Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

DOBRY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   dobry
ż   dobra
n   dobre
D. m   dobrego
ż   dobrej
n   dobrego
C. m   dobremu
ż   dobrej
B. m nżyw   dobry
żyw   dobrego
ż   dobrą
n   dobre
N. m   dobrym
ż   dobrą
n   dobrym
Ms. m   dobrym
ż   dobrej
n   dobrym
W. m   dobry
lm M. mos   dobrzy
nmos   dobre
D.   dobrych
C.   dobrym
B. mos   dobrych
nmos   dobre
N.   dobremi
Ms.   dobrych
stopień wyższy
lp C. n   lepszemu
Znaczenia
1. »taki, jaki powinien być w danej dziedzinie; należyty, właściwy«
  • Dobry [...] T III 230-231.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • dobry aspekt (sz. zm.):
    • Te [wody rzeczne] bywaią do vżywania dobre/ ktore [...] Aspekt niebieski przy wypływaniu swem/ iako to Astrologowie nazywaią/ dobry y szczęśliwy maią. SykstCiepl 39.
    • W Niebie gdy pod dobrym aspektem conjunctiones bywaią, spodziewać się z tąd dobrych effektow na ziemi. DanOstSwada II, 1.
Związki frazeologiczne

  • ku lepszemu baczeniu przyjść:
    • »zmądrzeć, nabrać rozumu«
    • Tedy Wrzesczewicz, słuszną widząc Spráwę W rzeczy to tę Noc Mieyscu ták Swiętemu Dárował, áby Mniszy ku lepszemu, Baczęniu przyszli, y Snadniey ná niego Zdáli Swoy klasztor widząc dobroć iego Obiecał czekáć do dnia na odpráwę. OblJasGór 12.
2. »wartościowy pod pod względem moralnym«
3. »dodatnio oceniany przez innych«
4. »przynoszący zysk«
5. »bliski, serdeczny«
6. »pożyteczny«
7. »zgodny z zasadami moralnymi«
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • dobra gospodyni:
    • Gospodyni/ aliter. vt Dobra gospodyni. Idem gospodárna. vide Gospodárny. Kn 205.
  • dobry worek:
    • »pełna kiesa, dużo pieniędzy w sakiewce«
    • Iezeli macie dobry worek biegayciesz ten będzie między wami medyatorem. PasPam 170v.
  • dobry [uczynek]:
    • Boc przecie o Sądnym dniu tak powiedaią że złe uczynki chwalic będą adobre [uczynki] ganic. PasPam 147v.
  • dobra nadzieja:
    • »pewność zwycięstwa«
    • Kiedy iuz zdobrą nadzieią dogrzewamy im y spodziewamy się tu gdzie koło Ordy [Odry] albo koło Baltyckiego Morza związać ich az się oni iakos wymknęli bokiem. PasPam 200-200v.
Związki frazeologiczne

