ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI (korpus), Kn (co tám?; w-miéścié iést), T, L (pod: słych; XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

czas teraźniejszy

lp	1. os.	słycham
	3. os.	słycha
lm	1. os.	słychamy
	3. os.	słychają

czas przeszły

lp	m	1. os.	słychałem
		3. os.	słychał
	n	3. os.	słychało
lm	mos	2. os.	słychaliście
		3. os.	słychali
	nmos	3. os.	słychały

imiesłów uprzedni

słychawszy

nieosobowy czas przeszły

słychano

Znaczenia

1. »słyszeć«

Rekcja: kogo, co

– [Słonecznik] oraczom y ludziom wieyskim/ ktorzy zegárow niesłycháią/ godziny vkázuie. SyrZiel 1039.
– Choc nie na trakcie Miasta choc tam unich niemiałęm woli bydz o drugich y niesłychałęm a przyiechali godzili się prosili że by ich minąc żeby wolni byli od podwod. PasPam 165.

2. »mieć wiadomości o czym«

Rekcja: o kim, o czym // co // zd.

– Ci ludzie [Lapończycy] na ten czas, przy obiedzie,upominki Wielkiej Kniaziowej oddawali, piesków białych i czarnych, kilka soroków (sobole i kuny nie rodzą się u nich), bez oracyi, a też żaden z nich nigdy nie słychał o retoryce, ani Demostenesie. NiemPam 59-60.
– Nie szkody popadáli żołnierze Rzymscy ná woynach: skárby tám ráczey náydowáli [...] Toż słycham o Káwálerách Máltáńskich, (że inne opuszczę) gdy ná Tureckie włości wpádną. BirkOboz 53.
– Bo coż się dzieie ná Dworzech Páńskich Książęcych bez Kredencow: a wżdy tám iáko máło przyiáźni y prawdziwey życzliwości/ widzimy y słychamy. StarPopr 79.
– Nieprzyiaciel iusz pewny, z czym wieść wieść popycha On o zadnych do tych czas posiłkach nie słycha. PotWoj 53.
– Brat Azyatyckiego Basze zywcem wzięty Aleprędko Smiertelnem bolem od ran zdięty I inszych, co męznieyszych, co znacznieyszych wiele Ktorzy dotąd o Polskiey nie słychawszy siele. PotWoj 84.
– [...] nową niebieską nauką wsparty miał utroque excellere: cnotą naprzod: wiedząc, że i na tym świecie, równą z pogany dawnymi sławę która post funera vivit i na onym przyszłym. Czego niesłychało bogactwo, żywot wiecznie szczęśliwy pewną mieć będzie zapłatę. PotWoj IV.
– Z tamtej strony ludzi zwodzą inkwizycyją wywodzą Z tych, co drudzy mię nie znali, - ledwo że o tym słychali. StanTrans 70.
– Dwu bráci Arciszewskich, Krzystof z Eliaszem Ktorzy sie pod Herbownym, w Horyżoncie nászem Lwem rodzili, tám Cnotą, Polskie imie wsławią? Gdzie nigdy nie słychano o niem, tám zostawią, Swoię y swego Domu pámiątkę po sobie? PotPocz 155.
– Czy słycháliście wy o tym/ iż gorączká gorączki nie wyrzuci/ áni zdrowia da choremu? BirkRus 11.

Znaczenia niepewne

1 i 2:

~ A nie widzisz iák krążą źli nieprzyiaciele Nád twą szyią/ iák mieczow dobytych iest wiele. I iák sie dziś Krolestwá w burdzie zodmięniáły? Tákich nowin twych Przodkow vszy niesłycháły [...]. JurkLech Bv.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

odmiana złożona

lp	M.	m	słychany
		ż	słychana
	D.	ż	słychanej
	N.	m	słychanym
	W.	ż	słychana
lm	M.	mos	słychani
		nmos	słychane
	D.		słychanych
	C.		słychanym
	B.	nmos	słychane
	N.		słychanemi
	Ms.		słychanych

Najwcześniejsze poświadczenie:

