Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CHŁÓD

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   chłód
D.   chłodu
B. uż. nżyw.   chłód
N.   chłodem
Ms.   chłodzie
liczba mnoga
M. uż. nosob.   chłody
D.   chłodów
B. uż. nosob.   chłody
N.   chłody
Znaczenia
1. »umiarkowane zimno, umiarkowanie niska temperatura powietrza, również czas, kiedy panuje taka temperatura; ochłoda, ochłodzenie się, orzeźwienie«
  • – Świerzopom źrzebnym [trzeba] upatrować pastwisko trawą obfitujące, zioły co najlepszemi i drzewy, tak dla karmi jako i dla cienia a chłodu. DorHipTur 54.
  • – Gdy się pocznie vkázowáć ospá, iáko koniec igieł, ábo iák iágły, w ten czas iuż od chłodu y chłodzenia niech się strzegą [chorzy]. PetrSInst E3v.
  • – Lecie dom wzdłuż postawiony, będzie miał chłod, y zimie ciepło. PetrSEk 15.
  • – Raz do gor a drugi raz do morskiey wody Obracał [Rugier] twarz na wiatry przynoszące chłody. ArKochOrl 56.
  • – Chłód/ Refrigerata aura vel aestus [...]. Kn 65.
  • – Boleiący zdrowieią od niego [świętego olejku]/ gdy slepi wzrok utrácony przyimuią/ gdy gorączek rospalenie hámuie się / y w chłod przemienia. KalCuda 152.
  • – Coz gdy nam Phebus ná doł pochylony/ Y trzodom miłe chłody Hesperowe. Kazą się roziźdź. TwarSDaf 71.
  • – W Oblozynie nie łowię Bog zna, ani kazę chyba gdy chłody nastampią. OpalKListy 23.
  • – Wiesz, ze dodaje po przepiciu chłodu Pachniący lipiec. MorszAUtwKuk 55.
  • – Ptástwo witáć ránne chłody Poczęło. DamKuligKról 28.
  • – Są przytem dwie rury wiatry czyniące [...] rękę nad temi rurkami postawiwszy nie utrzyma od chłodu. ZawiszaPam 94.
  • – W naywiększe upały y we dnie umbra rzucona zásłonę y chłod dáie. BystrzInfElem S1.
  • – FRAIS CHŁOD POWIETRZE pomiarkowane y chłodne. DanKolaDyk II, 58.
  • – Budynki Indyanie máią z cegły lub kámieni, z wielu oknámi bez szyb dla chłodu. ChmielAteny II 594.
  • – A w tym ADOLFA táki chłod oziębi; Ze ledwie strzymać mogł w polowym stroiu [w jaskini]. DrużZbiór 216.
  • – Chłod. Kühle, Kühlung. la fraîcheur; le frais [...]. T III 112.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • chłód brać:
    • – FRAIS [...] Prendre le frais [...] Chłod brać chłodzić się na wietrze. DanKolaDyk II, 58-59.
  • czynić chłody:
    • – Drzew niemasz w polu ktore czynią chłody. TasKochGoff 71.
Związki frazeologiczne

