Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WYNALEŹCA

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: WYNALEŹCA, WYNALEŻCA, WYNALEZCA, *WYNALEJSCA, *WYNALEJŹCA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn (wynalezca), T (wynalezca), L (wynaleźca, wynalezca; XVI-XVIII), SWil (wynalezca), SW (wynaleźca), SJP (wynaleźca)

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   wynalezca ||   wynaleźca ||   wynależca
D.   wynaleźce
  wynalezcy
C.   wynaleźcy
B. uż. żyw.   wynaleźcę ||   wynalezcę
N.   wynaleźcą ||   wynalezcą ||   wynależcą
Ms.   wynaleźcy ||   wynalezcy
W.   wynaleźco
liczba mnoga
M. uż. osob.   wynalezcy ||   wynalejźcy
uż. (n)osob.   wynaleźce
D.   wynaleźców ||   wynalezców ||   wynależców
C.   wynaleźcom ||   wynalezcom
B. uż. (n)osob.   wynaleźce
N.   wynaleźcami ||   wynalezcami
Ms.   wynalejscach
Znaczenia
1. »odkrywca, twórca, ten, kto jako pierwszy coś tworzy«
  • - WIele się ná to zgadza znácznych ludźi/ y wyższey się wspomniáło/ że przybránia á rządnego do woiennych spraw przygotowánia koniá pierwszymi byli Peletronij, w iezdeckiey y lekárskiey náuce wyćwiczony narod/ wynaleźcámi. DorHip I G.
  • - Bogá nabarźiey Merkuryuszá chwalą/ ktorego też nawięcey v nich iest báłwanow/ tego wszytkich Náuk wynaleźcę bydź twierdzą/ tego drog y śćieszek wodzem zowią/ tego do zysku pieniężnego/ y do kupiectw/ zá wielkiego pomocniká máią. CezWargFranc 138.
  • - Z Tátárámi grániczą ludźie Chińscy/ vwikłáni rozmáitemi báłwochwálstwy: chwalą bowiem niebo/ słońce/ mieśiąc/ y insze gwiazdy: y wynáleźce rzemiosł; y tych ktorzy zá iáką dźielnośćią znáczną ku posłudze pospolitey/ ábo też ktorego człowieká pártikulárnego/ popisáli się zá żywotá; [...]. BotŁęczRel IV 132.
  • - O wynáleyscách żelázá RoźOff D3v.
  • - To źiele názwiská v nas/ iáko y v Grekow y Láćinnikow dostáło/ od skutkow/ y wynalescow. SyrZiel 132.
  • - Towarzysz nadewszytko poetom pijanym I wynaleźcy wina gościem pożądanym. NaborWierWir I 280.
  • - Wynalézcá/ Inuentor [...]. Repertor [...]. Inuestigator: auctor architectus sceleris: vitae beatae [...]. Indagator aquarum [...]. Molitor nouarum rerum [...]. Machinator doli [...]. Kn 1322.
  • - Phoebus ábo Apollo: Ten był syn Iowiszá y Látony, iednym rodzeniem z Diánną ná świát podány; v Pogan był mian zá Bogá wieśćby, Prorostwá, y mądrośći, y muzyki, y za wynaleźcę náuki lekárskiey. OvOtwWPrzem 27.
  • - Nie nowo naleziony sposób rozmyślania tajemnic Syna Bożego i Matki Jego przeczystej, ale dawno w Kościele Bożym zawzięty i nieustawający ofiaruję W.X.M., który pierwszego wynaleźce, Dominika świętego, wielkiego książęcia i patryjarchy zakonu kaznodziejskiego, imię na sobie nosisz. WieszczOgródGur 75.
  • - Sposob z okolicznośćiámi do spráwowánia porządnie y pożytecznie Gospodawrstwá [...] piorem Vrodzonego PANA IAKUBA KAŹIMIERZA HAVRA, pilniey ániżeli przez innych pomienionego Sposobu wynaleszcow zebrány; áby o oczy wielu gospodarzow tym prędzey otrzeć się mogł, drukować pozwalam. HaurEk I.
  • - Choć ci też, jako czytam, odległymi miejscy Mogą być tychże rzeczy różni wynalejźcy, Mianowicie rzemiosła, i strzelba, i druki Były wprzód niż ci, którym przyznają te sztuki: Były u Chineńczyków, w pogańskim narodzie, Oboje na potrzebę, oboje na szkodzie; Oboje duszę z ciałem, to cicho, to z hukiem, I zabić, i zachować może, strzelba z drukiem. PotMorKuk III 261.
  • - A ták iedność się powroćiła/ odszczepieństwo zaś z wynalezcą Focyuszem zginęło. KuleszaWiara 38.
  • - Pierwśi miedzy Monárchami Chrześćiańskiemi Konstántyn Wielki, Károl Wielki, Henryk myśliwy Cesarze, iáko gonitw y Igrzysk Marsowych, ták też znakow Káwalerskich wynálezcami być u Authorow pokázuią się. SapJChodAAnnot 41.
