ESJP XVII i XVIII wieku

Anonim

AkDziec 1761 oryginał

AKADEMIA DZIECINNA Albo ZBIOR Nauk Rożnych na swiecie zwyczaynych, każdemu do wiadomości potrzebnych y wielce pożytecznych na osobne szkoly podzielony a dla wygody młodzi polskiey bądz szkolney bądz domowey, osobliwie parafialney krotko po polsku zebrany [...]

http://elibrary.mab.lt/handle/1/64

Odnotowano 72 cytatów z tego źródła

– Czegoż cię przecie czas nauczył? rad słucham, y iakbyś swoich zażył erudycyi, adagiow etc. gdyby ci niebo, źiemie, wodę, y wiatry opisować przyszło? a to iest cel Retoryki. AkDziec 53.

patrz: ADAGIUM

– Poydź WmP. obaczysz malowanie alfresko, zdaie mi się bydź niezłe. AkDziec 42.

patrz: ALFRESKO

– Arystoteles dla oświecenia Dyscypułom Analityki (z ktorey teraznieysza rodzi się Logica) Mathematycznych iako iuż im wiadomych zażywał dowodow, Socrates Atheński Filozof Euklidesa pierwiey Mathematyki potym Filozofii uczył. AkDziec 48-49.

patrz: ANALITYKA

– Tać to iest miłość złączona z zbawienną boiaźnią, wiarą oświecona, y ożywiona nadzieią, ktora iest cnotą własną prawdziwego Chrześcianina, y ktora Iego iest przymiotem partykularnym, przymiotem nieskończenie nad wszystkie inne chwalebnieyszym, y ktory sam ieden będąc godnie piastowany, może nam przysposobić szczęśliwość doskonałą. AkDziec 64.

patrz: CHWALEBNY

– Iest to znak człowieka łakomego, y źle wychowanego, rzucać ćiekawie oczyma, na tę y owe stronę, albo ie zastanawiać na osobach, lub potrawach, ktore są przed niemi. AkDziec 22.

patrz: CIEKAWIE, CIEKAWO

– Wystrzegay się wszelkim sposobem drzymania, kiedy inni mowią, siedzenia, kiedy inni stoią, y chodzenia, kiedy się inni zastanowili. AkDziec 11.

patrz: DRZEMANIE, DRZEMANIE, DRZYMANIE

– Owoż masz dosyć wątku dla Rhetora y Poёty z samych erudycyi. AkDziec 54.

patrz: ERUDYCJA

– Tym sposobem, nie wyrażaiąc swego sentymentu, chyba żeby mu to roztropność uczynić pozwoliła, y przystoyność sama do tego pobudziła, naucza się od drugich zdania ich, y poznaie, co za charakter iest w ich duchu, y na ostatek uchodzi błędow wszelkich, w ktore pospolicie wpadaią ci, ktorzy wiele gadaią. AkDziec 105.

patrz: GADAĆ

– S. Pan Ekonom WX. Mci czyni krzywdę chłopom moim. X. Ieżeli to iest, dam mu dobre napomnienie. S. Suplikuię WX. Mci ażebyś mi kazał uczynić sprawiedliwość. X. Będziesz WmP. kontent ze mnie, ale niech ten przyidzie niecnota, umyię mu głowę. AkDziec 42.

patrz: GŁOWA

– Wszystko miło wtym ogrodzie, a gdyby ieszcze była fontanna, y kaskady, to iest sztuczne wod spadki byłoby mieysce niewypowiedzianie wesołe. Tegoć tylko nie dostaie. AkDziec 39.

patrz: KASKADA

– Jeżeli nie umiesz sztuki lekarskiej, nie wtrącay się do przepisowania lekarstw chorym ktorych nawiedzasz, ani do macania pulsu, ieżeli iakiey nad niemi zwierzchnośći niemasz, nigdy iednak osobom inney płći pulsu nie macay. AkDziec 10.

patrz: LEKARSKI

– Nie wywiaduy się ćiekawie o cudzych sprawach, ktore do ćiebie nie należą, ani też powiaday lekkomyslnie o tym co między ludzmi słychać. AkDziec 19.

