Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WSCHODNI, WSCHODNY

przym.
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1616
Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   wschodni
  wschodny
ż   wschodnia
  wschodna
n   wschodnie
D. m   wschodniego
  wschodnego
ż   wschodniej
  wschodnej
n   wschodniego
C. m   wschodniemu
ż   wschodniej
n   wschodniemu
B. ż   wschodnią
  wschodną
n   wschodnie
N. m   wschodnim
  wschodniem
ż   wschodnią
  wschodną
n   wschodnim
Ms. m   wschodnim
  wschodnym
ż   wschodniej
  wschodnej
lm M. mos   wschodni
nmos   wschodne
D.   wschodnich
  wschodnych
C.   wschodnim
B. mos   wschodnie
N.   wschodnimi
  wschodnymi
Ms.   wschodnich
W. mos   wschodni
stopień najwyższy
lp M. ż   najwschodniejsza
Znaczenia
»położony na wschodzie, pochodzący/przybywający ze wschodu«
  • Niemało miała i ma R. P. trudności od Inflant i tej tam strony północnej i od wschodnich części nie była bez nich i nie jest. AktaPozn I/1 249.
  • Graekowie też tám mieli 4. Władykow/ ktorych obieráło pospolstwo/ ále ich confirmował potym Arcybiskup Láćinski: á ći mieli stolicę w Soliey/ w Cárpásso/ w Leffiar/ w Báffostárey: tákże ich wiele mieli wschodni Ormiánie/ Iákobitowie/ Máronitowie/ Nestoriani/ ále tych niewiele było. BotŁęczRel IV 127.
  • A co więtsza/ y tegoż Cerkwie ś. Wschodniey titułu/ w ták wielkiey wyznániá roznośći/ przywłaszcżáć sobie się nie wstydzą. SmotLam 17 nlb..
  • Ale kto lub tylko same ćiáło iego ije godnie/ lub tylko sámą krew iego pije godnie/ żywot ten w sobie ma. y ia w nim mieszkam/ á on we mnie. Zkąd Cerkwi Wschodniey/ iák sie iuż máło wyżey przypomniáło/ zwyczay stárodawny w sámym tylko chlebie Sákrámentu Eucháristiey podawánia y pożywania iest pozwolony/ Anáchoretom/ podrożnym/ y chorym/ ták Duchownym iák y świetskim. SmotLam 171.
  • Przyjdą ze wschodnych krain, przydą i z zachodu, Przyjdą krolowie z Saby murzyńskiego rodu I skąd boreas wieje, i skąd auster srogi Zjadą się tu do ciebie nie litując drogi. DachDialOkoń 58.
  • Bo go y S. pám: Pan Oyćiec wielm: twey znał bydź zmyslonym Ruśinem, á własnym Haeretykiem: y Cerkiew Ruska áni Wschodna, zá Syná go swego nie znáłá, ále miáłá y ma zá podrzutá. SmotApol 4 nlb..
  • ...iedney á teyże wiáry społwyznawce miłowác, Przećiwniki Conuinkowáć, y do obaczenia sie vmawiáć, y od tych bronić, ktorzy ná Zachodny Kośćioł powstawszy, oraz y Wschodną Cerkiew w iednym y tymże oboygu wiáry dogmat wyznániu, wywroćić vśiłuią... SmotApol 6 nlb..
  • Toż mowią y tegoż vczą Doctorowie Cerkwie Wschodney y Zachodney/ Cyrillowie/ Hierozolimski/ y Alexándriyski/ Epiphanius, Ambrosius, Hieronymus, Augustinus, y inszy. SmotApol 32.
  • To Graek własny/ y mąż tych wiekow w Gręciey rzadki/ á wyráźnymi słowy to wyznawa/ że sie iuż niezbożnikowie w ogniu Adowym/ to iest/ piekielnym męcżą. y nie dźiw/ náucżył sie ábowiem tego w Cerkwi Wschodney Hręckiey/ ktora o Męczennikách y o ich Męczyćielách przez náucżyćiele swe mowiąc/ ták o nich mowę swoię zámykáć zwykłá/ iák zámknął mowę swoię Abráhám o Lázárzu y o Bogaczu mowiąc/ teraz on ma poćiechę/ á ty męki ćierpisz. SmotApol 37.
