Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BEŁK I

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BEŁK I, *BELK I
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI (bełch), SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
Kn, T, L, SWil

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bełk
B. uż. nżyw.   belk
Znaczenia
»topiel wodna, głębia albo zbiornik wody błotnej, staw, bagno«
  • – Iest w Tarnogorze taki bełk [...] zaktory by belk co z niego Ryby wy łowili Kupieł by dwie Tarnogorze a wtym nie masz dna. AktaBab 35.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 18.12.2008

BALKA
rzecz
ż
, *BALK
rzecz
m

W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BALKA || *BALK, *BELKA || *BELK II, BAŁK, *BEŁKA || *BEŁK II
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M. m   bałk
ż   belka ||   balka
D. m   balku
ż   belki ||   balki
B. m uż. nżyw.   belk ||   balk
ż   belkę ||   balkę
N. ż   balką
Ms. m   balku
ż   belce ||   balce
liczba mnoga
M. m albo ż uż. nosob.   bełki ||   balki
D. m   balków
ż   balek
  balk
C.   balkom
B. m albo ż uż. nosob.   balki ||   belki
N. m   belki
m albo ż   balkami
Ms. m albo ż   belkach ||   balkach
Etymologia
niem. Balken
Znaczenia
1. »ociosany pień drzewa; zazwyczaj element konstrukcji budynku z takiego pnia lub rzadko z innego materiału o podobnej funkcji«
  • – Leżą bálki ná nich [filarach] miedziane/ á ná tych strop mosiądzowy złocisty. WargRzym 8.
  • – Włożyć pod nie [działo] dwie grube balki i obracać sztukę drągami, a utrzymasz prawie dobrze. AquaPrax 130.
  • – Bálká/ tram/ trágárz/ Trabs [...] Tignum [...] Transtra [...] vide Płatwy. Kn 13.
  • – Słupiéc w-wiązániu/ co do wiérzchu krokwy do płátéw ábo do bálk srzodkiem idzié/ i bunty trzyma. Kn 1025.
  • – Y páięczyna nie rownałá z nimi [łańcuszkami] Co się owo pod belki wiesza wysokimi. OvOtwWPrzem 146.
  • – Umyśliłá byłá obiesić się sámá/ y [...] záwlokła powroz zá bálk wielki/ ktory przez śrzodek izby szedł/ insze cięższe bálki ná sobie trzymáiąc. StarKaz II, 37.
  • – Scripta i Xięgi niektore [...] iedne na połkach, drugie na belce złożyłem aby przeschneli. VorLetSkarb 62.
  • – Ubrawszy ono Łoże, na kształt Katafalku Srod Pokoiu postawi odsamego balku. PotWoj 56.
  • – Tákie były [kule], co przebiwszy Dáchy, y dziury w strzechách Vczyniwszy, W belkách, lub w krokwach z ognięm Vtykáły. OblJasGór 37v.
  • – W tym dworze izba wielka pusta, okna 4 deskami pozabijane, posowa pogniła z balkami, piec prosty, zły, z kuminem. InwKal I 203.
  • – Wał z cewámi B, y z kołem C, osádzi nád dyszlámi, áby konie mogły chodzić pod tą bálką, ná ktorey stać będzie koło C z cewami B. SolArch 86.
  • – I póty się niedobyty bronił, aż pałac z nim zapalili, i dopiéro jak balki przepalone padać poczęły, z których jedna uderzyła go w czoło, poddał się. ZawiszaPam 304.
  • – Gwozdz łatwo idzie y zaraz po echu znac było ze była balka wydrozona y ze cos w niey było, szukał tedy sposobu Szpunt z owey balki wyiąc ktory kiedy wyiął, znalazł w balce złożonych wiele Czerwonych złotych. HistŚwież 153-154.
  • – W kuźni komin murowany, bałk złamany. InwChełm 133.
  • – Ná samym dnie [fundamentu] według teyże szerokości y długości osadź choryzontalnie do pianu [!] ciesielskiego, kratę z balek zpoioną. BystrzInfElem A1v.
  • – CHEVRE [...] KOZŁY są też bunty ktorych zażywaią budownicy dla dzwigania kamieni, y balkow. DanKolaDyk I, 302..
  • – Bálki wypuszczone z ściány/ Proceres, rum, plur. num. die Köpff an den Balcken/ welche für das Gebäw auszgehen. DasHünDict Ooiij.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • herbowne balki:
    • – Po bokach wielkiego Ołtarza Parki między innemi ziemskiemi ruinami, herbowne Balki Domu Platerowskiego rozwalały [...]. GazPol 1735 37 3 nlb.
    • – Trzy herbowne Balki maiące na sobie Imiona trzech zmarłych braci przełamane [...]. GazPol 1735 37 4 nlb.
Związki frazeologiczne

  • bibl. widzieć źdźbło w oku bliźniego, a w swoim oku nie widzieć belki:
    • »widzieć czyjeś drobne wady, a swoich wielkich nie dostrzegać«
    • – A czemuż widzisz źdźblo w oku brátá twego/ á bálki ktora jest w oku twojem nie baczysz? BG Mt 7, 3.
    • – Postrzerzesz dzbła w blizniego oku a w swym własnym Srogiey balki nie widzisz. OpalKSat 103v.
2. »element herbu, podłużny, jednobarwny pas na tarczy herbowej«
  • – Elsnic Herb. [...] Insi ich piszą Olschnicz w Prusiech. Maią w herbie pole cieliste, na nim bełk czerwony na ukos, a na bełku trzy kule białe. NiesKor II 135-136.
  • – Maią bydź na tarczy trzy rzeki wszerz tarczy prosto idące [...] Ms. Załuscianum de Famil. Prussiae powiada, że to nie rzeki, ale bełki, y wszystkie trzy powinny bydź modre. NiesKor II II, 211..
  • – Kos herb. Rożni rożnie herb ten, y iemu podobne, tłumaczą, iedni powiadaią, że są trzy rzeki, drudzy że balki, inni że trzy pasy, czyli linie, inni że trzy pola. NiesKor II II, 630.
  • – W polu błękitnym kładą belk szeroki wszerz biały, nad nim iest krzyż kawalerski. NiesKor II II, 733.
  • – HERB SICYLII dwa Orły osobne Czarne w koronach, y za niemi balek sześć żołtych y czerwonych. ChmielAteny1755 I II, 211.
3.  muz.  »element konstrukcji instrumentu strunowego«
  • – O Instrumentach [...] Balki/ fr. Barres. PolPar 194.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: DA
Data ostatniej modyfikacji: 16.05.2024
BEŁK I p. BELK I


*BEŁK II p. BELK II