Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

DO

przyim.
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L, SWil, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp (?), SXVI (?), SW (?)


Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1620
Formy gramatyczne
  do
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – Do/ (Praepositio)Ad me, [...]. Kn 124-127.
  • – Do [...]. T III 226-227.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • list do przejechania:
    • »glejt«
    • – Do krola ich przyszło osm[n]ascie [...] prosząc o list do przeiechania. PasPam 151.
  • wyjechać do kogoś:
    • »zbliżyć się do kogoś jadąc z przeciwnej strony, podjechać do kogoś«
    • – Wynidę na podworze co czynic. Wyiechac do nich czyli nie. PasPam 156.
    • – W tym Szlachcic wyiechał do nas z lassa. PasPam 237v.
  • przybyło zębów do chleba:
Związki frazeologiczne

  • do biesa I:
    • »wyraża przekleństwo; precz«
    • – Kto się dobrze przypátrzył Kosmográphiey/ a Kometę uważył [...] gdzie Máchomet leży/ tam się pierwey efekty pokażą [...] Obaczy Machomet odmianę w samym Alkoranie: by też wszystkich ziemia pożarła/ do biesa z takim sąsiadem. Lecz barziey uzna mutacyą zá pięć lat. ŻędzKom B2v.
    • – do bisa. 1) Potztausend; das dich der Hencker. [...] 1) le bourreau; ventregris; cadedis; ventre-bleu; hache. [...] § 1) do bisa sparzyłem się. T III 52.
  • kto [jest] jako bydło do obory gnany z pola:
    • – Iad mu pryskał po Piersiach: kiedy Kawallery I swych widzi Rycerzow iednych, iako wory Na wozach: drugich iako bydło do Obory Gnanych zPola. PotWoj 164.
  • do biesa II:
    • »dużo, wiele«
    • – Do Bogá ich/ Sic potius loquendum, quam do kátá ich/ vel do biesá ich. vide Wiele. Kn 124.
    • – do bisa. [...] 2) viel. [...] 2) beaucoup. § [...] 2) do bisa tam graczow, złodzieiow. T III 52.
  • liberum accessum dokądś zostawić:
    • – Mosty [...] spalili Liberum Accessum do Wiednia. Nieprzyiacielowi zostawiwszy. PasPam 267v.
  • bronić się do krwie ostatniej:
    • »bronić się do końca, nie poddawać się«
    • – A przecię ma bydź taka w nas ochota Ze niekochaiąc tak o slep zywota Iako naydłuzeÿ bronic się mozęmÿ, Do Krwie ostatnieÿ, poki tylko thnięmÿ. OblJasGór 131v.
  • do ząb bronić czego I:
    • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Do ząb/ proprie. vt Do ząb broni wilk dzieci/ etc. Lupus mordicùs catulos defendit. Nonnisi dentibus excussis à catulis lupum amoueas [...]. Kn 126.
  • do buntów iść:
    • »buntować się, występować przeciwko władzy«
    • – Wsiów także i Miasteczek októrych była Suspicya że chcieli do buntów iść wycinano - i gdyby była przezorność i odwaga Potockich i Lubomirskich temu nie zabiegła, w wielki pozar wyrosłaby była ta swywola Kozakow. OtwFDzieje 86.
  • do broni:
    • »komenda wojskowa: wezwanie do walki«
    • – Hey moia zywa młodzi dostrzelby do broni Niech tu znowu Turczyn kieł wyuzdani zroni.. PotWoj 136.
    • – Te kołátánia y ták głosne boie Horn Vsłyszawszy, porwie ná się zbroie: Y ná pułk krzyknie: Co prędzey do koni, Hey do zbroi co wskok, do strzelby, do broni. OblJasGór 43v.
  • mieć się do broni (sz. zm.):
    • »chcieć walczyć«
    • – Gomes [mówi do Diega] Ná coż się mász do broni, gdyć nie służą, siły? CorMorszACyd 116.
    • – Nikt się nie ma dobroni: łzy tylko leiecie [mówi umierający Chodkiewicz do rycerstwa]. PotWoj 153.
    • – Broń [...] mieć się do broni. zu den Waffen greifen. prendre les armes [...]. T III 78.
  • coś jako bydło do domu gonić:
    • – W Pewney támże Prowincyi, iák bydło ie [jelenie] do domu gonią, doią, nábiał zbieráią, wielką ztąd máiąc intratę. ChmielAteny1745 I 474.
  • czego bronić do tchu ostatniego:
    • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Wzdÿ nie nie wątpmÿ ani tesz tak slepi Bądzmÿ, ze zdrowiey ÿ daleko lepieÿ, Panskiego Domu ÿ całości Swego Zakonu bronić do tchu ostátniego; Nizli z tym wszytkim przyść ná zepsowánie Albo w niewolą álbo ná wygnánie. OblJasGór 95v.
  • do ząb bronić kogo co II:
    • »bronić kogo czego żarliwie, do ostatka«
    • – Do ząb tr. vt Do ząb broni przyiaciélá/ zdánia swego/ etc. Mordicùs tuetur amicum, tr. Pertinaciter ei adhaeret. Constantissimè eum defendit [...]. Kn 126.
  • do broni się na kogo rzucić:
    • »zaatakować kogo zbrojnie«
    • – Gdy wszyscy do broni się ná nieprzyiáciela rzucili. Beata zrzuciwszy z siebie ślubne szaty, prochu dostawszy, dziáło nabiwszy, z wieży [...] strzeliłá. NiesKor II 56.
  • bronić się do ostatniego (sz. zm.):
    • »bronić się do końca, nie poddawać się«
    • – Gdy go nasi napędzili, umknął się do Miasta, tam się zawarł Ostrogi zarąbał, Czernią wały osadził, y do ostatniego bronić się rezolwował. HistBun 8.
    • – My dufaiąc Bogu bronicsię dostatniego [!] będziemy. HistBun 11.
    • – Ale oblężeni Kamieńszczanie znaiąc Chmielnickiego sztuki odpisali mu rezolwuiąc się bronic do ostatniego. HistBun 25v.
    • – Przeor, maiąc na ten czas w klasztorze swoim sto Zakonnikow iako tez y Zamoyski z Szlachtą inszą, bynaymniey tego nie słuchali, ale się przy Protekcyi Cudowney Matki Boskiey Bronic do ostatniego deklarowali. HistBun 36.
  • czego do gardła bronić:
    • »bronić czego żarliwie, do ostatka, ryzykując życiem«
    • – Abyśmy praw i wolności naszych ojczystych do gardł i majętności swych bronili. AktaKrak I 302.
    • – Powinność [...] dobrego żołnierzá iest [...] trwać státecznie przy Hetmánie swoim/ y w bitwie áż do gardła zdrowia y cáłości iego bronić. StarPopr 129.
  • garnąć się do boku czyjegoś:
    • »pragnąć stale towarzyszyć komu, być do czyjejś dyspozycji«
    • – Siłaz się ich garnęło do Boku Panskiego. PasPam 133v.
  • jedź do diabła:
    • »jedź precz, wynoś się«
  • miewać kogoś do nieukontentowania:
    • »bywać niezadowolonym z kogoś«
    • – Ales my kozdego [z królów] Cierpieli Iakiego nąm Pan Bog dał tak długo az go znowu Sąm wziął. Choc tez miewalismy niektorych do Nieukontentowania. PasPam 227.
  • złożyć do kogoś kopije:
    • »zacząć z kims walczyć kopią«
    • – Husarya Owa Co się przebiła przez szyki złozy do Nich kopie. PasPam 107v.
  • kogo do afektu przyjąć || kogo w afekt przyjąć:
    • »o kobiecie: pozwolić mężczyźnie obcować ze sobą fizycznie, nie będąc jego żoną«
    • – PHYLLIS [...] Demofoonta, Syna Tezeuszowego z woyny Troiańskiey powracaiącego, y do domu, y do affektu przyięła; wziąwszy wprzod od niego słowo, że [...] miał ią poiąć za Zonę. OvChrośRoz 11.
    • – [Hypsipyle] Jazona [...] pod dach y w afekt swoy przyiąwszy, bliźnięta z nim miała; ktory dał iey słowo, że [...] miał się z nią ożenić. OvChrośRoz 68.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Wolałbym ie (te pieniądzé ktorych prosisz/ ábo kupno) w błoto wrzucić. ábo do szpitalá dáć. KnAd 1252.
  • – Chłopiętom do sádu/ Białogłowie do táiemnic/ Kosterze do pieniędzy. Nie powierzay kluczy. ŻabPol B4v.
  • – Przedtym mowiono nie masz w kárczmie Páná/ Y godziło się chłopku pić do ráná. LamChłop A4.
  • – Tego trzebá hámowáć/ co się do broni porywa/ á co do mieszká/ tego nie trzebá. RysProv XV, 10.
  • – Kto czéládź wiélką chowa/ i buduié: Ten/ by nawięcey miał/ wnét wyszáfuié. ábo: Drogę do vbostwá sobié gotuié. KnAd 376.
  • – Kto w dziesiąci leciech/ nie będzie nadobny/ we dwudziestu gładki/ we trzydziestu duży/ we czterdziestu mądry/ w piąciudziesiąt bogáty/ wsześciudziesiąt nabożny/ tedy iuz do śmierci tákim nie będzie. RysProv VII, 7.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 07.03.2019