  • Kto ábowiem dobrym sumnieniem wiárę temu dáć może/ áby przy ták mnogiey ludźi známięnitych przytomnośći/ mogł Biskup Rzymski nád Biskupámi/ Kápłanámi/ Hieromonáchámi Wschodney Cerkwie/ y nád sámym Pátryárchą/ przy Cesárzu wschodnym/ y przy Despoćie Bráćie Cesárskim Tyránniey ták wielkiey/ á práwie bestyálskiey záżyć? SmotApol 86.
  • Do ktorego nam łaską Bożą łácno w rychle przyść może/ maiącym v śiebie te rożnicy wiáry vważone/ y vprzątnione. Ktorey nieszcżęśliwey tey miedzy Wschodną y Zachodną Cerkwią Schismy są przyczyną. SmotApol 122.
  • CONSIDERATIAE: Abo VWAZANIA SZESCIV Roznic, miedzy Cerkwią Wschodnią y Zachodnią strony Wiáry zászłych. SmotApol 130.
  • Lecz skoro sie vdáłá zá wschodnymi Photiuszámi/ Sergiuszámi/ Micháiłámi/ y tym podobnymi/ zá Oyce y Pásterze sobie Zachodnych Mikołáiow/ Ianow/ Leonow/ y tych Successorow niemaiącymi/ nátychmiast/ ách nędzy nászey biedney/ przestáłá rodźić syny/ Zołnierze Páná Christusowi/ á poczęłá rodźić syny/ Zołnierze bezecnemu Máchometowi. SmotApol 192.
  • Żeby jako ci wzgórę świątobliwie zeszli, Tak i żywi pochwały swoje tu odnieśli. Zaczem, jako Najady wodę wprzód oddadzą Z miednic złotych, obadwa wielcy się posadzą Z senatu Andrzejowie: starszy kamienieckim, Na tamten pograniczu i węgle tureckim, Przednią między wschodnimi trzyma straż biskupy. TwarSRytTur 131.
  • Nigdym nie prosił o wielkie dochody; Teraz tę skromność odmieniam z przygody I chciałbym posieść hiszpańskie Indyje I co klejnotów wschodnie morze kryje. MorszAUtwKuk 86.
  • Woli w sprośnego swego zwodziciela Niż w prawdziwego wierzyć Zbawiciela, A najplugawsze cielesne lubości Kładzie za koniec wszytkich szczęśliwości, Przez które ciału powabne zakony Jakie pociągnął ludzi milijony W błąd niesłychany! że przez krótkie lata Sieła wschodnego opanował świata I przez okrutne i krwawe zatopy Część niepoślednią zalał Europy. MorszZWybór 182.
  • Okazya takowego podziału między Syny Saturnowemu ta była, że Jowiszowi naystarszemu dostały się Kraie wschodne dla tego ludzie baiali ze niebo, Neptunowi [dostały się]. PotPrzyp rkp. k. 15.
  • Napełnieni zdobyczy, że się gięli pod nią, Dopiero skoro zorzę obaczyli wschodnią, Bezpiecznie się wracają, gdzie ich dla pogoni, Przyłożywszy gotowy samopał do skroni, Wojska czeka ostatek, i tak nie zemszczeni, Zdarli pypeć poganom Kozacy ćwiczeni. PotWoj1924 240.
  • Tacy-ć to podjadkowie monarchie walą, Co królom złe i dobre, byle miłe, chwalą. Usłuchał wszetecznice on król, które króle Wschodnie deptał i sławne spalił Persepole. PotWoj1924 248.
  • Także kości świętego Jana Chryzostoma za staraniem Teodozjusza, cesarza wschodniego, dziwnym sposobem z Azyi do Carogrodu przeniesione były... JemPam 444.
  • Wiatry, jeden pułnocny; drugi wschodny. LucChrośPhar 20 marg..
  • Pisał i do Papieżá/ o tym wszytkim oznáymuiąc/ i posłuszeństwo Stolicy Rzymskiey ze wszytkim Wschodnim Páństwem/ ktore obiecáł do iednośći z Kośćiołem Rzymskim prowádźic/ oświadczáiąc: i ták oraz i Rodźicá swego Isáácyuszá oślepionego od Alexyuszá/ Páństwu wschodniemu/ i wolnośći/ z sobą przywroćił. KwiatDzieje 14.
