ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1610

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		wschód*
D.		wschodu*
C.		wschodowi*
		wschodu*
B.	uż. nżyw.	wschód*
N.		wschodem*
Ms.		wschodzie*

liczba mnoga

M.		wschody*
D.		wschodów*
C.		wschodom*
B.	uż. nosob.	wschody*
N.		wschodami*
Ms.		wschodach*

Znaczenia

1. »pora dnia związana z pojawieniem się słońca (a. księżyca), brzask,wczesny ranek (a. wieczór)«

– Po wschodzie słońcá dwie abo trzy godziny niech będą okná otworzone, áby promienie do gmachu biło, tak lecie iako y zimie. PetrSInst B1.
– Xięzyc bladł gwiazdy gasły gdy się Wschod zabieli A Zorza Purpurowey Phebowi Poscieli [...] ustąpi. PotWoj rkp. 41.
– ...agdy się ku wschodu Słonce miało: y ona [Rota] szła naStanowisko A ze bespieczno było y Obozy blisko Nio czym nie mysleli... PotWoj rkp. 67.
– ...mgła wystąpiwszy [...] ciemną zasłoną z oczu przypady ukradła Az przed wschodem namroka Ku Awernom spadła... DrobOpow rkp. 113.
– ...sprawili Woysko swoie y czekali gotowi aże po wschodzie Słońca, potym wielki tuman nastąpił, bo ieden drugiego widzieć nie mogł... HistBun 6.
– ...Drugie ná twárdey wśiąne opoce záległo Mieysce, gdźie się niewiele żyźney role zległo, Y nátychmiast z początku swoy wzrost skwápnie bráło Dla tego, że vpráwney źiemie było máło, A gdy Słońće promieńmi z wschodu rozświećiło, Buynym się prędko w gorę wzrostem rozkrzewiło, Lecz vschło, że niebyło w źiemi roskrzewione... DamKuligKról 36.
– Wschodny wiatr oder wiatr od wschodu/ der Ostwind von Morgen. KellGram 42.
– Rumieniec obá zafarbował lica, Ni ranna zorzá, álbo wschod Xiężyca. DrużZbiór 244.

Przenośnie

JAN X Brat Woyciecha na wschodzie życia swego zgasł...DuńKal cv

2. »geograficzna strona świata; kraje Orientu«

– Ześćie się krżywoprzyśięstwem sámych was obelżyć nie wstydźili/ Wschodowi ná imię żywego Bogá do śmierći swey w spráwách duchownych posłuszeństwo (Konstántinopolskiemu mowię Pátriársze) oddáwáć przyśiągszy. SmotLam 30v.
– Iedná bowiem Cerkiwe po wszystkim się świećie rozszerzyłá/ iedno ciáło Chrystá Páná głowy/ Wschod y Zachod/ Połnocne y Południowe kráie zágárnęło/ ktorego ćiáłá/ gdy ieden cżłonek boleie/ y insze cżłonki toż zárowno ćierpieć muszą. SmotLam 87.
– Stoiąc Nouicius ná wschodźie/ gdy wątpił ktorąby miał z nich obráć/ stárcá iednego nie dáleko stoiącego obaczy/ y rzecze do niego: Dobry mężu/ iesli wiesz/ vkaż mi ktora z tych dwu dróg prostsza/ y do chodzenia snádnieysza. ZwierPrzykład 58.
– Ogłosiwszy swe imię na wschód słońca cały, Będziesz burzył górnymi Turków arsenały. PotWoj1924 50.
– Barbarossa przeczył, wam ieden panowac Chcąc y wschodom y swoim Kraiom roskazowac. DrobOpow rkp. 142.
– ...poznały go wschody Afrykanskie, Azyiskie, y dzikie narody Rumeliey... DrobOpow rkp. 200.
– Ruszył potęgę Wschodu i wielkimi Wojski, z ktorymi ciężko było ziemi, Rozumiał, że choć szable nie dobędzie Polskę posiędzie. MorszZWierszeWir I 483.
– Ná koniec pytać wszystkich się odważę, Co żyli, żyią, żyć do świata końca, Będą, niech mi kto tákową pokaże, Mátkę, pod wschodem, y záchodem Słońca, Ktora wydawszy płod z swoich wnętrzności, Przyimie go ná zad, z szczegulney miłości. DrużZbiór 335.
– Rozciąga się od Wschodu do Zachodu Szwecya na sto trzydzieści około mil Niemieckich: a od Południa do Połnocy wprost na sto dwadzieścia prawie mil Niemieckich. SzybAtlas 101.

3. »wejście: schody a. stopień schodów«

– Już nabożeństwo zwykłem trybem poczynają Wszyscy po wschodach, gankach, oknach się wieszają. ArKochOrlCz III 145.
– Książęcia gdy nazajutrz pod dachy swe przyjmie? Zejdzie z ręką życzliwą z ostatniego wschodu... TwarSLegK 202.
– Procz tych przestrog, ktore są naypilnieysze te záchowáć potrzebá, áby wschod był ná mieyscu otworzystym. NaukaBud 27.
– Nie zápominay w śćiánách okien, drzwi, czeluśći, wschodow, piecow, kominow. SolGeom II 105.
– — A tak rajca — porzuciwszy swoje — Idzie naprzeciw w cudzej stancyej podwoje I na zakosne wschody bok mu prawy wspiera Trzcina — a lewy ręka sąsiada nieszczera. KorczWiz 67.
– Wschod eine Treppe. KellGram 74.
– Podle drzwi kuchennych na pokoje idą schody szyną żelazną przepasane do wchodni z drzewa bramki, na dole i u góry z poręczami, nad wschodami przykrycie bez dachówki; te schody wielkiej podległe ruinie. InwChełm 7.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Bábá lecąc ze wschodu [= ze schodów] wołáłá/ co dalej to gorzej. RysProv 12.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

WSCHÓD