patrz: LEKKOMYŚLNIE

– Miey litość, gdy drugiego w nieszczęściu mizernym, Obaczysz, znoś w nim wady; bądź w przyiaźni wiernym. AkDziec 132.

patrz: LITOŚĆ, LUTOŚĆ

– Napominay łagodnie, chwal, nie podchlebiaiąc, Smiechu miernie zażyway, na żartach się znaiąc [...]. AkDziec 132.

patrz: ŁAGODNIE, ŁAGODNO

– Nie napominay nigdy nikogo z gniewem, albo głosem, passyą wyrażaiącym, ale z pomiarkowaniem, łagodnośćią, y dyskrecyą. AkDziec 21.

patrz: ŁAGODNOŚĆ

– W ich obecnośći nawet powinieneś się wstrzymać od wszelkich znakow gniewu, y łaiania tych, nad ktoremi masz zwierzchność. AkDziec 16.

patrz: ŁAJANIE

– Jest to maxyma pospolita, lecz bardzo pożyteczna, że trzeba wprzod dobrze wszystko pomiarkować, niżeli się kto czego podeymie, aby nie miał o co siebie strofować, gdyby mu się w czym nie powiodło. AkDziec 93.

patrz: MAKSYMA

– Poznanie iest troiakie rzeczy stworzonych: proste, Mathematyckie, y Filozoficzne. To iest: Bytnośći, wielkośći, y własności. AkDziec 56.

patrz: MATEMATYCKI

– Idyota poznałby go być, a być naprzykład z drzewa, a nie z kamienia; z dachem gontowym, a nie słomianym, uznałby go być pięknym nie widząc racyi piękności, dobrym bez racyi dobroci, Mathematyk z Arythmetyki wiedziałby wiele ma sztuk drzewa, y roznego materyału, wiele pokoiow, okien etc. AkDziec 58.

patrz: MATEMATYK

– Mathematyka u Grekow, Arabow, y Egipcian, wrotami była do wszystkich nauk za świadectwem Autorow. AkDziec 48.

patrz: MATEMATYKA

– Filozofia nie mniey iest pożyteczna; formuie bowiem nieskończenie rozum, obiaśnia go, y bardziey go rosprzestrzenia. Logika y Metafizyka czyni go sposobnieyszym y subtelnieyszym; a Fizyka otwieraiąc mu sekreta natury; y daiąc mu poznać piękność, porządek, y przedziwne złączenie roźnych części świata, nakłania go oraz do adorowania Autora tak dziwnego dzieła. AkDziec 73.

patrz: METAFIZYKA

– Dla tego też ci, ktorzy się w wielomowstwie kochaią, miani bywaią za ludzi dobrą o sobie opinią maiących. AkDziec 104.

patrz: MIAN, MIANY

– W Państwie Monarchycznym poddani są obligowani czcić Krola swego, y Jemu być posłusznemi; a w Rzeczach-pospolitych trzeba być podległym Urzędom. AkDziec 78.

patrz: MONARCHICZNY, MONARCHICZNY, MONARCHYCZNY

– Zgadzam się MP. z WmPanem. AkDziec 32.

patrz: MP.

– MPP. czym się zbawiemy [!] po obiedzie? AkDziec 34.

patrz: MPP.

– Nie kray chleba wsparszy go na talerzu, ani na obrusie, bo to rzecz nie piękna, nie iedz skorki z chleba osobno od ośrzodku, bo to rzecz nieprzystoyna człowiekowi dobrze wychowanemu. AkDziec 24.

patrz: OSRZÓDEK, OSZRODEK, OŚRODEK, OŚRODEK, OŚRÓDKA, OŚRÓDKA, OŚRZODEK, OŚRZÓDKA

– SZKOŁA OBYCZAYNOSCI CO DO POWIERZCHOWNYCH POSTĘPK[OW] MŁODZI SZKOLNEY Y DOMOWEY OSOBLIWIE PARAFIALNEY NADER POTRZEBNA. AkDziec 1.

