Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WYNALEŹCA

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: WYNALEŹCA, WYNALEŻCA, WYNALEZCA, *WYNALEJSCA, *WYNALEJŹCA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn (wynalezca), T (wynalezca), L (wynaleźca, wynalezca; XVI-XVIII), SWil (wynalezca), SW (wynaleźca), SJP (wynaleźca)

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   wynalezca ||   wynaleźca ||   wynależca
D.   wynaleźce
  wynalezcy
C.   wynaleźcy
B. uż. żyw.   wynaleźcę ||   wynalezcę
N.   wynaleźcą ||   wynalezcą ||   wynależcą
Ms.   wynaleźcy ||   wynalezcy
W.   wynaleźco
liczba mnoga
M. uż. osob.   wynalezcy ||   wynalejźcy
uż. (n)osob.   wynaleźce
D.   wynaleźców ||   wynalezców
C.   wynaleźcom ||   wynalezcom
B. uż. osob.   wynależców
uż. (n)osob.   wynaleźce
N.   wynaleźcami ||   wynalezcami
Ms.   wynalejscach
Znaczenia
1. »ten, kto jako pierwszy coś tworzy, twórca«
  • WIele się ná to zgadza znácznych ludźi/ y wyższey się wspomniáło/ że przybránia á rządnego do woiennych spraw przygotowánia koniá pierwszymi byli Peletronij, w iezdeckiey y lekárskiey náuce wyćwiczony narod/ wynaleźcámi. DorHip I G.
  • Bogá nabarźiey Merkuryuszá chwalą/ ktorego też nawięcey v nich iest báłwanow/ tego wszytkich Náuk wynaleźcę bydź twierdzą/ tego drog y śćieszek wodzem zowią/ tego do zysku pieniężnego/ y do kupiectw/ zá wielkiego pomocniká máią. CezWargFranc 138.
  • Z Tátárámi grániczą ludźie Chińscy/ vwikłáni rozmáitemi báłwochwálstwy: chwalą bowiem niebo/ słońce/ mieśiąc/ y insze gwiazdy: y wynáleźce rzemiosł; y tych ktorzy zá iáką dźielnośćią znáczną ku posłudze pospolitey/ ábo też ktorego człowieká pártikulárnego/ popisáli się zá żywotá; [...]. BotŁęczRel IV 132.
  • Towarzysz nadewszytko poetom pijanym I wynaleźcy wina gościem pożądanym. NaborWierWir I 280.
  • Wynalézcá/ Inuentor [...]. Molitor nouarum rerum [...]. Kn 1322.
  • Phoebus ábo Apollo: Ten był syn Iowiszá y Látony, iednym rodzeniem z Diánną ná świát podány; v Pogan był mian zá Bogá wieśćby, Prorostwá, y mądrośći, y muzyki, y za wynaleźcę náuki lekárskiey. OvOtwWPrzem 27.
  • Nie nowo naleziony sposób rozmyślania tajemnic Syna Bożego i Matki Jego przeczystej, ale dawno w Kościele Bożym zawzięty i nieustawający ofiaruję W.X.M., który pierwszego wynaleźce, Dominika świętego, wielkiego książęcia i patryjarchy zakonu kaznodziejskiego, imię na sobie nosisz. WieszczOgródGur 75.
  • Sposob z okolicznośćiámi do spráwowánia porządnie y pożytecznie Gospodawrstwá [...] piorem Vrodzonego PANA IAKUBA KAŹIMIERZA HAVRA, pilniey ániżeli przez innych pomienionego Sposobu wynaleszcow zebrány; áby o oczy wielu gospodarzow tym prędzey otrzeć się mogł, drukować pozwalam. HaurEk I.
  • Choć ci też, jako czytam, odległymi miejscy Mogą być tychże rzeczy różni wynalejźcy, Mianowicie rzemiosła, i strzelba, i druki Były wprzód niż ci, którym przyznają te sztuki: Były u Chineńczyków, w pogańskim narodzie, Oboje na potrzebę, oboje na szkodzie; Oboje duszę z ciałem, to cicho, to z hukiem, I zabić, i zachować może, strzelba z drukiem. PotMorKuk III 261.
  • A ták iedność się powroćiła/ odszczepieństwo zaś z wynalezcą Focyuszem zginęło. KuleszaWiara 38.
  • Pierwśi miedzy Monárchami Chrześćiańskiemi Konstántyn Wielki, Károl Wielki, Henryk myśliwy Cesarze, iáko gonitw y Igrzysk Marsowych, ták też znakow Káwalerskich wynálezcami być u Authorow pokázuią się. SapJChodAAnnot 41.
  • FIdiasz Ateńczyk Tokarskiego kunsztu wynależca, Ars Phidiatica z tąd nazwanego ChmielAteny1755 I 977.
  • Tu leży Miasto Miletus, vulgò Melaso, przedtym słáwne, teráz wioska z Zamkiem, y Portem, nad rzeką Menander, Oyczyzna Talesa Astronoma iednego z siedmiu Greckich Mędrcow, Anaximandra Inwentora sfery, Anáximenesa, wynálezcy kompasu. ChmielAteny IV 454.
  • Wynalezca. Erfinder. inventeur. T III 2702.
  • Koniec więc podáć raczey wydánia iey, zá rzecz przyzwoitszą i tey Przemową własną sądzę, który iest nie zárobienie sobie ná Autora imię, ták szacowne i wielkie imię, które iák samym rzeczy Wynáleźcom służy, ták się im tylko w nadgrodę daie; [...]. GiecyZiem 12 nlb.
