ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SXVI

Formy gramatyczne

bezokolicznik

zamordować

czas przeszły

lp	m	2. os.	zamordowałeś
		3. os.	zamordował
	ż	3. os.	zamordowała
lm	mos	2. os.	zamordowaliście
		3. os.	zamordowali
	nmos	3. os.	zamordowały

czas przyszły prosty

lp	1. os.	zamorduję
	3. os.	zamorduje
lm	3. os.	zamordują

tryb rozkazujący

2. os.

zamorduj

imiesłów uprzedni

zamordowawszy

nieosobowy czas przeszły

zamordowano

Znaczenia

1. »pozbawić człowieka życia w sposób przestępczy, często z okrucieństwem, dokonać zabójstwa; zabić kogoś lub coś«

Rekcja: kogo co

– Kto tu leży? Mikołaj Niemojewski, co go W nocy zamordowano haniebnie i srogo, W domu jego właściwym. GrochWiersze 319.
– Słyszałem, że żywego wilka jeden chował, Który potém samego na śmierć zamordował. SaadiOtwSGul 23.
– [...] Zdraico (prawi) Marranie brzydki com ci winien Ze Helm chcesz wziąc ktorys mi wrocic był powinien Pomnisz gdys Angeliki brata zamordował Tenem ia iest, pohancze zes mi obiecował Zbroie y iego insze oręze ztem nowem Szyszakiem wrzeki zaras wrzucic dobrym słowem [...]. ArKochOrl 4v.
~ Twoie słowá nagęstsze były: Zábiy/ zámorduy. gdy Gaurow/ Kozakow nie sstawáło/ zábiiałeś więźniow swoich. BirkOboz 40.
– Niewola zásię coż inszego iest/ iedno to gdy bez práwá żywiąc/ káżdemu wolno czynić co chce/ y iednemu nád drugim przewodzić? Ktory Tyran ták wiele ludzi rázem morduie/ iáko w wolney Rzeczyp: przez rok zámorduią? StarPopr 5.
– Theophilus go [Philaptesa] wiedzie by poprzestał te[g]o Przedsięwzięcia ale on nie da się hamować I za swe brzydkie grzechy pokutowac Bluzniąc Boga z Swiętemy smierc go zamorduie A diabełduszę iego zarasz opanuie [...]. KodKon 82.
~ Zábiiam okrutnié/ zámordowáć. Omni supplicio excruciatum necare. Mactare aliquem supplicio. Omni supplicio interfici. Trucidare aliquem [...]. Kn 1357.
~ Zámordowáć/ v. Zábiiam okrutnié. Kn 1379.
– AKteon od Dyány Ieleniem vczyniony, po lesiech y tu y owdzie, ieszcze rozum człowieczy máiąc, tułał się, mowy iuż zbywszy; wzdychániem tylko, y postękowániem, żałość swoię dawał znáć: bo áni do krolestwá oycá swego bráć się śmiał, áni w lesiech mieysce bespieczne do mieszkánia sobie bydz rozumiał. Gdy tedy był w wątpliwości, coby czynić miał, ná własne swe psy nápadł, ktorzy ná Páná swego, zá zwierzá go máiąc, kupą się rzuciwszy, onego zámordowáli. OvOtwWPrzem 110.
– [Perseus] Vczyniwszy tedy vmowę z Cepheusem Murzyńskim Krolem, Iásowym synem, y z Kássyopeią, rodzicámi Pánny, áby mu byłá dána w małżeństwo, iesliby bestyą zábił: broniámi smoká zámordował, y tym sposobem pánnę otrzymał. OvOtwWPrzem 172.
– W tymże też grobie leży ciáło B. Witá Biskupá Lubuzáńskiego tego Zakonu/ ktorego Heretycy w przepowiádániu słowá Bożego Ewángeliey ś. srodze zámordowáli. PruszczKlejn 43.
– Gdy było trzeba, po tak długiej nocy Herkules nowy przybył ku pomocy: Ten dwóch udusił wężów, choć w powiciu, Szatana i śmierć, nieprzyjazną życiu, Ten związał mocno Cerbera strasznego I lwa nakoło zabił krążącego, Ten syna Ziemie silnego udusił, Ten Włocha kradzież położyć przymusił, Ten swoją bronią Hydrę zamordował I brzydkie ptastwo piekielne zwojował, Ten ludzkich złości wyczyścił obory, ten ciężar nieba na sobie niósł spory, ten i tyrańskie porachmanił konie I przykowanej pomógł Hezyjonie, ten droższy, niż był w hesperyjskim gaju, Zabiwszy smoka, wniósł owoc do raju; A to trzynasta jego własna praca, Że nam królestwo zgubione przywraca. MorszAUtwKuk 213.