1601-1616

Znaczenia

»taki, o którym się mówi«

– A iż nie tylko ta generalna waśń między J.K.M., p.n., a wielką częścią poddanych tych suspicyjej zostawa, ale i między prywatnemi pany domów wielkich i moznych, która tak żałosne w ojczyźnie naszej i mało kiedy słychane zacięgi wprowadzała, pewnie że i w tym trzeba wm. m. m. panom i wszystkiej P. R. do tego się przyczynić, jakoby autoritate totius Reipublice media takie były podane, które by strony powinne były przyjąć [...]. AktaPozn I/1 390.
– Zamykaj dom weselny, z którego pijane Głosy niewieście często bywają słychane. SaadiOtwSGul 246.
– Do tego sklepu, w ktorym smiertelna zzewłoka Lezała w drogiey trunnie wielkiego Proroka Od dawnych wiekow mało słychanemi cudy Obszedszy ią trzy razy wchodziły obłudy. ArKochOrl 24.
– [...] w Páństwie Polskim kto teraz nawiętszą przyczyną tey drogości nigdy nie słycháney iuż przez kilká lat: Łákomi. StarPopr 100-101.
– Co gdy dobrze Pánowie żołnierze rozgryziecie/ mam zá to/ że przeciwko Pánu y Oyczyznie niezwyczáynych/ á u Stáropolskich żołnierzow/ áni słychánych gromad y Konfederáciy zániechacie. StarPopr 134.
– Słychány/ (oppositum Niésłychány) [...] Sub auditum cadens. Familiaris auribus meis vox [...]. Kn 1015.
– Z drapieżey ludzie żyią/ nie iest gość bespieczny Od gospodarzá/ áni w przyiáźni státeczny Zięć przeciwko Swiekrowi/ nie często słychána Zgodá/ by między Brácią miáłá bydź chowána. OvOtwWPrzem 11.
– O chłopskich opressiach nie trzeba y mowic Iawne te są powiada przy zaciągach srogich I nigdy niesłychanych. OpalKSat 92.
– Ze się im to nie vdáło, áni, Bog, Cnoty y niewinności obrońca, dał mię pożyć nieprzyiaciołom moim, y ręką dobrotliwą wspárł przeciwko ták wielkim y ledwie słychánym następom [...]. LubJMan 44-45.
– Rozbiegła się lotnym zapędem/ iako szeroki świat/ ogromna i ozdobna sławá nieporownánych zwycięstw/ W. K. Mości w iednym i drugim miesiącu/ wielu wiekow/ i wielkich Krolow zrownawszy Historye/ stipata centum bella furoribus, áni słychánym áni czytánym podobno sukcesem/ W. K. Mość skończyłeś. PisMów II 207-208.
– Toż w polu niebieskie przeznaczyły miotły, Kiedy w krzykliwe trąby i tubalne kotły Orła białego hukną, Dunajowi ani Wiedeńskim belloardom Polacy słychani. PotFraszBrück I 574.
– O zawziętosci w człeku nié słychana! Gdy go fortuna z Kamillami rowna I z Metallami; ktorych wielkosc znana Jemu sromota widzi się byc głowna [...]. LucChrośPhar 55.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

dziwy niesłychane (sz. zm.):

– Ale skoro do wschodu przychodziło/ ozdobiło łożnicę swoię nalepiey/ to iest Jutrzenkę: ciáło mowię/ y duszę Pánieńską: nápełniło ią niesłychánymi/ y nigdy niewidánymi dziwy/ iáko theatrum iákie/ iáko Mátkę y corkę Stworzycielową. BirkNiedz 46.
– [...] o dziwy dziwy nigdy nie widane O dziwy smiele rzekę nigdy niesłychane Mizerny człowiek w grzechach ustawicznie broi A Bog na krzyzu przezen miedzi łotry stoi. KodKon 83.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

Znaczenia

»jest słyszane«

– [...] wiesz co tu o pogębki ludzie czynią: á niesłychána áby Dźiecinę máłą miał kto vderzyć w twarz subtelniuchną/ á mniey słychána/ y owszem do pomyślenia komu przyść może/ áby Bog od stworzenia miał być policzkowány? HinPlęsy 88.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Formy gramatyczne

czas teraźniejszy

słychać

czas przeszły

było słychać

czas przyszły złożony

będzie słychać

Najwcześniejsze poświadczenie:

