Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WODNY

przym.
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Formy gramatyczne
lp M. m   wodny
ż   wodna
n   wodne
D. m   wodnego
ż   wodnej
n   wodnego
C. m   wodnemu
ż   wodnej
n   wodnemu
B. ż   wodną
n   wodne
N. m   wodnym
ż   wodną
Ms. m   wodnym
ż   wodnej
W. m   wodny
ż   wodna
lm D.   wodnych
C.   wodnym
N.   wodnymi
Ms.   wodnych
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – Miał ieden wielki folwárk z rozmáitymi mieyscámi/ w ktorych pełno było źwierząt źiemnych/ wodnych/ y powietrznych rozmáitych: miáł y dla ryb morskich stáwy słoney wody/ á dla drugich ieźiorká słodkiey; kędy niezliczona rzecz byłá posługáczow. BotŁęczRel V 23.
  • – Nie tak śnieg, gdy mu słońce na wiosnę dogrzywa, Prędko taje i w wodny strumień się rozpływa, Jako ona w szalonym umyśle tajała. SzymSiel 94.
  • – Ani Strusá/ áni Sowy/ áni wodney Kánie/ áni Krogulcá/ według rodzáju jego. BG Pwt 200.
  • – Legł Ganimedes, upadła Dianna, Spełznęli oba jako wodna piana. LubSPir 37.
  • – Lepsza rzecz jest ubogim w ziemi być niepłodnej Niż bogatym pod strachem dyskrecyjej wodnej. PotMorKuk III 282.
  • – Piękna wiosna, wesoły czas ciepłego maja, Każdy ptak ściele gniazdo, w którym by niósł jaja: Orzeł, jastrząb na drzewie, rarodzy i sępy; Łabędź, wodny ptak, szuka na Drużynie kępy: Wąskać rzeka, lecz zawsze w pełnym płynie biegu, Nie trzeba jej powodzi z deszcza ani z śniegu. PotPoczKuk III 407.
  • – ...te dwie maxymy concatentatim et correlative obserwowane bydź powinny, sporawdzenie zemieśnika, y obmyślenie mu konsumencyi iego roboty, bo nas edocet, prywátna experyancya, wodnego młyna, ktoremu dobry Gospodarz nie tylko ductum wod sprowádza ná koła, ále y zá kołami áby owe zbierane przed młynem wody, suum miały descensum, wszelkie obstacula amovet. GarczAnat 125.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bukwica wodna:
    • – Bukwicá wodna/ trędownik mniéyszy. Ocymastrum [...] Betonica aquatica... Kn 53.
  • bestia wodna:
    • – Poetowie zmyślili bestyią wodną Hydrę. StarKaz II, 407-408.
  • babka wodna (sz. zm.):
    • »żabieniec babka wodna«
    • – ZLe rozumieią/ y nie bez nágány/ chocia ludzie uczeni/ ktorzy wodną Bábkę/ Angelskim trankiem zowią/ gdyż w niczym nie są sobie podobne/ á iescze mniey skutkámi. SyrZiel 826.
    • – Babká wodna [...] Plantago aquatica. Barba Syluana, Plantago Syluestris, Cochlearia palustris. Wasserwegrych. SyrZiel 1133.
  • administracyja wodna:
    • – [...] iedna Administracya wodna y Wielkopolska Ceł Koronnych wypłaca wszystko to, co do Skarbu wnoszą Contrahentes. DanOstSwada I, 25.
  • bazylija wodna (sz. zm.):
    • – FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią: ieno to mnieysze/ á przy wierzchu karbowáné. SyrZiel 1301-1302.
    • – Firlétká wodna/ bázylia wodna. Erineos, [...] Erinos [...] Ocymastrum aquaticum, Herbariis. Kn 177.
    • – Firletka wodna: bazylia wodna. (ocymastrum aquaticum) Art von Basilien-Kraut. espèce de basilic. T III 340.
  • żaba wodna:
    • – Żábá wodna/ Rana fluuiatilis, rana marina. [...] Rubeta [...] Kn 1355.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • firletka wodna:
    • – FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią. SyrZiel 1301.
    • – [tytuł] Firletká wodna/ Rozdział 34. SyrZiel 1301.
    • – Firlétká wodna/ bázylia wodna. Erineos, [...] Erinos [...] Ocymastrum aquaticum, Herbariis. Kn 176.
    • – bazylika wodna, vid. Firletka wodna. T III 29.
    • – Firletka wodna: bazylia wodna. (ocymastrum aquaticum) Art von Basilien-Kraut. espèce de basilic. T III 340.
  • bąk wodny:
  • wodna bitwa:
    • – Wodna bitwa/ Naualis pugna, nauale, bellu[m]. SzyrDict 483.
    • – Przed Woiewodą to o mnie powiedał że choć polowy zołnierz niewzdrygał się wodney bitwy. PasPam 70.
