyna kochanego Andryś co tez tam między wami słychać o naszym Seymie, Powie Węgrzyn Ot Miłostywy Pane [...] wsi Heyducy [...] howoryli ot tomu byto Panu Korolem Polskim. PasPam 188.
  • Że była i uroda po temu, i mina, Przyjąłem za hajduka na łogosz Węgrzyna. PotFrasz3Kuk II 631.
  • NB. W.[...] excess stał się, bo się pan młody rozgniewany i zirrytowany na pewne osoby pomścił się na swoim węgrzynie, ante actum matrimonii obciąwszy[...] go... ZawiszaPam 45.
3. »rodzaj napoju alkoholowego, wino węgierskie«
  • Najdzie w piwnicy węgrzyna, Chmiel wystały; do komina Niech przykładają A w dudy grają. SzlichWierszeWir I 169.
  • Nuż piwa, wina, miodu — nie mam małmazyjej, Tego-m roku nie jeździł po nię do Kandyjej. Ale chmiel nasz wystały i węgrzyn łagodny Jest znacznego wszytkich nas przywitania godny. Nie wadzi mu gęby dać, komu parno będzie, Tego wnetże za zdrowie dzban pełen dojedzie. MorszHSumBar I 256.
  • Co czynią panowie? Piją, nieradzą, piją/ bárdźi o Węgrzynie Myśląc/ niżli Oyczyznie. Z tąd pijana rada Y sprawa też pijana. OpalKSat1650 119.
  • Skoro tedy urząd swą powinność odprawi, Piątek był, szczyrymi stół śledziami zastawi, I co tylko w Krakowie mógł dostać ryb słonych, Chcąc sąsiada nachylić, karmi gości onych. Dopieroż kiedy przyszło pragę owę gasić, Beczka bokami robi, lecz się trudno kwasić, Chociaż sztuki postrzeże, węgrzyna nie skąpi [...]. PotFrasz2Kuk II 396.
  • Nakoniec jeżeli masz dostatek pieniędzy, Djabła się masz przeciwić lichej pieszej nędzy, Każ wbrod dawać węgrzyna owego z Tokaju, Zwłaszcza de uva passa lepszego rodzaju [...]. ZbierDrużWir I 104.
  • Pod cżas zażywania tego konfektu żadnych lekarstw na poty y purgans brać nie trźeba; lepiey wypić szklankę dobrego węgrzyna, albo Francuza mianowićie z początku Kwartanny; bo w dalszym czaśie wino szkodliwe. BeimJelMed 158.
  • T III 2507.
  • Słodka to chwila, gdy łyknę Węgrzyna, W miłym przyiacioł podweselon gronie. KniaźErot 51.
  • Jest to miluchna kobicina, wielbicielka węgrzyna, a miłośnica miodu [...]. ZabłFBalik 60.
  • I teraz ieszcze, Mości Dobrodzieiu, pełną ma zawsze piwnicę starego Węgrzyna. MolierBogusWSzk 36.
  • Bywa, że w święto sobie podochocisz, I czoło starym Węgrzynem zapocisz, Skro[!] Prebendarz do Dorotki ma się, Ty ściskasz Kasię. BykWiecz 42.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

WĘGRZYN
rzecz
m

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   Węgrzyn
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
nazwa osobowa »nazwisko«
  • W Roku 1532. Stánisław Węgrzyn Czapnik z więźienia Tureckiego vszedszy do Poznániá gdy przyszedł/ iedno oko strácone máiąc w kośćiele B. Ciáłá ná twarz padł/ Páná Bogá prosząc przy Mszey świętey áby mogł mieć oko przywrocone. ZaremWywód K4v.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 23.07.2025
Odsyłacze
Patrz: WĘGRZYNEK.
Autorzy: DA , PK
Data ostatniej modyfikacji: 23.07.2025