ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, L (XVII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn, T

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				bałwochwalnica
	D.				bałwochwalnice
					bałwochwalnicy
	B.				bałwochwalnicę
	Ms.				bałwochwalnicy

liczba mnoga

	M.				bałwochwalnice
	D.				bałwochwalnic
	B.				bałwochwalnice
	Ms.				bałwochwalnicach

Znaczenia

1. »świątynia pogańska albo inne miejsce kultu pogańskiego«

– Ieżeli się dyabli z dopuszczenia Páńskiego/ zelżenia báłwochwálnic swoich ták znácznie mśćili/ iákoż my się bać dáleko więcey nie mamy/ áby dla zesromocenia świętych kośćiołow swoich/ mśćiwą y ćiężką nas ręką swoią Bog nie pokarał/ y inszym Chrześćiáńskim kráiom ná przykład y przestrogę nie podał? BemKom 28.
– Sálomon mądry/ y bogáty Krol/ nábudował báłwochwálnic wiele dla żon swoich/ y nałożnic/ y czynił pokłon z nimi wespoł/ przed bożyszczámi onemi. BirkNiedz 156.
– Báłwochwálnicá Idolium, fanum, delubrum. Baźnićia pagoniszka. SzyrDict 6.
– W Tebáńskim Mieśćie do Bogini Cerery Swiątyni zszedszy się raz Báłwochwalcy, gdy inni sacrificuli kádźidłámi fetor zmyślonych Bozyskow odrażáią, Primicerius z nienacká doyrzał zasłonę z subtelney wyrobioną páięczyny, rowney wielkośći z Bogini płaszczem, ktora nádprzyrodzonym kunsztem, po cáłey bałwochwalnicy troyfárbistą rzucáłá tęczę. StaniewKor F2.
– Ná łonie urodzony Chrystusowego Kośćiołá, w báłwochwalnicách żyć sobie obrał [Julian Apostata]: áby z rewizyi płucow bydlęcych wieźdbiarzem został, niechćiał bydź membrum Ecclesiae; obieráiąc żyć inter ariolos, niżeli inter aras. StaniewKor Av.
– [...] ná tey gorze wymurowány był Zamek ktory Łyśiec zwáno, álbowiem z tey gory ták wysokiey ná wszytkie strony Polskiego świátá świećił, y murámi swoiemi bielał, á ták oną swoią swietnośćią, iákoby Kálwáryą iáką, to iest łysość między gęstemi lásámi pokáżował, iákoż do tych czas pokázuie. A przy pomienionym Zamku wybudowána byłá báłwochwálnicá to iest bożnicá, álbo Kośćioł pogáński, przy ktorym wybudowáne były zacne budynki, y páłáce, dla ktorych gorą swietną, łysą, álbo Łyśiec y Kálwáryą iest od tego Historyká przezwána. JabłońDrzewo 5-6.
– Polacy to słowo stemma, wykładaią Herb, niby herba to iest ziele, iż zielem portrety zacznych osob u Rzymianow in signum ich szlachectwa, w bałwochwalnicach w pewne swięta Pogańskie na koło wieńcżono, mowi Pliniusz [...]. ChmielAteny III 75.
– [...] Lácedemonczykowie idąc na woynę Amori czynili Sacrificia, aby Oyczyznę y siebie salwuiąc bili się dobrze. W Gáderze Mieście Hiszpańskim vulgò Cadix, wystawili byli Bałwochwálnicę Senectuti, iako Magistrae rerum: drugą Morti, generalnemu spoczynkowi et portui miseriarum, Wystawione też były Kościoły Paupertáti et Fortunae. ChmielAteny1755 I 8.
– Gdzie tedy prawdziwey Religij niezakwitnął nigdy, álbo zakwitnąwszy uwiądł ho nor, pełne były y są Chińskie domy, chałupy, podworza, ulice, Rynki, mieysca publiczne y Pałace, á dopiero ich Bałwochwálnice, ne dicam Kościoły, theatra Deastrow Miedzianych, Spieżowych, Marmurowych, Drzewianych, Glinianych. ChmielAteny1755 I 19.
– Były też y Świątnice, á racżey Bałwochwalnice u Pogan názwiskiem DRACONARIA, to iest SMOKOWI Bożkowi poświęcone. ChmielAteny1755 I I, 499.
– W Egypcie AMASIS Krol Bożnicę, albo Bałwochwalnicę Bogini Minerwie z iednostaynego wyrobił kamienia, dwa tysiące Ludzi do tego zażywszy. ChmielAteny1755 I 672.
– AUGUST Cesarz na ozdobę Bałwochwalnicy Iovis Capitolini w Rzymskim, szesnaście tysięcy grzywien złota wydał teste Svetonio, toiest według redukcyi Marnawiciusza Bosnenskiego Biskupa, Osm kroć sto tysięcy, ośmdziesiąt y ośm tysięcy, ośmset ośmdziesiąt y dźiewięć czerwonych złotych, bez dwoch żłotych tylko: co uczyni ośmnaście millionow Polskich. ChmielAteny1755 I 672-673.
– Roku 1751 koło tegoż Pozzolo Miasta odkryto wielką pogańską Bałwochwalnicę podobno Bożkowi Serapis, alias woła, mármurowego koloru wewnątrz y zewnątrz osadzoną z posadzką tákiegoż mármuru. ChmielAteny IV 226.
– GULGAISSEN, Guian złoty Kray, wielka Nacya, świat cały piiaństwem przechodząca: u nich Ministrowie, Rządcy Prowincyi u Krola bydź maiący na traktamencie balsamem się smaruią, potym proszkiem posypuią złotym: hoc amictu dni sześć, albo siedm ustawnie się bańkietuiąc. Naczynie, oręża, Bałwochwalnice, były u nich ze złota. ChmielAteny IV 573-574.
– Religia Pogańska Indyiska w Azyi po wielu Państwach rozszerzona, dzieli się na 83 sekty, z ktorych kazda osobnych ma Bogow, osobnych Kapłanow, inne obrządki, y własne Bałwochwalnice. SiekKraj 201.
– Tych trzech Bożkow, oraz trzysta trzydzieści milionow innych pomnieyszych czczą Brachmanowie y lud pospolity, na cześć ich stawiaią Ołtarze, y bałwochwalnice czyli pagody, upadaią na twarz przed temiż pagodami, y ołtarzami [...]. SiekKraj 202.