    • – Wodna bitwa, eine Schlacht zu[m] Wasser. BierSłowa 303.
  • bot. bazylika wodna:
    • – bazylika wodna, vid. Firletka wodna. T III 29.
  • bez wodny:
    • – BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná/ ále o tey zosobná. SyrZiel 1504.
  • wodna kania:
    • »mewa?«
    • – Tym się też brzydzić będzie z ptástwá, y jeść ich nie będziecie/ bo są obrzydliwością: jáko Orłá/ y Gryfá/ y morskiego Orłá/ Y sępá/ y Kánie według rodzáju ich. Káżdego Kruká według rodzáju jego: Tákże strusá/ y sowy/ y wodnej kánie y Jástrzębá/ według rodzáju ich. Y Puhaczá/ y Norká/ y Lelká/ Y Lábęciá/ y Bąká/ y Bocianá. Y Czáple/ y soiki, według rodzáju jch/ y Dudká y Nietopyrzá. BG Kpł 11, 13-19.
  • brama wodna (sz. zm.):
    • – ...to przeciwko bramy wodney żywego mostu stoi w Pułrynku tey działo moździerz na przepych snadź ieno ulany... MasDiar 72.
    • – Naprzod wchodząc do zamku wodna bramą, w której jest dębowa krata zelazem końce zakowane. OpisKról 27.
  • bot. opich wodny (sz. zm.):
    • »pietruszka?«
    • – Trzeci Opich Jeleni iest czarny/ máiąc korzenie długie/ miąższe y czarne/ a na wierzchu sczeciąsty máiąc okrążek iáko pierwszy/ Liścia drobnieyszego od pierwszego/ wodnemu Opichu bárzo podobnego iednák trochę więtsze niż Pietrusczáne. SyrZiel 165-166.
    • – Opich/ ktory się tu opisuie iest pospolity/ ktory też opichem błotnym y wodnym zowiemy przeto iż przy wodách y błotách rad roście. SyrZiel 1078.
  • młynarz wodny:
    • »młynarz wyrabiający mąkę w młynie wodnym«
    • – Młynarz wodny mieszka w boru pół mile oza Lipym; ma chałupę starą [...]. InwKal I 774.
  • młyn wodny (sz. zm.):
    • »urządzenie wykorzystujące pęd wody do mielenia«
    • – Z Pisi Tartak przy jeziorze, Kędy się łowią Węgorze A zwyż jadąc przez bor Pupy Gdzie na gorze dwie chałupy A w dole wodny młyn miele, Zkąd do Szczytna tor się ściele. NaborWierWir I 325.
    • – Niewielka rzecz, miła pani, że trznę W łóżku, że stół opluję. Nie dbaj ty o wietrzne, Gdy pytlowi wodny młyn dogodzi, gospodze! PotFrasz4Kuk I 347.
    • – [...] w Ekonomiy Generalney te dwie maxymy concatenatim et correlative obserwowane bydź powinny, sprowadzenie Rzemieśnika, y obmyślenie mu konsumencyi iego roboty, bo nas edocet, prywátna experyencya, wodnego młyna, ktoremu dobry Gospodarz nie tylko ductum wod sprowádza ná koła, ále y zá kołami áby owe zbierane przed młynem wody, suum miały descensum, wszelkie obstacula amovet Rzeczypospolitey Polskiey. GarczAnat 125.
    • – Młyny wodne, wietrzne, machiny, do wod na gorę prowadzenia, do miast aquaeductus przez gory y skały: o mil kilka starych to nie nowych wiekow dzieło. ChmielAteny III 30.
    • – Młyn [...] młyn wodny, korzecznik. Wasser-Mühle. moulin à eau. T III 848.
    • – Przykładaliśmy tę machinę do ucha: tak wielki huk nieustannie czyniła, iak młyn wodny. SwiftGul I 42.
  • wodna batalia:
    • – Chcąc daley rosprzestrzenić granice krolestwa z Sywardem Danij Krolem wodną zwiodł batalią [Wisimir, syn Lecha]. MikSil 233v.
Związki frazeologiczne

  • przemijać jako bańki wodne:
    • »szybko przemijać«
    • – Obraz własny Krolow/ y innych ludzi: przechodzą iáko piáná ná wodzie/ przemiiáią iáko báńki wodne; y stąd ono przysłowie: człowiek báńká. BirkNiedz 33.
  • coś [jest] tak trwałe jak wodna bańka:
    • »coś jest nietrwałe, kruche, kończy się nagle, znika«
    • – Na zdrowiu szczęście zawisło człowiecze […] Zdrowie zaś ludzkie tak trwałe na świecie Jak wodna bańka, gdy deszcz idzie lecie. MorPamBar I I, 332.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: PK
Data ostatniej modyfikacji: 18.05.2023