  • coś komuś w dobry rozsądek weszło:
    • »ktoś uświadomił sobie coś, zdał sobie z czego sprawę«
    • Iuz mi y to wdobry rozsądek weszło, co się zęmną dzieie lubom przed tym o sobie nie pamiętał. PasPam 279v.
  • dobre sumnienie:
    • »brak poczucia winy«
    • Dobre Sumnienie y niewinność iest to Memoria Actionum Nostrarum bene a bobis gestarum I iako by nie iaka approbacya y utwierdzenie mysli naszych dobrze o swoich uczynkach trzymaiących. PasPam 148v.
  • coś komuś w dobry rozsądek weszło:
  • mieć dobre imię:
    • »cieszyć się dobrą opinią«
    • Masz tu na Całą Litwę dobre Imię za twoię fantazyią. PasPam 172.
  • dobry byt || lepszy byt:
    • To przystastwo widziało mi się dnięm iednem że to w dobrym bycie y takiego drugiego przez wszystkę Służbę niemiałęm Bo mi y wozami naładowano takiemi Specyałami iakich. Nie wobozie ale przy domowych tylko wczasach zazywaią. PasPam 82v.
    • Tak tedy idąc az pod Lepel zazywalismy pewnie dobrego bytu. PasPam 154.
    • Pad[l]i na dobry byt y obfitość wszystkiego w Obozach Tureckich. PasPam 276.
    • Im więcey tu z Łazarzem nędzował tym samym, Pewniejszy jest lepszego bytu z Abrahamem. PotFraszBrück I 512.
    • Poległ w Poráżce; ma tám swoy dobry Byt. ErnHand 125.
  • dobra sława (sz. zm.):
    • »dobra reputacja«
    • WMSCi ta niechay niekonfnuduie afflictio ktora za Sobą dobrey Sławy y wszelakich szczęsliwosci pociągnie koseqvencyą. PasPam 142.
    • Będziesz pełen dobrey sławy łaski krolewskiey y honorow wszelkich. PasPam 144.
    • Kto mi bierze Sławę dobrą bierze mi Zycie. PasPam 185.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: Chłop dobry w załebku, godny w nauce, przyjaciel w uczynku - ma się zaraz popisać.
  • Chłopás dobry w załebku, á godny w náuce, Przyiaćiel záś w vczynku, ma stánąć w tey sztuce. ŻabFor C3.
  • Lepszá cnotá niż bogáctwo/ Tugend ist besser denn Reichthumb. KellGram 190.
  • (wariant I):
    Chrzan z miodem dobry/ á miod sam. KnAd 70.
  • (wariant II):
    Dobry chrzan z miodem/ miod sam. KnAd 1025.
  • Sławá dobra/ rzécz niéoszácowána/ niéskázitélna/ stoi zá bogáctwá. KnAd 1048.
  • Ná rześ cię byśku chowáią przétoć dobry obrok dáią. KnAd 977.
  • Day Boże dobrą broń mieć/ á nigdy iey nie vżywáć. RysProv III, 8.
  • Począték dobry/ koniéc miewa podobny. KnAd 865.
  • Afekt naylepszemu Nieprzyjaciel rozumowi (ba y Sumnieniu). DobrGram 379.
  • Dobry záwsze czás dobrzé czynić/ oyczyzny bronić/ etc. KnAd 186.
  • (wariant I):
    Lepszy sąsiád bliski/ niźli Brát dáleki. RysProv E2.
  • (wariant II):
    Przyjacielá twego/ y przyjacielá Ojcá twego/ nie opuszczaj: á do domu brátá twego nie wchodź w dzień utrapienia twego. Bo lepszy sąsiad bliski/ niż brát dáleki. BG Prz 27, 10.
  • Koń dobry/ Broń pewna/ Zoná głádka. Roskosz doczesna. ŻabPol A4.
  • Niemasz tak złey rzeczy zadney ktora by się na dobre przygodzić nie miała. PasPam 149av.
  • Lepiey być dobrem chłopem/ niż złem popem. KnAd 482.
  • Máli być ládá iákim Popem/ lepiey że będzie dobrym chłopem. RysProv VIII, 9.
  • Łáská Boża/ dobre zdrowie/ co lepszego niech kto powie. RysProv VIII, ....
  • Stárzy podczas dziwy broią/ gdy ich czem dobrem nápoią. KnAd 1102.
  • Záwieruchá dobrego Zeglarzá/ niefortuná dobry kázdego pokázuie rozum. DobrGram 424.
  • Pánná ochędostwem/ Dobry chłop męstwem/ Doktor náuką Máią pięknie stanąć. ŻabPol A2v.
  • Tréfunek podczas lépszy niż rozum. Szczęście podczás rozmysł przéchodzi. KnAd 1173.
  • Wiedząc, że frasunek dobry trunek, meláncholią wpuł zdesperácyą pomieszáną ałembikową z głowy wybiia receptą GarczAnat 42.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

DOBRE
rzecz

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1618
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • Taka w prawdziwe iest Ludzkiego Reguła zycia [...] ze by złego zdobrym kłopotow y frasunkow z pomyslnosciami ustawiczna Człowieka Inqvietoała Vicissitudo [zmienność losu]. PasPam 146v.
  • Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przygodziło. PasPam 149av.
  • Ktoz by sobie niezycył dobrego. PasPam 188.
  • Iego ochota wiela Chrzescianstwu uczy niła dobrego. PasPam 261v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Dobre dáleko słycháć/ á złe ieszcze dáley. RysProv 20.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 29.11.2007

*DOBRY
rzecz

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1656-1688
Znaczenia
»człowiek szlachetny, prawy«
  • Nic to niepomoze dobremu choć by oczy wy płakał kiedy iest od złego w chonorze y Reputacyiey ukrzywdzony. PasPam 135v.
  • Z kozdym dobrym zrownać się mogę urodzeniem y poczciwoscią. PasPam 135v.
  • W prowadzilismy go tedy do koła Szczęsliwie tam dopiro Gratulationes tam dopiro pociecha dobrych a Smutek złych. PasPam 233v.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 29.11.2007

DOBRA

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
»jest właściwe«
  • Gdy ieden mowił/ iż to nalepsza rzecż iest/ dostąpić tego wszytkiego/ cżego cżłowiek prágnie: Menedemus rzekł: Y owszem to dáleko lepsza/ nic nie prágnąć/ iedno rzecży przystoyney. BudnyBPow 61.
  • RZekli mu ucżniowie jego: Ieslić táka jest spráwá mężá z żoną/ tedy nie jest dobra żenić śię. BG Mt 19, 10.
  • Chybá tákeś miał rzec, iż potrzebá było do dokończenia Wolnośći, oddáć Bułáwę tákiemu, ktoryby był złośći niecnotliwych instrumentem, y Práwá oppresorem. To naylepsza, że mowisz zárázem et Populi. PersOb 74-75.
  • Y znowu gdźieś tak: Lepsza żyć w Małżeństwie, A niż palić się. DamKuligKról 228.
  • Y ledwieby nie lepsza byłá rozumnych, mądrych, rozkázow słucháć, niż wolnego bez rácyi głosu. BystrzPol N4.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 04.11.2024
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 04.11.2024