1618

Znaczenia

1. »można słyszeć«

– Krol ktoremu się tak zda ze ią [jego córkę] potwarzono Kazał, aby powszytkiem panstwie wytrąbiono Ze ią z wielkiem posagiem da temu za zonę Ktory z niey zdyimie zmazę y osławę onę Kto by się tego podiął nie słychac zadnego Owszem, tylko patrzaią ieden na drugiego [...]. ArKochOrl 49.
– Są niektore głosy wielkie/ duże/ ktore dáleko idą: są drugie ciche/ niskie/ ktorych ledwie y z bliská słycháć. BirkNiedz 33.
– Minęli nás, tá woyna idzie im iák żarty, Nie masz ludzi ná murach nie maszw porcie warty, Y nie słycháć starszyzny; stráże obchodzących, Nie wątpią, że nas wszystkich przydybali spiących [...]. CorMorszACyd 170.
– Wprzod chrzęst tylko y szelest, słychac było cichy Gdy naszy ławą brali Poganstwo na Sztychy [...]. PotWoj 116.
– Gdy po bruku w Miescie idą [Dunki] to taki uczynią kołat co nie słychać Kiedy człowiek do Człowieka mowi. PasPam 55.
– Słyszycie Strzelanie Słychać y głosy Moskiewskie. PasPam 112.
– Nadednięm przebudzę się az iakis koło Sciąn słychać Szelest. PasPam 143.
– Ani Siekiery, áni słycháć było młotá, Choć z drzewá, y z kámieni, złożona robotá: Kiedy Sálomon, ktory ná wszytek świat słynie, Kościoł Bogu, w cudowney budował Máchinie [...]. PotPocz 56.
– Na ktorey Gorze iest Iezioro iedno na kstałt Stawu Sitowiną zarosłe gdzie Czarna Woda zawsze stoi, y ztąd Nazwana ta Gora iest Skrzecznią albo Skrzeczno ze wtym Ieziorze Zaby czesto skrzeczą ze ich daleko pod Wiecor słychac. KomonDziej 5.

2. »można odbierać węchem«

– [...] ludzi jednych nabito, drugich nałapano, trzeci zuciekali, czwarci wymarli, od których na wiosnę ścierwów tak końskich, jako po części ludzkich na pół mile smród słychać było. ŁośPam 84-85.

3. »mówi się o czym«

– Pokoy miedzy nimi [zwierzętami] wielki; woien/ zwłaszczá w iednym rodzaiu/ nie słycháć. BirkNiedz 42.
– A nie bądźcie miękkiego sercá/ áni się lękajcie wieści/ ktorą będzie słycháć w tey ziemi; gdy przydzie jednego roku nowiná/ potym drugiego roku wieść y gwałt w ziemi/ a pan ná páná. BG Jr 51, 46.
– W-miéścié iést/ Ad vrbem est. [...] Co tám ná miéścié słycháć? [...] Co w-miéścié słycháć [...] quid in ciuitate auditur? Kn 1216.
– Nie słychac nic o zadnych y supplikaciach Processiey nie pytay czemu! OpalKSat 79.
– [...] y o Niżyńskim y o Czerniechowskim Pułkách słycháć/ że iuż powrocili/ y iedno trzymaią z Chmielnickim. MerkPol 24.
– O Rebelliey Miástá Brági nic nie słycháć nowego. MerkPol 69.
– Słychać było że tegosz zazyli kunsztu nanich y drugi raz. PasPam 70.
– Spytał swego węgrzyna kochanego Andryś co tez tam między wami słychać o naszym Seymie. PasPam 188.
– Są tez to y insi zacni Prałaci Biskupi kollegowie twoi [...] Wszak to Ludzie iako y ty A Słychać że na nich aby Podobienstwo Postępkow twoich zacny Pasterzu. PasPam 193.
– Słychac zas było ze go [panegiryk] kilka dni w kieszeni nosił co raz czytał a potym y spalił. PasPam 197.
– A podobno to z tey Okazyiey tego Pana Dembinskiego oslepic, a Pana Stadniczkiego wywałaszyc kazał, dla czego, bedąc w Baniciey do Rzymu poszedł y tam gdzies Vmarł, iz o nim do tego czasu gdzie sie podział niesłychac. KomonDziej 104.
– słychać było ale to nie prawda. man redete es, aber es ist nicht wahr. on le disoit, mais cela n'est pas vrai. T III 2080.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Dobre dáleko słycháć/ á złe ieszcze dáley. RysProv 20.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

SŁYCHAĆ

SŁYCHANY

SŁYCHANA

SŁYCHAĆ