Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ZĄB

rzecz.
m
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   ząb
B. uż. nżyw.   ząb
liczba mnoga
M. uż. nosob.   zęby
D.   zębów
B. uż. nosob.   zęby
N.   zębami
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – Polęze głowa zostaną zęby y iakasz kolwiek Nominis Recordatio [pamięć imienia]. PasPam 137.
  • – Cynegirus na owę zarobił sobie sławę ktora y teraz wczęstym iest u ludzi wspominaniu że Nieprzyiacielską Zębami Chwytał Nawę. PasPam 206.
  • – Day Boze żeby od tego zęby nietrętwiały bo to widzę iest uva Acerba [cierpka jagoda]. PasPam 278v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • babie zęby:
  • zęby batorowskie:
  • lwi ząb:
    • – Pápawá/ żábi kwiát/ mlecz świni/ plesz/ mnich/ lwi ząb/ radyki/ gołębi groch. [...] Aphaca [...] Ambubeia Kn 668.
Związki frazeologiczne

  • nie dać się rozwiązać zębami:
    • – I dwiema palcami związać go było snadno ale pochwili nieda się rozwiązać y zębami. PasPam 139.
  • przybyło zębów na chleb:
    • »wzrosła liczba osób szukających korzyści«
    • – Az dopiero iak z myszey iamy przybyło zębow na chleb Lubo Ex Equo Troiano [z konia troiańskiego] niebyło rąk do obrony. PasPam 133v.
  • ostrzyć zęby na kogoś:
    • ~ Biorą [Turcy] iako kobus wymordowanego Skowronka Tym Sposobem swoie Imperium rozszerzaią y na nas iuz ostrzą zęby. PasPam 196.
  • na ząb komuś coś nie padło:
    • »było czegoś za mało«
    • ~ Ugotowali mi iakiś Garmatki garnuszek mały na ząb mi to niepadło. PasPam 280.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • ząb gryzący:
    • – Powiádáią też, ieżelibyś wziął ząb ostry gryzący z lewey strony gorney szczeki krokodylá, á záwiesiłbyś go ná máiącym febrę, uzdrawia go od niey ták, że iey więcey nie będzie miał. AlbSekr 332-333.
Związki frazeologiczne

  • zęby wyszczerzyć:
  • zgrzytać zębami:
  • do ząb bronić czego I:
    • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Do ząb/ proprie. vt Do ząb broni wilk dzieci/ etc. Lupus mordicùs catulos defendit. Nonnisi dentibus excussis à catulis lupum amoueas [...]. Kn 126.
  • do ząb bronić kogo co II:
    • »bronić kogo czego żarliwie, do ostatka«
    • – Do ząb tr. vt Do ząb broni przyiaciélá/ zdánia swego/ etc. Mordicùs tuetur amicum, tr. Pertinaciter ei adhaeret. Constantissimè eum defendit [...]. Kn 126.
  • ściąć zęby:
    • »mosno zacisnąć szczęki z gniewu lub w skurczu przedśmiertnym«
    • – Stały tuż w żáłobie V brátnich mar/ włos siostry puściwszy po sobie; Z tychże iedná/ iák strzały z siebie dobywáłá/ twarzą nábrácie legszy/ z świátem się rozstáłá. Druga mać żáłościwą cieszyć się záwzięłá/ Zmilkłá w tym/ y szwánk ślepy wźiąwszy/ zęby ścięłá. Te dopieroż rozdárte/ gdy w ćmę duszá biegłá. OvŻebrMet 146.
    • – Czuiąc się bydź záráżoną Jákąś skrytą chorobą/ twárdo ścięłá zęby. Y nie otwárłá ich/ áż gdy duszá szła z gęby. OvOtwWPrzem 228.
    • – Toż do mioteł, do biczów oni srodzy kaci, Zwłaszcza kiedy ich urząd żydowski przepłaci; Dwaj a dwaj na przemiany, ściąwszy z gniewem zęby, W subtelnym ciele robią okrutne poręby: Sieką, biją, chlustają, aże do ocinku, Świeżej brzozy echo się rozlega po rynku; Wspinają się na palce, zamierzając z góry, Że już ledwie na Pańskim ciele co znać skóry: Od głowy aż do stopy krwią się zlał rumianą, Wszytkie się jego rany jedną zdadzą raną. PotZacKuk I 577.
    • – W sercu nic, w głowie mało, w jednej gębie wszytek Tak wielu wywiezionych pieniędzy pożytek, Że jednym kłamstwem będzie drugiego popychał, Będzie prawił, co czytał albo kiedy słychał, Jakby widział na oczy, aż mu poda sztychy Ktoś z Merła i z Drzypola albo z Janczarychy, Gdzie w oczach wodza swego dzikich Tatar kłęby Osiadł, i dopiero wtedy Monsiur zetnie zęby, Kiedy mu żołnierz rzecze: Mój panie, przebaczcie: Że was tam nikt nie widział, tu Rodus, tu skaczcie. PotFrasz1Kuk II 267.
    • – Zaczną ci i ledwie wiersz prześpiewają trzeci, Aż mój pan Grabski pod stół, ściąwszy zęby, leci I tyleż go na świecie. PotFrasz1Kuk II 284.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 07.07.2009