2. »według wyznawców danej religii nowożytnej: świątynia wyznawców innej religii«

– Wtenczas bisurmanskie siły na ojczyznę obróciły. Biorą już boskie świątnice w brzydkie swe bałwochwalnice. StanTrans 104.
– To zaś spustoszenie Kościołow zá poduszczeniem Geuzyuszow Heretykow, jako się byli potaiemnie zmowili w San-Trudonie, y za zezwoleniem y owszem podżeganiem Orangiusza, ktory w tych tumultach chciał profitować w opanowaniu Belgium, naypierwey zaczęło się w niższey Flandryi, gdzie w Wigilią Wniebo wzięcia Matki Boskiey zgromadziwszy się z prostego gminu hurmem po wsiach y po miásteczkach około Audomaru napadli ná Kościoły, maiąc je za bałwochwalnice, ktore gwałtem odbiwszy y strożow rozegnawszy, Ołtarze powywracali, Obrazy Swiętych Bożych porąbali, y cokolwiek było po Kościołach Panu BOGU ná ozdobę domu jego poświęcono, to wszystko ábo pobrali, ábo pokruszyli, ábo popalili. PoszakHist 61.

3. »wyznawczyni kultu pogańskiego, poganka«

– Miłośćiwe Pánie/ spoyźrzyćie się y wy w tym Zwierćiedle: ponieważ wy iesteśćie niewolnice własney miłośći [...] Wszystkie te Zwierćiádłá są fałszywe/ ktore nośićie záwieszone przy pásách wászych: Te pokázuią wam/ fałszywą piękność/ ktorey rzemięślnik/ ráczey iest dźieycą/ y przyczyną/ ániżeli twarz wászá. Y będźiećież wy báłwochwálnice/ Ziemie/ ktorą depcećie? wásze ćiáłá są tylo z prochu: bo ieżeli chcećie áby te były z Ciáłá; á gdźiesz ia znaydę sposoby/ do wyráżenia iego smrodu? SerreGosiewZwier 42.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: BAŁWOCHWALNIA, *BAŁWOCHWALNIK.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BAŁWOCHWALNICA