ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L (bez cyt.), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				wynalezienie
	D.				wynalezienia
	B.				wynalezienie
	N.				wynalezieniem
	Ms.				wynalezieniu

Znaczenia

1. »określenie, ustalenie, wybranie czegoś po namyśle, podjęcie przemyślanej decyzji«

[...] Krol I. M. Fráncuski Pan Iego/ zosobná/ dla tego Sámego posłał go do nich/ áby oraz z Wysoko Mogącemi I. M. M. P. P. Sztâdâmi conferował/ o wynáleźięniu sposobnego środká/ przez ktoryby poządány/ zupełny y generálny w Pułnocnych Kráiách/ mogł bydź ustánowiony Pokoy: [...]. PoczKról 87.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

wynalezienie sposobu:

Władza hetmańska bez obrania marszałka wynalezienia sposobów, bez gospodarza publicznego, jako może się facilitari? ZawiszaPam 408.
A Ze na ten Seym principaliter dla wynaleźienia sposobow do Ewakuacyi Woysk Cara Imći, juxta mentetem instrukcyi wszystkich Woiewodztw Ziem, y Powiatow, zgromadźiliśmy się, in ea imtuitu Emissarium do Cara Imći z Listami od wszystkich Stanow wyprawiliśmy; Lefacyą oraz do tego Cara Imći bynaymniey nie wątpiąc o skutku prędkim pomienioney Ewakuacyi, respektem inszych pretensyi Rzpltey, do niegoż naznaczamy. KonstGrod 394.
Weźmy więc na szalę rozumu kilka rzetelnych i niezmiernie wielkich racyj, które nam oczywiście pokazują najgłówniejszą i cale nieodbitą potrzebę wynalezienia koniecznie jakiego sposobu do utrzymywania sejmów. KonSSpos 164.

a) mat. »obliczenie, ustalenie na podstawie obliczeń«

Clauius Scholio 17. sexti Euclidis ten podżiał zmudniey opisuie, przez wynaleźięnie śćiány LP, kwádratu doskonáłego, rownego kwadratowi podłużnemu między HD, y TC dopełnionemu, y obszernie demonstruie. SolGeom I 222.
Abo więc poćiągnąwszy przez M, linii M D, ná Z, y M C ná H, ile potrzebowáć będżiesz do wynáleźięnia odległośći M D, y M C, postáwisz Tablicę Mierniczą ná M, z przylepionym (woskiem) árkuszem pápieru, y przy igiełce podle linii Celowey zrysuiesz ánguł H M Z. SolGeom II 31.
Sposob I. Tenże, ktory masz w Przestrodze 2. Náuki 4. tey Zábáwy 9. Służący do wynáleźięnia Polá Trángułu dwuśćiennotownego. To iest: Kwádrat ná połowicy bázy wyymi z kwádratu śćiány iedney, y liczbę pozostáłą multyplikuy przez tenże kwádrat połbázy. SolGeom II 81.
To dla wynálezienia epákty temuż rokowi służącey, iako się niżey pokaże: przez ktorąby się oznaczały nowie według nowego Kálendarza. BystrzPrakChron 2 nlb.

2. »odszukanie czegoś istniejącego, odnalezienie«

Monarcha dla zniesienia krzywdy czyniących postanowion jest, subaszy dla mężobójców, wójt abo sędzia dla wymacania abo wynalezienia złodzieja. SaadiOtwSGul 256.
Większa záchodzi kwestya o rozdze kruszcowey, ktorey záżywáią Jndzinierowie y Gornicy do wynálezienia kruszcow złotych, srebrnych, miedzianych, żeláznych, solnych, náwet y skarbow w wnętrznościách ziemi zákrytych. BystrzInfAstrol 27 nlb.
Z ktorey odwági wziąwszy miárę dálszey ciekáwości ludzkiey, o przyszłym wynalezieniu nowych kraiow, ten Poetyczny nápisał prognostyk tenże Seneca, y zprawdził. BystrzInfGeogr B4v.
Do czego może się przydać lekka umieiętność Geometryi, ktora tych, ktorzy się do niey applikuią, czyni skromnemi y ostrożnemi w zadaniach swoich, naucza ich sposobu należytego, ktorego się trzymać maią w wynalezieniu Prawdy wszelkiego rodzaiu y przyzwyczaia ich nieznacznie do pracowitey attencyi potrzebney w naukach y sprawach wszelkich. AkDziec 72.
Akta w woyskowey i ekonomiczney Kamerze Kwidzyńskiey spisane, transakcye graniczne [...] zginęły. Wynalezienie tych Akt dla tego iest żądane, ażeby powtornego sporządzenia dzieła tego uniknąć można; a przeto ten, który pomienione Akta do Pałacu Magistratur Rządowych odda, w nadgrodę 5 talarow otrzyma; przyczym donosi się, że takowe Akta podobno na dziedzińcu często rzeczonego Pałacu uronione zostały. – w Warszawie d. 5 Kwietnia 1800. GazKor 1800 30 360.
Nakoniec pominąwszy długi szereg szczególnieyszych Ustaw, to własność każdego, to życie i samą sprawiedliwość zabeśpieczaiących: to handel Kraiowy przez założenie Manufaktur, otwarcie spławnych Kanałow, zagrzewaiących: [...] Przywileie oraz Kompaniom, ku wynalezieniu potrzebnych Kraiowi Kruszcow, nadane, i znacznemi wsparte posiłkami: etc. OstrowTPrawo I 13.