– [...] był iedenLew wRzymie ktory się y starzał a zamordował co wiedzic [!] wiele Chrzescian. PotPrzyp 3v.
– [...] szedł tedy Hercules na onę skałę gdzie Panna wełzach okrutney wyglądała smierci, askoro Smok on wylazł zwody chwycił do Hercules za czub iedną ręką a drugą bił zelazną buławą swoią wlep twardy azego zgruchotał y zamordował [...]. PotPrzyp 5.
– Niebyło czásu ná ten koncept iego Zaraz odpisáć. A zwłaszcza dlatego, Iz Częstochowkę, wieś, tak miánową [!], Naszedł, y ręką wziął záwoiowaną, I do Folwarku wszedł z ludęm bliskiego Zamordowawszy Iąná Konopskiego. OblJasGór 28.
– Pomowiono iednę białągłowę na Krainie, iakoby dziecię swoie zamordowáłá, ztrapiona cięszkiem więzieniem do vprzykrzenia, gdy ią vrzędownie pytano, twoie to dziecię? moie, zábiełáś ie? zábiłam. WisCzar 55.
– Ermorden die Reisende/ zábijáć/ (zábić) Podrożnych; er hat ihn jämmerlich ermordet/ zámordował (zábił) go okrutnie. ErnHand 251.
– [...] przez ktore tak wierutnie tyranstwo swoie Matke y Dziecię oraz zamordował; aby wszelkiego zpowinowacenia ztobo postradawszy, tym bespieczniey y niezbozniey przeciw tobie woiował. SzołHist 8.
– Polowałem często, a zwłaszcza na niedźwiedzie wyjeżdżałem, ale bez szczęścia: bo siedemnaście razy otoczonych goniliśmy, a tylko dwóch i to piastunów zamordowały psy, przez czas wszystek: albo wiatry i szturmy, albo deszcz, albo wilcy, albo jakakolwiek zawada zawsze musiała nam przeszkodzić. ZawiszaPam 102-103.
– §. 6. Ktorzyż krolowie pozałozeniu miasta Rzymu są Znakomicie. 1mo Romulus, ktory miasto Rzym budował Sabińczykom corki uwiodł, y Brata swego Remum zamordował: 2do Numa pompilius, ktory bałwochwalstwo Rzymskie wprowadził. 3tio Lucius Tarquinius, ktory był ostatnim krolem Rzymskim. IntrHist 35.
– Lubo się ossman tak krzepko bronił, ze mu ledwo postronek na szyię zarzucić mogli; Ten zatym jest naypierwszy Sułtan ktorego własni ludzie zamordowali, zczego łatwo kazdy dochodzic moze wjakim zamieszaniu pań stwo Tureckie na ow czas zostawało. IntrHist 135-136.
– [...] Graffa Helffesztyńskiego niemiłosiernie Zamordowali, Szlachtę na rozny powtykali, a zony ich u Ognia obracać musieli. IntrHist 223.
– Szlachciankę Chruścińską ludzie Imści tyransko zámordowali, dowodzę autentyczną publikatą. DanOstSwada II, 72.
– [Mówi śmierć] Y tego, co się dziś brał do Korony, Y tę, co Mitrę sadzała na głowie, Iutro w grob wtrącę, stárym młode żony Zábiorę, dzieci iák myszy wyłowię, Ná koniec tego, co setnych lát żagle Rospuścił, w kwádrans zámorduię nágle, Coż náto mowisz Sylwio? . DrużZbiór 443.
~ Zamordować, ermorden. BierSłowa 349.
~ Zamordować, F. zamorduię. grausam ermorden; zu tode martern. masacrer; tüer cruëllement. T III 2861.
– R. P. 1623. Nouembr. 12. w Witepsku ś. pámięci świątobliwym żywotem y cudámi sławnego Oycá Iozaphata Kvnczevvicza Archiepiskopá Połockiego okrutnie zámordowáli: sługi iego/ iáko Duchowne/ ták Swieckie/ potłukli ná śmierć: ciáło iego sámego do Dźwiny rzeki wrzucili. BirkRus 13.