  • - Pierwszym iey [chiny] wynaleszcą był Graff de Cynchon Vice-Krol Hiszpanski w Peru (zkąd imię wźięła de Cynchina) ktory nią żonę swoię na febrę naypierwszy uleczył. BeimJelMed 188.
  • - FIdiasz Ateńczyk Tokarskiego kunsztu wynależca, Ars Phidiatica z tąd nazwanego ChmielAteny1755 I 977.
  • - Tu leży Miasto Miletus, vulgò Melaso, przedtym słáwne, teráz wioska z Zamkiem, y Portem, nad rzeką Menander, Oyczyzna Talesa Astronoma iednego z siedmiu Greckich Mędrcow, Anaximandra Inwentora sfery, Anáximenesa, wynálezcy kompasu. ChmielAteny IV 454.
  • - Wynalezca. Erfinder. inventeur. T III 2702.
  • - [...] z tym wszystkim iednak od Parlamentu wywołani są Jezuici z królestwa, iakoby morderskich przemysłów przeciw temuż Królowi wynalezcami byli, tak iż Richardus Harris Angielczyk śmie pisać: miecz, ktorym Henryk IV. zginął, od Jezuitow ukuty iest; a czemu też nie przydał, że i Abel nim zabity? JezuiciPos 103.
  • - Koniec więc podáć raczey wydánia iey, zá rzecz przyzwoitszą i tey Przemową własną sądzę, który iest nie zárobienie sobie ná Autora imię, ták szacowne i wielkie imię, które iák samym rzeczy Wynáleźcom służy, ták się im tylko w nadgrodę daie; [...]. GiecyZiem 12 nlb.
  • - Nie znaną Thespis znalazł Tragedyą, gminnym Pomazawszy Aktorom lice lagrem winnym, By w tey, ieżdząc na woziech, grali ią postawie. Eschylus po nim, pierwszy wynaleźca prawie Y maszkary y płaszcza ozdobnego, scenę Zbudowawszy pomierną, tragiczną Kamenę Nauczył tonem mowić poważnym, y kroki Jako wspierać miał korek obuwia wysoki. HorKorytSztuka 15.
  • - Zyczyłbym był tego, żeby wynaleźca nie dawał był temu proiektowi nazwiska papierowey monety. WybicMyśli 4.
  • - Powtóre, ci wynalezcy nazwisk [gwiazd] nie widzieli wprzód, ani widzieć mogli tych przymiotów w gwiazdach, które im po nadaniu nazwisk przypisuią. WłodekNauki 144.
  • - O nowym planecie, iego wynaleźcy i nazwisku. ŚniadJanPlanet 43.
  • - Według Poetow Greckich mowi, Uranus, iak wiadomo, był Krolem starodawnych Atlantow, i iednym z wynaleźcow gwiazdarskiey nauki, przeto godzienby pamiątki między Planetami. ŚniadJanPlanet 48.
  • - Dla czego przeciw tey Perraulta radzie, dosyć nam wystawić naszych Mężów, i naukami się bawiących przykłady, aby te powtórne na ięzyk Grecki, i Łaciński zamachy odbić, i wynalezcę ich zawstydzić, i pognębić. DomosMęd 25.
2. »sprawca, ten, kto coś powoduje«
  • - Gdy tedy wszystkich konie ná goźdźie wpadszy/ iáko potrzebá chromáły/ młodźieniec pieszy/ napierwey po wynálezcy zdrády oney przybieżał do kresu. KromBłażSpraw 31.
  • - HYruśie nowy wynaleźco zgody/ Sławny Smalkierzu vpaloney wody/ Mądry kostyro tobie łaiac muszę/ Poki mam dusze. FraszNow C4v.
  • - Rozbójstwo rodzicielką, łupiestwo ochmistrzyni, Płaczu ludzkiego fasa krzywd hospodaryni. Tu mać rycerska leży, cnót adoracyja, Płacz na grobie, a ciesz się, że zdechła, kto mija. Przez ogień gardło dawszy tu tchu odbieżała, Bodajże z wynaleźcą i w piekle gorzała. MorszHSumBar I 278.
  • - Po tych wszytkich na końcu czwarte mieli miejsce Wołochowie, najskrytszych kątów wynaleźce. PotWoj1924 95.
  • - Daruymy naszey śmierci wynalezcom gniewy, Niech miłosne offiary przebłagaią Boga. FilipLeo 69.
Użycia metajęzykowe
  • - IX. O słowach obfituiących. Przez słowa obfituiące rozumiem te, które w tymże znaczeniu, mało się co odmieniają. takie są. [...] W oka mgnieniu, w ocemgnieniu. Wstydzę się, wstydam się. Wszystek, wszytek, Wynalazca, wynalezca. Wynurzam, wynarzam. Zachodni. DudzZbiór 14-16
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: INWENTOR, SPRAWCA, twórca, *WYNALEZICIEL, WYNALAZCA.
Autorzy: ER
Data ostatniej modyfikacji: 10.03.2025