patrz: PARACHWIALNY, PARAFIALNY, PARAFIALNY, PAROFIALNY

– Miłość własna, iako powiadaią, iest kłamliwa; każdy sobie podchlebia, y więcey siebie, aniżeli wart iest szacuie. AkDziec 111.

patrz: POCHLEBIAĆ, PODCHLEBIAĆ

– Przydaię ia, że trzeba wszystkich śił ruszyć, ażeby pierwsze sprawy podięte do końca przyprowadzić. AkDziec 93.

patrz: PODJĘTY

– A jako stworzone rzeczy wszystkie skazitelności i skończeniu się są podległe, oprócz rozumnej kreatury do końca nadprzyrodzonego, to jest: duchownego szczęścia wiecznie dysponowanej; tak Telogicka zabawa jest wszystka około duchownego końca szczęśliwego i nieszczęśliwego, więc poznawałby mieszkańców do jakiego końca dysponują się się. AkDziec 59.

patrz: PODLEGŁY

– Z przeciwney strony, nie znayduią, tylko pogardę, ci, ktorzy przed pracą pożyteczną, y uczciwą uciekaiąc, nie zabawiaią się, tylko szukaniem uciech swoich. AkDziec 103.

patrz: POGARDA

– Nie mow żadney rzeczy o ktoreybyś pierwiey nie pomyslił, nie odpowiaday drugiemu wprzod, niż mowić skończy, nie dodaway słow temu, ktory pomału y z ćiężkośćią mowi, chyba że tego sam chce, albo że z nim mowisz w osobnośći, y to ieżeli masz do niego poufałość. AkDziec 19.

patrz: POMAŁU

– Nie napominaj nigdy nikogo z gniewem, albo głosem, pasją wyrażającym, ale z pomiarkowaniem, łagodnością, i dyskrecją. AkDziec 21.

patrz: POMIARKOWANIE

– ...odmieniaiąc swoy obyczay, chciał od drugiego co takowego wy- ciągać, coby było powinności iego przeciwne, godzienby był, aby go w tym nie słuchać, ponieważ on sam z drugim po nieprzyiacielsku postępowałby: ponieważ nie iest to drugiego kochać, ale bardziey nienawidzieć, kiedy kto chce kogo przymusić do popełnienia złego uczynku. AkDziec 123.

patrz: POPEŁNIENIE

– ...ieżeli słońce iest w Baranie tedy iest nocy ze dniem, na całym świećie porownanie, kiedy iest noc na ziemi tedy słońce w morzu się nurza, kiedy się morze rozswywoli, w ten czas niebespieczna żegluga, wiatry wielkie sprowadzają grzmoty, pioruny, y deszcze etc. AkDziec 54.

patrz: PORÓWNANIE, PORÓWNIENIE

– ...przywitać się chyba ukłonem, nie zwykli, w kompanij będąc niememi się staią, y słowa do pytać się trudno, iak by gęby otworzyć nieumieli, podobno dla tego iż bespieczeństwa nie maią, bądź dla tego iż niewiedzą co y iak maią mowić, przeto dla Informacyi tu się niektore przyłączaią... AkDziec 26.

patrz: PRZYŁĄCZAĆ SIĘ

– Strzesz się także przymilania się pochlebcom własnego, ktorzy dla swojego interesu approbuią zarowno bądź dobre, bądź złe akcye tych, ktorym się podobać usiłuią. AkDziec 13.

patrz: PRZYMILANIE SIĘ

– A przynaymniey wątpić nie możemy, że umieiętność bardzo pożyteczna iest Człowiekowi Szlachetnemu, byleby wiedział iak iey zażyć, y zamiast pysznienia się z oświecenia swoiego obracał ie do regulowania serca y do wydoskonalenia rozumu swoiego. AkDziec 76.

patrz: PYSZNIENIE SIĘ

– Nie pić rosołu z czarki lub talerza, bo się to grubiaństwa tyka. [...] Nie sśij szpiku z kośći, ani ie w usta kładź, abyś na nich ogryz mięso. AkDziec 23.

