Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WILK

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   wilk
D.   wilka
C.   wilku
B. uż. żyw.   wilka
N.   wilkiem
Ms.   wilku
W.   wilku
liczba mnoga
M. uż. osob.   wilcy
uż. nosob.   wilki
D.   wilków
C.   wilkom
B. uż. osob.   wilków
N.   wilki
Ms.   wilkach
W. uż. osob.   wilkowie
Znaczenia
1. »dzikie drapieżne zwierzę podobne do psa, Canis lupus«
  • – A wtem powstánie z lásu niesłychány Szum/ y strászny pisk iádowitey żmiie: Tu słycháć/ że lew ryczy rozgniewány/ Tu niedźwieć mruczy/ tu wilk srogi wyie. Tu morze huczy gęstemi báłwány/ Tu wodá skáły niepożyte biie. TasKochGoff 336.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • zool. wilk azjatycki (sz. zm.):
    • »hiena?«
    • – [...] Philtra te albo miłosne czáry, ciału y rozumowi szkodzą, z racyi szkodliwych swoich ingrediencyi, iákie są miesięczne odchody, nasienie, mozg kozi albo oślęcia małego, żywot hyeny alias wilka Azyatyckiego, virga lupi, Remora, kości ziemney żaby, lub krokodyla, á náybardziey szaley ziele, skorka z czoła źrzebięcia swieżo oźrzebionego, ktorego sam zapach klacze do szaleństwa przyprowadza, iáko otym wszytkim piszą Aristoteles, Plinius, Columella. ChmielAteny III 234.
    • – XI Pliniusz Naturalista powiada: że Hyeny; to iest Azyatyckiego wilka tłustość nią szmaruiąc; żołć suki czarney, iest obroną domu od czarow, nią kadząc; iako też krwią miesięczną podwoie domu smaruiąc. ChmielAteny III 265-266.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Iákoby ná Niemieckim kazániu był. Iákoby też o żeláznym Wilku báiał. RysProv C1.
  • (wariant II):
    – Iákby mi o żéláznym wilku báiał/ iákbym ná Niémiéckim kazániu siédział/ v. Nié rozumie. Kn 230.
od przysł.: Zgoda miedzy nami jak wilkom z barany.
  • – Zgodá miedzy námi/ iák Wilkom z Bárány. RysProv XVIII, 1.
od przysł.: Mów wilku pacierz, a wilk: owca, baran.
  • (wariant I):
    – Mow wilku pácierz/ á wilk/ Owcá/ Báran. RysProv VIII, 10.
  • (wariant II):
    – Ninacz niedba [Osman] naSwiecie: ninacz nie pamięta Iuzby sobie przegraney znami zyczył raczy NiszPokoiu [...] Chociasz tak wiele razy od naszych ukarąn Mow Wilku Pacierz, a on przecię owca, barąn Chce się bic do upasci y umierac nizli Traktowac. PotWoj 169.
  • – Boiąc się Wilká do lásá nie iść. RysProv A2.
  • – Winien mu/ iák báran wilkowi. KnAd 711.
  • (wariant I):
    – I wilk syt/ y owce cáłe. RysProv 28.
  • (wariant II):
    – [...] to pomiarkowanie Z taką Vwagą ma bydz aby y Wilk syt był I owca takze cała. Aby y zołnierz miał swoie substantią y poddany wzaiem Przy obronie ochrone y tak bedzie dobrze. OpalKSat 113v.
  • (wariant III):
    – [Dawid] Wesoły w duchu, że tak sztuka się udała, Wilk syt, owca do domu powrociła cała. DrużZbiór 68.
  • (wariant I):
    – Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55.
  • (wariant II):
    – Podatkow y płace woiskowey rationes trzeba uwazyc iakoby ze lzem ubogich bydz mogły, y aby był y Wilk syt y koza cala. OpalKListy 527.
  • – Węchem wilk syt nié będzié/ nié tyié. KnAd 1221.
od przysł.: Cały baran a wilk syt zaraz być nie może.
  • – Cáły báran a wilk syt záraz być nié może. KnAd 55.
od przysł.: I wilk syty, i owca cała
  • (wariant I):
    – Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55.
  • (wariant II):
    – Dać [ma lekarz] receptę z Galena, ty mu z Miechowity I tak będzie i baran cały i wilk syty. ZbierDrużWir I I, 34.
  • – Miłuié go/ iák wilk báráná. KnAd 506.
  • – Głod wilka z lasa wywoła. der Hunger treibt den Wolf aus dem Wald. la faim fait sortir le loup du bois; la faim chasse le loup hors bois. T III 381.
  • – Co wilk ozionie to go nie minie. PasPam 266.
2. »wyposażenie, osprzęt do pieca «
  • – wilk (łac. alarium). KusWeg B6.
  • – W kominie wilki żelazne, z łopatką, pogrzebaczem, blachą w kominie zapuszczoną. ZamLaszGęb 42.
  • – Do zatykania komina drzwi fornerową robotą, w kominie blacha żelazna, zapuszczana. Wilk jednostajny, w kratkę robiony, gałki, nogi i u dołu mosiądzem osadzony; pogrzebacz, szczepce żelazne z gałkami mosiężnemi. ZamLaszGęb 73.
  • – W kominie blacha żelazna, zapuszczana; wilków żelaznych, z balasikami mosiężnemi [...]. ZamLaszGęb 79.
3. »wrzód, hemoroid?«
  • – Wrzody ciało wyiadáiące/ to iest/ Wilki/ ábo Wilkowáte/ ktore Phageda u nas zowią [...] wychędaża [korzeń ziejca]. SyrZiel 626.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Związki frazeologiczne

  • o wilku jest gadka:
    • – Lupus est in fabula [...]. Lupus est in sermone. O wilku iést rozmowá/ sed et gadká nos discimus. o tym iést gadká/ i. gadánie. Kn 948.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

WILKI I
rzecz
nmos
blp

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba mnoga
N.   wilkami
Ms.   wilkach
Najwcześniejsze poświadczenie:
1634
Znaczenia
»skóra wilka, futro wilcze; stroje wykonane ze skóry wilka, futra wilczego«
  • – Tu szło piechoty w cżarnych cżapkách z dźidámi dźieśięć tyśięcy/ w lámpártách w wilkách/ w tygrysách/ w niedźwiedźich skorách y we lwich/ mieli iáncżárki y szable [...]. StarWyp B4v .
  • – Ale jeszcze nie tak by to było zaszkodziło, jako że Antoni Matuszewic, cześnik mozyrski, jak był nabożny, tak przed położeniem się spać klęknął do mówienia pacierza przy piecu, łokciami o stołek oparłszy się i kierei wilkami podszytej nie zdjął z siebie, i tak sfatygowany z drogi zasnął klęcząc tak mocno, że nie słyszał, jak kiereja na nim od pieca palić się zaczęła. MatDiar 814.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 06.03.2023
Autorzy:
Data ostatniej modyfikacji: 06.03.2023