2. ekspr. »pozbawić życia na podstawie wyroku wydanego przez władzę, dokonać egzekucji, wykonać karę śmierci«

Rekcja: kogo co

– Złe nowiny grzesznik o sobie puścił: słycháć o nim iż odstąpił odstąpił od Páná Bogá/ wypowiedział posłuszeństwo dzie dzicznemu Pánu swemu/ krolowi niebá y ziemie: przełożył stworzenie nád stworzycielá: dobrem nawyzszym pogárdził/ Duchá s. zásmucił/ Chrystusá Páná nie zá 30. talerow iáko Iudasz/ ále tániey przedał/ zá Bárábbaszá/ zá dyabłá záfrymárczył/ Páná żywotá (ile z niego było) vpoliczkował/ plwocinámi zesromocił/ nogámi podeptał/ y okrutnie zámordował. BirkNiedz 55.
– [...] Poirzy na recze obie gwozdzmi rosciągnione Tak ze na piersi ostrą włocznią otworzone Obacz w obudwu nogach dwie okrutne rany Weirzy na grzbiet miotłami biczmi zkołatany A ktos taki (rzeczecie) co go zamordował Baranka niewinnego kto tak pokatował [...]. KodKon 108.
– POrzeto ma bydź coś większego niż Báłwochwálstwo/ á nie może bydź nic inszego, tylko że-ście zámordowáli Chrystusá Páná/ ktory był prawdziwym Bogiem y Człowiekiem. KorRoz 20.
– CIerpiał tedy niezbożne y zdrádliwe factie/ á co ná ten czás náwięcey: Gdy się zebrali Xiążęta kapłanskie starsi y lud pospolity, y radę vczynili, áby Páná IEZUSA zamordowali. BanHist 127.
– Nákoniec poimány, y przez Solimane[m] stáwiony, o wiárę zpytány, powiedział. Iestem Chrześciáninem, iáko też y moie dziatki, to iest dwá Synowie, y dwie Corki. Kazał go záraz zámordowáć Solymán z iego Synámi, á Corki odesłał. TylkStrom 114.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

odmiana złożona

lp	M.	m	zamordowany
		ż	zamordowana
	B.	m	zamordowanego
	Ms.	m	zamordowanym
lm	M.	mos	zamordowani
	D.		zamordowanych

Najwcześniejsze poświadczenie:

1607

Znaczenia

1. »taki, którego pozbawiono życia w sposób przestępczy, często z okrucieństwem, na którym dokonano zabójstwa; zabity«

– Mikołaj Niemojewski, szlachcic zawołany Tu leży, na pokoju swym zamordowany Od łotrów, którym nocna pogoda służyła; Lecz prędka pomsta boża zdradę ich odkryła. GrochWiersze 319.
– Wielką w ten czás Legnickie Xięstwo sławę miáło Z Kuźnic: gdy sie tysiąc lat od Chrystá pisáło/ Y dwieście czterdzieści dwie: gdy zámordowány Był Henricus od Tátar/ Pius z cnot názwány. RoźOff E4.
– Nuż iákie pomsty były ná cudzołożniki/ gdy dla żony zgwałconey/ y przez gwałt zámordowáney iednego Lewity/ wysieczono wszytko pokolenie Beniámin/ ná 25. tysięcy mężow do boiu. BirkNiedz 28.
– Tákich zamysłow Tyran/ iedney godziny od swychże własnych sług/ Iáńczárow/ (ktorych Cesárzowie synámi swoimi zwykli więc byli názywáć) w więzieniu sromotnie przez kátowskie ręce/ cięciwámi zádawiony/ záduszony/ zámordowány. BirkOboz 58.
– [...] Iuz teraz wierze temu co mi brat powiedział Xiedza przez bog co rychlei będę się spowiadał. Bo iusz widze nad sobą pomste pana tego Ktorego terasz widze zamordowanego [...]. KodKon 86.
– Był nie dawno Práłat ieden wielki/ ktory wielkiego Pułkowniká stánowiská y leże rospisuiącego sobie po dobrách Duchownych vpominał/ áby tego nie czynił/ áby wydzierstwá żołnierzom swym bronił/ y mordow nád vbogimi poddánymi. stáwił się mu okrutnie/ y potym sprawiedliwym sądem Bożym od pogáństwá y z pułkiem swym iest zámordowány. BirkEgz 28.
– Krol Ioás ktory skárby z kościołá pobrał/ od własnych sług swoich iest zámordowány. BirkNagr 45.
– [...] zdradą y kupą srogą onym mieyscem ktore było wolne od Styxowey wody omycia co Wenus Parysowi wydała ukłoty y zamordowany po ktorego smierci przyiechał Pirrus Syn iego, y mscił się mierci Oycowskiey na Troianach [...]. PotPrzyp 6v.
– Fryderyk Z Brunswiga Zaraz po Elekcyi Zamordowany. IntrHist 192.
– Kazimierz Chorąży Ośmiański od Moskwy okrutnie zamordowany 1661, w Wilnie leży. NiesKor II 131.
– [...] [Krakus] Miasto KRAKOW od Imienia swego wystawił, i Zamek na Górze Wawel nazwaney w którey jaskini Smok straszny się znaydował, wiele ludzi pożerający, ale za radą Krakusa skurą bydlęcą siarką napchaną napasiony, i wewnętrznie zamordowany ogniem siarczystym [...]. ŁubHist 5.
– Roku 1622. wysłany Poseł od Polski do Porty Xiąże Zbaraski, ale po zamordowanym od Ianczarów Osmanie zastał inszego Cesarza Tureckiego Mustafę Stryja przeszłego. ŁubHist 81.
– Zámordowány/ Necidatus [...] Getödtet. DasHünDict I iii iij.