  • chłodem i głodem:
    • »z nieżyczliwością, z niechęcią«
    • – [Szwed] Trzy Tysiące ludzi darmo stracił. dla tego się musiał umknąć pod kruneburg, ale go tam Niemcy chłodem y głodem poczęstowali. HistBun 52.
  • o głodzie i chłodzie:
    • »w niedostatku, w niewygodzie, w niesprzyjających warunkach«
    • – Stanęlismy pod Dryświatami [...] gdziesmy yzapusty Owielkim głodzie ychłodzie odPrawili day Boze przyszłe lepsze. PoczOdlPam 26.
  • chłód brać w pięty:
    • »godzić się z niedostatkiem, biedą«
    • – Któż ci winien, kochany, Że zrobiwszy gwałt naturze Z pana jesteś poddany. Dałeś rozum na wykręty I ukryte prywaty, Chuchajże w garzść, chłód bierz w pięty I szacuj się na raty. MałpaCzłow 197.
Przenośnie
  • Nad cień laurowy zasklepione wzwody Brwi twoich dają wierszom chłód zaćmiony.MorszAUtwKuk 5
  • Plastr to ná serce Saula, wezbranego wrzodu, Balsam szaloney głowie dodaiący chłodu. Ze dobrego Ięzyka dostał.DrużZbiór 55
2. »chłodne, cieniste miejsce«
  • – Tedy mocząc chustę abo wielką gębkę, przeciwko sierści przemywaj co najcieplej możesz, przemywaj tamże na miejscu ciepłem osusz, i chustami wytrzej, nie wodząc mokrego [stadnika] na chłód. DorHipTur 41.
  • – Owce w południowe Gorąco w cienie y w chłody wegnáłá [Erminia]. TasKochGoff 170.
  • – Odpocznieli kto pod chłody waszemi/ Vkażcie mu łzy moie nieszczęśliwe [Erminia do drzew]. TasKochGoff 171.
  • – Bradamanta Rycerza iakiegos virzała Rycerza ktory w miłym y przyiemnym chlodzie Przy piękney przezroczystey krzystałowey wodzie Na brzegu zamyslony siedział. ArKochOrl 16.
  • – Na morawie przy lipinie Trafiło się w chłodzie usnąć tuż przy wodzie Pięknej Halinie. ZimSRoks 58.
  • – Siądźmy pod lipą albo pod topolą, A tam pod chłodem wolne wiodąc żarty, Gry wymyślajmy, nie dla zysku, w karty. MorszAUtwKuk 120.
  • – Tak i jaskółki, zbywszy zimnych lodów, Dobywają się lecie z mokrych chłodów. MorszAUtwKuk 202.
  • – Postaw w chłodzie: iezeli zgęstnieie i stęzeie to dobrze uwrzał [karuk]. SekrWyj 105.
  • – Iak się wypali [lager winny], rospuść wodą, warz, przecedź, potym wywarz do połowy, postaw ná zimno w chłodzie. CompMed 679.
  • – TIUTIUN po Łácinie Tabacum ináczey Herba Nicotiana, iest ták że wszędzie in usu, ktory siać iák rosadę, sadzić iak kapustę, y podlewáć, iák urośniepasenkowáć, to iest nie dáć się rozrastać ná wiele latorosli, aliás byłyby máłe Listki, potym listki obrywáć, w słomie ięczmienney suchey chowáć poki się nieuleżą aliás Zołknieią; potym ná sznury náwlekáć, y w chłodzie nie ná Słońcu, pod dáchem suszyć, składać. ChmielAteny1755 I 546.
  • – Chłod [...] w chłodzie. im kühlen. au frais. § w chłodzie się przechodzi [...]. T III 112.
  • – Weźmi soku ze swieżych Rzep [...] przewarz go y postaw ná chłodzie áby się wystał. VadeMed 136.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Kto we żniwá pátrzy chłodu/ nácierpi się zimie głodu. RysProv VI, 8.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

ZA CHŁODU

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1613
Znaczenia
»gdy jest chłodno«
  • – Naprzystoynieyszy czás [siewu prosa] ná Wiosnę/ gdy Báby niebieskie wschodzą zá chłodu ráno/ ábo wieczorem. SyrZiel 1006.
  • – Gotuy konie y wozy/ ze poki za chłodu/ W rychle uyźrzysz pysznego Mury Cárogrodu. TwarSLeg 26.
  • – Wczás wygnáć bydło w pole, áby się dobrze zá chłodu nápásło. HaurEk 28.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 10.03.2010

PO CHŁODZIE

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1613
Znaczenia
»gdy jest chłodno; gdy zrobi się chłodno«
  • – Na Wiosnę przed południem praca zdrowa. Lecie lepiey po chłodzie ráno prácowáć. PetrSInst C1- C1v.
  • – Po chłodzié poiédzięmy/ [...] Refrigerata aura proficiscemur [...] Refrigerato aëre, ardore solis remisso iter faciemus [...] Vbi se calor fregerit, ibimus. Kn 717.
  • – Chłod [...] po chłodzie poiedziemy. wir werden, wenn es kühle worden ist/ abreisen. nous partirons quand le tems (le vent, l'air) se rafraîchira. T III 112.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 18.12.2020

CHŁODEM

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1690-1696
Znaczenia
»gdy jest chłodno«
  • – Król jm. poranił się i chłodem pojachał na nabożeństwo do pp. bernardynek. SarPam 140.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 10.03.2010

O CHŁODZIE

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1688
Znaczenia
»gdy jest chłodno lub zimno«
  • – Porzuciwszy rodzice, żony swe, y dziatki [...] Szli iák nędzni wygnáńcy głuche miedzy lásy, Zebracy vciśnieni, vtrapieni codzien. Dla Chrystusá, ktorych świat niebył nigdy godzien. Tám błądząc po pustyniách ná gorách o chłodzie, A w iámách, y pieczárach mieszkáli o głodzie [słudzy Chrystusa, naśladowcy męczenników]. DamKuligKról 86.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 10.03.2010
Odsyłacze
Patrz: *CHŁODNIA, *CHŁODNICA, CHŁODNIK, *CHŁODNOŚĆ.
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 10.03.2010