  • Nie znaną Thespis znalazł Tragedyą, gminnym Pomazawszy Aktorom lice lagrem winnym, By w tey, ieżdząc na woziech, grali ią postawie. Eschylus po nim, pierwszy wynaleźca prawie Y maszkary y płaszcza ozdobnego, scenę Zbudowawszy pomierną, tragiczną Kamenę Nauczył tonem mowić poważnym, y kroki Jako wspierać miał korek obuwia wysoki. HorKorytSztuka 15.
  • Zyczyłbym był tego, żeby wynaleźca nie dawał był temu proiektowi nazwiska papierowey monety. WybicMyśli 4.
  • Powtóre, ci wynalezcy nazwisk [gwiazd] nie widzieli wprzód, ani widzieć mogli tych przymiotów w gwiazdach, które im po nadaniu nazwisk przypisuią. WłodekNauki 144.
  • Według Poetow Greckich mowi, Uranus, iak wiadomo, był Krolem starodawnych Atlantow, i iednym z wynaleźcow gwiazdarskiey nauki, przeto godzienby pamiątki między Planetami. ŚniadJanPlanet 48.
  • Dla czego przeciw tey Perraulta radzie, dosyć nam wystawić naszych Mężów, i naukami się bawiących przykłady, aby te powtórne na ięzyk Grecki, i Łaciński zamachy odbić, i wynalezcę ich zawstydzić, i pognębić. DomosMęd 25.
2. »ten, kto pierwszy pokazuje istniejące fakty lub rzeczy, odkrywca«
  • O wynáleyscách żelázá RoźOff D3v.
  • To źiele názwiská v nas/ iáko y v Grekow y Láćinnikow dostáło/ od skutkow/ y wynalescow. SyrZiel 132.
  • Wynalézcá/ [...] Repertor [...]. Inuestigator: auctor architectus sceleris: vitae beatae [...]. Indagator aquarum [...]. Kn 1322.
  • Po tych wszytkich na końcu czwarte mieli miejsce Wołochowie, najskrytszych kątów wynaleźce. PotWoj1924 95.
  • Korźen china nazwany w suchotach zaleconym lekarstwem iest: ile się od skorki china de china wielce rożni. Skorka ta zdrzewa (ktorym się Indya orientalna zaszczyca) łupiona bywa. Pierwszym iey wynalezcą był Graff de Cynchon Vice-Krol Hiszpanski w Peru) zkąd imię wźięła de Cynchina) ktory nią żonę swoię na febrę naypierwszy uleczył. Pierwszym iey wynaleszcą był Graff de Cynchon Vice-Krol Hiszpanski w Peru (zkąd imię wźięła de Cynchina) ktory nią żonę swoię na febrę naypierwszy uleczył. BeimJelMed 188.
  • Exemplô tego szczęśliwego Iazona Americus Vesputius Florenczyk posłany do teyże Ameryki, albo zachodniey Indyi, od Emmanuela Krolá Portugalskiego Roku 1497. odkrył interiora Ziemi Amerykańskiey, signanter kray obszerny BRAZILEĘ. On to iako większey cześci Ameryki wynalezca, imie dał całey Indyi Zachodniey AMERYKA od swego imienia. ChmielAteny IV 694<604>.
  • O nowym planecie, iego wynaleźcy i nazwisku. ŚniadJanPlanet 43.
3. »ten, kto coś powoduje, sprawca«
  • Gdy tedy wszystkich konie ná goźdźie wpadszy/ iáko potrzebá chromáły/ młodźieniec pieszy/ napierwey po wynálezcy zdrády oney przybieżał do kresu. KromBłażSpraw 31.
  • HYruśie nowy wynaleźco zgody/ Sławny Smalkierzu vpaloney wody/ Mądry kostyro tobie łaiac muszę/ Poki mam dusze. FraszNow C4v.
  • Wynalézcá/ [...]. Machinator doli [...]. Kn 1322.
  • Rozbójstwo rodzicielką, łupiestwo ochmistrzyni, Płaczu ludzkiego fasa krzywd hospodaryni. Tu mać rycerska leży, cnót adoracyja, Płacz na grobie, a ciesz się, że zdechła, kto mija. Przez ogień gardło dawszy tu tchu odbieżała, Bodajże z wynaleźcą i w piekle gorzała. MorszHSumBar I 278.
  • Daruymy naszey śmierci wynalezcom gniewy, Niech miłosne offiary przebłagaią Boga. FilipLeo 69.
  • [...] z tym wszystkim iednak od Parlamentu wywołani są Jezuici z królestwa, iakoby morderskich przemysłów przeciw temuż Królowi wynalezcami byli, tak iż Richardus Harris Angielczyk śmie pisać: miecz, ktorym Henryk IV. zginął, od Jezuitow ukuty iest; a czemu też nie przydał, że i Abel nim zabity? JezuiciPos 103.
Użycia metajęzykowe
  • - IX. O słowach obfituiących. Przez słowa obfituiące rozumiem te, które w tymże znaczeniu, mało się co odmieniają. takie są. [...] W oka mgnieniu, w ocemgnieniu. Wstydzę się, wstydam się. Wszystek, wszytek, Wynalazca, wynalezca. Wynurzam, wynarzam. Zachodni. DudzZbiór 14-16
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: INWENTOR, SPRAWCA, twórca, *WYNALEZICIEL, WYNALAZCA.
Autorzy: ER
Data ostatniej modyfikacji: 07.11.2025