patrz: SZPIK, SZPIK, ŚPIK

– Niechay tedy Dzieci, y Ci osobliwie, ktorzy będąc wysokiego Urodzenia, powinni mieć szlachetnieysze inklinacye niechay się, mowie, znaią do pełnienia tak słuszney powinności: Y ieżeli nie chcą na siebie ściągnąć nieszczęśliwych skutkow gniewu Boskiego, y stać się niewdzięcznemi, albo raczey od natury odrodzonemi, y życia niegodnemi, niechay zawsze konserwuią ku Rodzicom swoim, sentymenta miłości, uniżności, y rekognicyi, które im natura sama podaie. AkDziec 68.

patrz: ŚCIĄGNĄĆ

– Ponieważ toż samo się mowić może o Dworach, uważaiąc ie pod roznemi Panami, co o komedyach: Miłość, y ambicya wchodzi w wszystkie sztuki Theatralne, tym czasem intrygi ich są rozne; y Rycerze, albo kochaiący się nie iednemiż drogami dążą do swego końca. AkDziec 119.

patrz: TEATRALNY

– Zaczym ci ktorzy się całych siebie oddawaią Osobie iakiey, nad nich wyższey, dostoieństwem albo Urodzeniem, wdawaią się w niebespieczeństwo ubliżenia wierności przeciw Panu swemu, kiedy też same Osoby, do ktorych się przywięzuią, wierności wsobie nie maią. AkDziec 81.

patrz: UBLIŻENIE

– Czas się ucisza. AkDziec 30.

patrz: UCISZAĆ SIĘ

– Własność rzeczy pokazuie się w udoskonaleniu ich, przez tęż wszechmocną rękę, a te udoskonalenie wydaie się w niezliczonych roznościach, iako to w mocy, słabości, piękności wygodzie, cieple, źimnie, wilgoci, suchości, światłości, ćiemności, sympatyi, antypatyi etc. a te poznawanie należy do Filozofow. AkDziec 57.

patrz: UDOSKONALENIE

– Wierny Przyiaciel dzieli z nami, y radość, y boleść naszę: cieszy nas w utrapieniach, serce pokrzepia, y chwieiącą się fortunę wspaniale utrzymuie kredytem, y udzieleniem dobr swoich. AkDziec 98.

patrz: UDZIELENIE

– Jeżeli sprawiedliwi iesteśmy, czemu iednak o sobie wierzyć nie trzeba, dufaymy w iego dobroć, ktora ukoronuie uczynki nasze, wykona od nas przez łaskę iego: a ieżeli iesteśmy grzesznicy, nie rozpaczaymy w miłościerdziu iego, ponieważ ona granic nie ma, y że Pismo S. nas uczy, że nie odrzuca się nigdy serca skruszonego myślami szczerey pokuty. AkDziec 127.

patrz: UKORONOWAĆ

– Oprocz usług, które oddaie Osobom tak wysokiego Urodzenia, trzeba ieszcze, aby miał dla nich wiele respektu, y uniżoności: powinien im szczerze powiedzieć prawdę, ktorą przed nim ukrywaią, y na ktorey wiele zależy aby ią wiedzieli, iednak czynić to powinien z ostrożnością, y potrzebnym względem; aby im dał poznać, iako we wszystkich okazyach do ich prawdziwych interssow przywiązany iest. AkDziec 95.

patrz: UKRYWAĆ

– Tym czasem, byleby w niey były pryncypalne cnoty, o ktorych dopiero mowiliśmy: Pobożność, Rostropność, Poczćiwość, przywiązanie się do swoich powinności, trzeba się będzie rezolwować, aby znieść iey ułomności. AkDziec 101.

patrz: UŁOMNOŚĆ

– On iest, ktory Nas wspiera w pokusach, umacnia w cierpieniu, cieszy w przeciwnościach, naostatek, ktory wydał Syna swego na śmierć, aby nas odkupił, y ktory nagotował wieczną nadgrodę tym, ktorzyby wiernie zachowali Prawa Iego. AkDziec 66.