  • W tenże czás Robertus Syn Piotrá Ansyodoreńskiego przeszłego Cesarzá/ obiął Panstwo Wschodnie/ i práwá kośćielne zaraz potwierdźił. KwiatDzieje 47.
  • Przed trzema zaś Niedzielami tey chwalebney Wiktoryi były znaki na Niebie ná wschodniey stronie, prze pułtory prawie godziny trwaiące, to iest: woyskowe szyki y Vtarczki. KołTron 296.
  • Naprzód tedy raj ziemski wszelkimi przymiotami od inszych krajów świata udarowany. Był albowiem w wschodnich krajach postanowiony, którego nazwisko z greckiego na łacińskie tłumaczy się hortus, co znaczy po polsku ogród, a po hebrajsku nazywa się eden, co w naszym języku deliciae nazywa się, które to słowa razem złączywszy znaczą ogród delicyj, ponieważ w wszelki rodzaj drzew rodzajnych obfitował, mając też drzewo żywota... MichIKalRzecz 90.
  • [Azja] Grániczy ná Południe y Wschod z Oceánem Wschodnim, ná Pułnoc oblana Morzem Medyterráńskim, á ná Záchod oddzielona od Afryki Morzem Czerwonym, y Istmem Suez, od Europy záś oddzielona Medyterránem, Archipelágiem, Mármorą, Morzem Czarnym, y Zabácznym, Rzeką Donem, áż do sámego Morzá wpadáiącym, y Wolgą, áż do Oby y Tobola. ŁubŚwiat 547.
  • TA Prowincyá zwána od innych Segestan álbo Sygistan naywschodnieysza w Persyi, ma Miásto SYTZYSTAN Stołeczne y innych pomnieyszych wiele. ŁubŚwiat 588.
  • TO Krolestwo [Korei] grániczy ná Pułnoc z Krolestwem Niuche ná Wschod y Południe z Morzem Wschodnim ná Záchod z Golfem Nankin. ŁubŚwiat 605.
  • TYch Wysp iest wielká liczbá położoná ná Oceanie Indyiskim, między 3. y 7. grádusem w szerz, á między 107. y 116. w zdłuż. Rozdzielone są ná 13. Częśći zwánych Attolony, ciągnące się w zdłuż od Pułnocka Záchodniego do Południa Wschodniego, Kánáłámi od siebie grániczące, káżdá záś Attolona ma w sobie wielką liczbę Wysp dzielących się Kánáłámi od siebie y od nátury uformowánych. ŁubŚwiat 608.
  • TE Wyspy są położone ná Morzu álbo Oceanie Wschodnim między 8. y 20. grádusem szerokośći Pułnocney. Názwáne są Latrones iákoby rozboynicze bo ták iest w samey rzeczy, że tameczni Obywatele są wielcy złodzieie y rozboynicy. ŁubŚwiat 610.
  • Niech Zodyaczne zbiegną się obroty, W zbytnim dzdzu práce przeszkadzaią letnie, Często im wschodni [wiatr] skręci kołowroty, Záchodni strugę ciekącą w lot przetnie, Ze owe, smutne płaczące Pleiady, Rośmiać się muszą chociażby nie rady. DrużZbiór 362.
  • Bo Polách w Bábylonie Báálem názwány wypráwiwszy w pogonią ná wschod słońcá Láchá ábo Mágogá Antecessorá swego (ktorego beł wschodniem Czárem nád Indyą y Tátárską Ziemią vczynił) á część więźniow do Pálaestyny odesławszy; sam z przednieyszemi z nich/ wprost poszedł nád Tygrem przez Armenią do Olęgniaku pierwotney dźiedźiny swoiey. DembWyw 66.
  • I wy wschodni/ Krole godni/ Páná znaćie/ I oddaćie/ Wásze dáry/ Ná ofiáry/ I Bogowi/ I Krolowi. ŻabSymf F.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • święta apostolska wschodnia stolica:
    • Do tegoż inuituie Religiey paritas, ktorą Monárchowie Ruscy od Swiętey Apostolskiey Wschodniey Konstántynopolskiey Stolice przyiąwszy, W. X. M. podáli [..]. KalCuda .
  • Święta Wschodnia Apostolska Cerkiew:
    • [..] własnym torem prawdy Swiętey Wschodniey Apostolskiey Cerkwie y sam idziesz, y swoich tędyż prostuiesz? KalCuda C4.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: PK
Data ostatniej modyfikacji: 13.06.2024