Przenośnie

Po Ewángeliey ziáwioney (przez Lutrá) cnotá zámordowána/ spráwieliwość potłumiona/ wstrzemięźliwość skrępowána/ prawdá od psow poszárpána/ wiárá chramie/ niepráwość codzienna/ nabożeństwo wygnáne/ herezya zostáwiona; tákie zálecenie dał Religiey swoiey sam Luter/ wász ociec.BirkEgz 11-12

2. ekspr. »taki, który został pozbawiony życia na podstawie wyroku wydanego przez władzę, na którym dokonano egzekucji, wykonano karę śmierci«

– W Rzymie pámiątká świętych wielu Męczennikow/ ktorzy zá Neroná Imperatorá o spalenie miástá potwarnie są oskárżeni y rożnym rodzáiem śmierci/ od iego roskazánia zámordowáni: iednych nákryto skorámi źwierzęcymi/ ci od psow potárgáni/ drugich ná krzyże przybito/ drugich palono/ áby gdy dniá niesstáwáło/ oni miásto sobotki y łuczywá nocnego byli. BirkOboz 23.
– Iezu moy coz to ia słysze Dokąd moy lwi ryk uciecze Od serca zamordowany U mnie Iezus moy kochany. KodKon 161.
– Ták S. Cássianus Biskup y męcżenik ktorego Kościoł wspomina co rok dniá 13. Augusti. Biskupem się bydź zátáiwszy dzieci pogáńskie czytáć y pisáć vczył (iáko pisze Báronius in notis Martyrologij) áby był miał okázyą ich pobożności Chrżeściáńskiey y dobrych obyczáiow náuczáć; od ktorych potym z rozkazánia Tyránná/ gráfkámi y tablicámi dla Chrystusá zámordowány/ męczennikiem został. SzemGrat 31.
– Rabin. Nie wiem cobysmy iuż więcey mowić mieli w tey sprawie, słusznaby rzecz przystąpić do ostátniego Punktu, u dowiedzieć się, co zá przyczyná byłá, że mogąc inszy sposob náleść odkupienia, náráził się ná swoy lud wybrány y ukochány, od ktorego był zámordowány. KorRoz 137-138.
– Gdy ábowiem zkazány był ná męczeństwo dla Chrystusá/ y idąc ná śmierć potkał ádwersarzá swoiego Nicephorá nieiákiego ná imię/ człowieká świeckiego/ ktory żáłuiąc zá to/ że go kiedy słowy niepoczciwymi obráził/ záwołał ná Sápriciusá. Martyr Chrsti [!] ignosce mihi, quia peccaui. A Sapricius máiac záiątrzenie w sercu swoim przeciwko niemu/ nic mu nie odpowiedział/ y ieszcze się odwrocił od niego. A gdy przyszedł ná plác/ gdzie miał bydź zámordowány/ opuściłá go miłość Chrystusowa nátychmiast/ że y on opuściwszy Chrystusá/ począł ná kátá wołáć/ áby mu zfolgował/ iż chce Pogáninem zostáć/ y Bogom ábo báłwanom wászym Czártowskim ofiáry oddáwáć. StarKaz II, 428-429.
– Opuściłem powiáda máiestat moy w niebie/ y Anyoły ktoryz są dziedzicámi chwały moiey/ á sstawszy się człowiekiem/ położyłem zá człowieká duszę moię ná krzyżu/ srogą śmiercią zámordowány od niewdzięcznych Zydow. StarKaz II, 440.
– KOścioł ten Wcielenia Bożego, albo Zwiastowánia Nayś. PANNY y Szpital tu opisany, magno sumptu fundowáła Krolowá Sancia d Aragona, Zona Roberta Krola Neapolitanskiego y Aragońskiego Roku 1324. Przyczyniła Fundacyi Margareta de Durazzo. Gdzie w Kaplicy iest dwoie Niewinniątek od Heroda pobitych, y Głowá S. BARBARY wonieiąca pewnieysza niż w Kijowskich Pieczarách, gdyż ta S. Męczennica choć zá TROYCĘ Swiętą zamordowána, iednę Głowę miała, nie dwie, áni trzy, żeby y w Neapolu y w Kijowie ie miała. ChmielAteny II 201.
– [..] bo ie licząc innych od niego zámordowánych, tych sámych co o to pozábiiał że go zá Pápieża znáć nie chcieli, y dla tego są pozábiiáni, było Arcybiskupow dwu, Biskupow ośmnaście, Opátow y Przeorow trzynaście, Mnichow y Kápłánow pięćset, Klerykow trzydziestu [...]. TylkStrom 4.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ZAMORDOWAĆ

ZAMORDOWANY