patrz: UMACNIAĆ

– Zachowuy zawsze przystoyność y umiarkowanie należyte w słowach wesołych ktore będziesz mowił do rozweselenia umysłu, żebyś nie wpadł w nieumiarkowanie tych ktorzy pospolicie w konwersacyach swoich nic strategicznego nie maią, ale wszystko w śmiech obracaią, y rozweselają kompanią iako błaznowie nadworni, przez figle, y dyskursy nieprzystoyne, przez akcye godne śmiechu, a co gorsza przez śmieszki z reczy Swiętych, albo z defektow bliźniego. AkDziec 15.

patrz: UMIARKOWANIE

– Ucz się pilnie tego żeby konwersacya twoia była skromna, bez ostrośći y przymusu, wolna y wesoła bez lekkośći y rozwiązłośći, miła y przyiemna bez affektacyi y podchlebstwa, otworzysta y szczera z rostropnośćią y dyskrecyą, na koniec umiarkowana, potrzebna y miła tym, z ktoremi towarzyszysz. AkDziec 14.

patrz: UMIARKOWANY

– Wiadomo (prawi) iż człowiek od Stworcy swego trzema dusznemi obdarzony darami; rozumem, wolą, y pamięcią, ktore to dary czyli duszne potencye; iako do iednego, to iest umieiętnośći zmierzaią celu, tak iednakowey y rownie pilney potrzebuią exercytacyi; ma się tedy pierwiey oświecić rozum, wola kierować, y wspierać intencye rozumienia, dopieroż pamięć ma to umocnić, co się poiąć mogło przez rozum y wolą, że tedy Mathematyka łatwiey oświeca rozum y chęć wzbudza, niżeli inne nauki (ktore na pamięci zawisły) więc iako rozum iest fundamentem woli y pamięci, tak Mathematyka iest fundamentem innych nauk [...]. AkDziec 49-50.

patrz: UMOCNIĆ

patrz: UMYĆ

– Do tego, iako wolnym iest od wszelkiey namiętności nieporządney, tak zażywa szczęśliwego upojenia, ktore panuie w czystych duszach, ani nigdy pokoy serca iego pomieszany nie bywa temi przypadkami, ktorym ludzie są podlegli, ponieważ będąc zawsze posłusznym rządom Opatrzności Boskiey, znayduie w własney swoiey cnocie pociechę [...]. AkDziec 61.

patrz: UPOJENIE

– Przystoyność tego wyćiąga, żebyś rzadko o sobie mowił, y o tym co się ku twey pochwale śćiągać może, ieżeli zaś iesteś obligowany, żebyś co o sobie powiedział, trzeba to uczynić w kilku słowach z pokorą y skromnośćią, nie upokarzaiąc innych, a siebie nad nich nie wynosząc. AkDziec 16.

patrz: UPOKARZAĆ

– Nie proś nigdy godnieyszego nad ćiebie, aby głowę nakrył, nie nakryway swoiey, aż on sam nakryie, y tobie rozkaże, ani się też zbraniay uporczywie nakryć głowę, kiedy ći o to raz albo dwa naywięcey mowi: Międźy rownemi zaś kiedy iesteś, przywitawszy się, y prośiwszy się wzaiemnie o nakryćie głowy, wolno ią będźie razem nakryć. AkDziec 8.

patrz: UPORCZYWIE

– Kiedy osoba godnieysza, ktorey kompanii dopomagasz, z kim innym w osobnośći mowi, trzeba się troszkę umknąć, żebyś nie słyszał co mowią, ieżeli ći się zbliżyć każe, rozkaz iey w sposob respektu pełen wypełnisz, iezeli ćię zaś prośi abyś swoy sentyment o rzeczy, o ktorey się mowi, powiedział, trzeba mowić w sposob uszanowania pełny, ostrożnie y mało, y nie sprzećiwiać się upornie rozumieniu tego, w którego iesteś kompanii. AkDziec 5-6.

patrz: UPORNIE

– Lecz iako to, czego dobra iaka przyczyna nie była początkiem, nie może przysposobić stałego szczęścia, tak nasze staranie osobliwsze być powinno kochać Boga, y wiernie mu służyć, y wszystkie sprawy stosować do chwały iego. Ci tedy, ktorzy tym sposobem czasu zażywaią, nigdy utęsknienia nie czuią: żyią w wielkim uspokoieniu; rozum napełniaią wielą pięknych, y pożytecznych wiadomości, ktore ich, kiedy się na osobności nayduią, mile zabawiaią, potrzebnemi czynią Oyczyznie, służą im do regulowania spraw, y obyczaiow, y przez to ziednaią im estymacyą u wszystkich zasłużonych ludzi. AkDziec 102.

