ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				wodza
	D.				wodzy
	B.				wodzę
	N.				wodzą
	Ms.				wodzy

liczba mnoga

	M.				wodze
	B.				wodze
	Ms.				wodzach

Znaczenia

1. »część uprzęży, lejc(e)«

– Drugi tákimże własnie kształtem bywa/ lecz tylko kołká te esowáte nie okrągłe ále kwádratowe robione być máią/ tych dla brody twárdey/ ábo bárzo mięśistey/ ábo dla łbá ćięszkiego y dla szkápy ná wodzy bárzo leżącey ieźdźcy záżywáią. DorHip II Aijv.
– O konfederacyą sic miedzy sobą zgodzić, której jeśli nazbyt wodzy popuszczono, tedy, możnali rzecz, pewne ritus nią ocerklować: rzymskie, ewangielickie, których konfesye królom polskim są podane, i ruskie. List1KontrybCz III 197.
– Chce nazad, ale im go barziej wodzą wściąga, Uporniej w głębią idzie i szyję wyciąga. ArKochOrlCz I 156.
– Wódzá/ vel wodzé pl. Habenae, n. pl. sine longiores, sine breutores [...] Hámuléc. tr. Monsztuk. Kn 1277.
– Napierwey iáchał Mons: Girault, áby porządku od Introduktorá Generálnego podánego przestrzegał. Po nim P. Chłápowski Rotmistrz pieszy I. M. P. Woiewody ná nim żupan átłasowy żołty/ ferezya szkárłatna sobolámi podszytą [!]/ czapká złotogłowowa sobola/ zaponá rubinowa przy piorách białych żoráwich/ buzdygan złoćisty w ręku ná drzewie Indiyskim: przy boku miał száblę turkuszámi sádzona [!]/ pod lewą nogą koncerz tá kąż robotą iáko y száblá: koń pod nim cudny/ śiodło y czáprág háftowány złotem w kwiáty/ strzemioná srebrne szerokie: nágłowek/ podpierśćień tákiż/ wodza łáncuszkow srebrnych barzo piękną robotą. WjazdPar A2-A2v.
– Wodza/ eugiel/ lec. KusWeg Ou.
– ...ábysmy [...] mężnie podniáty ćiáłá nászego vśmierzáli/ y wszytkie zmysły násze ná wodzy mieli/ wołáiąc do Páná... StarKaz 25.
– Náprzod bowiem kto się ośmieli długo we złym náłogu leżeć? kto się rospásawszy zá námiętnośćiami bez wodzy puśći? kto grzechámi się párać y zápamiętale okłádać odważył kiedy z żywą wiarą pomyśli... BujnDroga 114.
– Wodze końskie, die Zügel. BierSłowa 303.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

trzymać co na wodzy:

– Ten podźiał/ álbo Diwizie/ naypierwiey porobił Soliman wspaniały/ vpátruiąc wielką w tym sposobność dotrzymánia Woyska ná wodzy/ ktore iest iedyną podporą Páństwá Ottomáńskiego. RicWielJMon 215.
– Ieżeli rzeknę; nie będę ták mowił, Iużem się dosyć wymowką ułowił. Iuż mię nowy żal zboiáżnią przenika, Z nietrzymanego ná wodzy ięzyka. ChrośJob 38.

(po)puścić wodzę(e):

– ...puściłá wodzę, ktorą rospustá cielesna trzymána byłá; zá czym począł człowiek nágość y nieposłuszeństwo ciáłá poczuwać. BirkNiedz 189.
– Popuszczam komu wodzé/ tr. Rozpuszczam kogo. Permitto alicui licentiam: permitto omnia Kn 776.
– ...pusc wodze rozkoszy, Pierwey, nisz ci włos siwy, ptaki spłoszy. PotSyl rkp 17.

2. »dowództwo, kierowanie, przewodzenie«

– ktory inszy Hetman będźie przy Woysku/ dosyć że Syná/ álbo znácznego ktorego wodzą we Czterdźiestu álbo Piąćiudźieśiąt Tyśięcy ludźi wypráwi/ ktorym insza płáca nie idźie/ oprocz zdybyczy/ co sobie dostáną. RicWielJMon 73.
– „Bracie, czy wiesz, Dziecię (Które Bóg niegdyś przyrzekł dać ojcom naszym, By pod jego wodzą do nieba ród ludzki Powrócił i wyzwolił się spod kar piekła) — Czy wiesz, rzekł, gdzie ono wraz z matką przebywa, Świeżo bowiem ujrzeliśmy gwiazdę jego?” RódLudzOkoń 29.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Związki frazeologiczne

puścić żalowi wodze:

– A Gracyan y namniey niemysląc o drodze Pusci wsciekłe Gniewowi y zalowi wodze [...]. PotWoj 17.

ściągać żalowi wodze:

– Ja wodze ściągam żalowi, na boskiej się sadząc woli. StanTrans 208.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

WODZA