3. »wymyślenie, utworzenie czegoś, czego nikt wcześniej nie zrobił«

O niektorych Kuznikách ktorym też przypisuią żelázá (w drugim wieku) wynálezienie. RoźOff D3.
O niektorych Kuznikách ktorym też przypisuią żelázá (w drugim wieku) wynálezienie. RoźOff D3.
Iákby to drogi był skarb/ wiádomość dawnych czásow/ wiedzieć początki y postepki wielu rzeczy/ Chronologią/ y odmiánę Páństw/ wynáleźienie náuk wyzwolonych/ cudá z śieł przyrodzonych pochodzące/ y inne vznánia godne rzeczy/ z ćieniá y kątá ná iáśnią wydáć/ mam zá to/ że niemász tákiego prostaká/ ktoryby ná to sámo przez sporki przypáść niechćiał. GostSpos 6 nlb.
Wynáleźienie/ wynáydowánie. Inuentio: vis quae inuestigat occulta: inuentio est excogitatio rerum [...]. Kn 1322.
Jeżeli kto męszczyzny reputacyę szarpie w takowym piśmie, to przynaymniey ten co iest skrzywdzonym może (za wynalezieniem Autora) na nim poszukiwać satysfakcyi tey niegodziwości, którą dotkniętym został. CzartAKDef 151.
Między wynalazkami tych wiekow, Drobnowidło arcy przednim Fizyki narzędziem nazwane bydź może, za wynalezieniem albowiem iego, nowy niewidzialnych przedtym rzeczy odkrył się widok. LisikFizyka 382.
Wynalezienie lekarstwa iest daleko pożytecznieysze towarzystwu ludzkiemu iak wszystkie rozumowania o przyczynach ukrytych Chorob, y wynalazki ciekawe anatomiczne [...]. FloresLek 11.
Bursztyn był umieszczony naténczas w rzędzie náyszacownieyszych rzeczy, służył na ozdobę Ołtarzy i ubiorów wymyślonych od zbytku; gagas podobnież był rzeczą bardzo szacowną, używano go do robiéniá zwierciadeł przed wynaleziéniém tychże. SchnElektr 2.
Zydźi záś nie máią pewnych wokaliszow/ ábo słowiących liter/ ále ie tylko świeżo wynáleźionemi znákámi/ w iednym aleph rozznaczáią/ iáko my/ ć. y cz od gołego c. Záczym przed wynáleźieniem tákowych znákow/ łácno im było zepsowáć Anosá w Enosá. DembWyw 41.

4. prawn. »ustanowienie«

Stára się tez o wynáleźienie miedzy Slachtą ták wiele gruntow dźiedźicżnych w Skániey/ coby mogly bydz Komorze Szwedzkiey ṕuszcżone w nagrodę Insuły de Bornholm, ktora/ wedle oṕiewánia Artykułow zgody nie dawno záwártey/ ma się zá wyżey rzecżoną nagrodą przy nas zostáć; ktorey nagrody Summá/ 8500. becżek złotá wynośić ma. MerkPol 150.
7. Ku wynalezieniu Ewiktora, ad Evictorem. OstrowTPrawo II 36.

Znaczenia niepewne

2 lub 3:

Wynaleźienie. das Erfinden, die Erfindung. l'action d'inventer; invention, découverte. § trudne wynaleźienie sposobow do tego. T III 2702.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: WYNALEŹĆ, obliczenie, odkrycie, odszukanie, określenie, *WYNAJDZIENIE, wymyślenie, wyszukanie, USTANOWIENIE, *ZINWENTOWANIE.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

WYNALEZIENIE