patrz: UTESKNIENIE, UTĘSKNIENIE, UTĘSKNIENIE

– Bądzmy tedy statecznie przywiązanemi do tego Kościoła świętego: tym iedynie sposobem uwalniaymy się od wszelkich wątpliwości. od zgrzyzot, pomieszania, y niepokoiow, ktore kacerzow y niewiernych ustawicznie dręczą: tym mowię sposobem, względem sprawy walney wiary świętey, miłe życie, y spokoyne bespieczństwo sprawiemy sobie. AkDziec 65.

patrz: UWALNIAĆ

– Procz tego, że iego błędy bywaią nam nieiako przypisane, ieszcze nas zwykł uwikłać w złe sprawy, y wtrącac w też same nieszczęścia, w ktore się złym postępkiem swoim rzuca. AkDziec 99.

patrz: UWICHŁAĆ, UWIKŁAĆ, UWIKŁAĆ

– Ci ktorzy adoruią Jezusa Chrystusa iako Boga swoiego, są iednak uwikłani kacerstwem, albo odszczepieństwem, darmo podchlebiaią sobie iakoby mieli przyiść do tey naywyższey szczęśliwości. AkDziec 65.

patrz: UWICHŁANY, UWIKŁANY, UWIKŁANY

– Zaczym coż dla nas moze bydz bespiecznieyszego, iako poddawać się prawu Pana Boga, ktory postanowiwszy Kościoł swoy w pośrzod Narodow bałwochwalskich, mimo sprzeciwienia się wszystkich władzy Ziemskich, przymusił oneż same do uznawania Jego za Stworcę swego, y do oddawania mu ukłonu, ktorego godzien? AkDziec 63.

patrz: UZNAWANIE

– Otoż masz niektore sposoby powszechnieysze, ktore się wiele przydać mogą do wkradania się w serca drugich. AkDziec 85.

patrz: WKRADANIE SIĘ

– WXca Mść raczysz mu darować. AkDziec 42.

patrz: WKS., WKS., WKSCY

– Pan Ekonom WX. Mci czyni krzywdę chłopom moim. AkDziec 42.

patrz: WKS., WKS., WKSCY

– Nie śmiey się ani gaday sam do siebie. Przechodząc nie zryway fruktow, kwiatow, albo listkow w ulicach tego ogrodu, w którym się przechodzisz. AkDziec 4.

patrz: WŁÓCZYĆ

– Jak się WmPu. podoba to wino. AkDziec 34.

patrz: WMP, WMP, WMP.

– Czy widzisz WmP. te pagorki, te doliny y tę rowninę, ktorey zieloność tak iest miła? AkDziec 36.

patrz: WMP, WMP, WMP.

– Mam WP. za tę łaskę nieskończoną obligacyą. AkDziec 27.

patrz: WP, WP, WP.

– X. Czy założone konie do karety? S. Iest gotowa. X. Idźmy, wsiadaymy do karety. AkDziec 42.

patrz: WSIADAĆ

– Chętnie służyłbym WmPanu odpowiedzią moią na to, y na inne prawie niezliczone dotey bardzo obszerney materyi należące Pytania, gdyby nagłe interessa moie, o ktorych teraz sobie przypomniałem, pozwalały mi szczęścia dłużey bawić w tak miłey kompanij; lecz zachowuię, to sposobnieyszemu czasowi, gdy o wszytkich Naukach y umiejętnościach na swiecie zwyczaynych a młodemu Kawalerowi do wiadomości cale potrzebnych traktować przyidzie, a teraz łaskawey na zawsze polecam się pamięci. AkDziec 60.

patrz: WSZYTEK

– Nie wykalay zębow, ani wymyway ust u stołu ani po iedzeniu w obecnośći innych. AkDziec 25.

patrz: WYMYWAĆ

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych