Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WODA

rzecz.
ż
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   woda
D.   wody
C.   wodzie
B.   wodą
N.   wodą
Ms.   wodzie
W.   wodo
liczba mnoga
M.   wody
D.   wód
C.   wodom
B.   wody
N.   wodami
Ms.   wodach
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • Na wysoką wieżę wszedł w puł miasta, i w jednej ręce trzymając kubek wody nilusowej, a w drugiej brełę ziemie, wołał... BirkBaszaKoniec 268.
  • Blisko tam gdzieś potoczek był krynicznej wody: Pragnących ten posilił. SatStesBar II 733.
  • Sroka piwa nawarzyła w krężelowej dziurze, A szczygiełek wodę nosił w czerwonym kapturze. Indyk wszędzie burmistrzował, postrzegał wszystkiego, Aby szczury na policy nie pogryźli czego. ZbierDrużBar II 611.
  • Więc iż trudno, jak mowią, płynąć przeciw wodzie, Przyjdzie i mnie swe żagle tej zwierzyć pogodzie I tym wiatrom, ktore mię pędzą do wdzięcznego Portu samej Cypridzie złotej zwierzonego. TrembWierszeWir II 222.
  • ...w pośrzodku piaski rozpalaiące się od upału Słonecznego, drapieżnych bestyi y Jadu mnogość, niedostatek wody, czyni Kray do pomięszkania niesposobny. SzybAtlas 236.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • woda babczana:
  • woda koleryczna:
  • woda bzowa:
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • techn. alembik podwójny w wodzie:
    • »urządzenie do destylacji złożone z dwóch pojemników umożliwiające stosowanie kąpieli wodnej«
    • Alámbik podwoyny w wodzié/ Diploma [...] Duplex vas [...] Balneum maris. [...]. Kn 5.
  • woda chłodząca:
    • Ktorzy záś piią wody chłodzące/ iákowe są Acidulae/ to iest kwáśne wody [...] záżywáią ich w wielkiey mierze. PetrJWod 35.
  • woda celteńska:
    • Kobyle y Osle Mleko cum Agua Selterana, czyli Celtenską Wodą pite w dostatku, pomocne w tym razie. BeimJelMed 450.
  • woda wrze:
    • Weźmi garnek polewány nowy czysty/ nápełni go oliwą świeżą/ nie smrodliwą/ y wpuść weń żywego węgorzá/ potym oblepiwszy nákrywkę dobrze ćiástem/ żeby nie wychodźiłá párá/ wstaw ten garnek w koćieł wody/ á niech wra oná wodá/ poki się węgorz rozwárzy y w oliwę obroći/ to iest około godźin dwánaśćie. DorHip II Nij.
    • Iest też tám iedno źrzodło ku gránicom Węgierskim/ w ktorym wodá wre y pryska vstawicznie. BotŁęczRel I 125.
    • Gdy się te iámy nowe ogniste ná brzegu morskim/ y indźie/ otworzyły/ á rzeká też oná ognista/ częśćią w toż morze wpádáć poczęłá; morze ták się rozgrzało v brzegow onych/ że iáko w kotle/ w nim woda wráiąc/ hániebną rzecz ryb pozábijáłá: ktorych pełno pozdycháłych po wierzchu pływáło. SzemZapał B3v.
    • 27. Czemu gdy wre wodá z gárcá wybiega przez wierzch? Zbytnim ćiepłem wodá odmięnia się w powietrze, á iedná kropelká wody w wielką część powietrza, y tę wodę nápełnia ią, á mieyscá potrzebuiąc większego, z gárncá wybiegáią y wodę wyrzucáią, y z tąd bąbele we wrzący wodźie się czynią. TylkRoz 53.
    • 75. Co gdyby wyraźniey poznać się dało, przykładem następującym objaśnię: Woda do ognia przystawiona, po niejakim czaśie wre: z tąd poznaję iz ogień jest przyczyną, że woda wre. NarbuttLogika 114.
  • wrząca woda (sz. zm.):
    • Zbytnim ćiepłem wodá odmięnia się w powietrze, á iedná kropelká wody w wielką część powietrza, y tę wodę nápełnia ią, á mieyscá potrzebuiąc większego, z gárncá wybiegáią y wodę wyrzucáią, y z tąd bąbele we wrzący wodźie się czynią. TylkRoz 53.
    • Z domu czarownica wyniść nie może, gdy miotła będzie we drzwiach położona; á zaś iey włosy, igły, albo podkowki w wodę wrzuciwszy wrzącą, zaraz tam przybywa ona, mowi Delrio. ChmielAteny III 266.
    • Do poięcia tego wiedzieć należy. Naprzod iż wody wrzącey gorącość iest 220 grad: według termometru Sarentheina. BohJProg II 258.
    • Nalanie Infusio. Nazywa się to ktore iak Arbata wrzącą wodą polewane bywa, Kwiecia warzyć nie należy, bo częścią swą siłę tracą, częścią tym gotowaniem nieprzyiemnego smaku nabywaią właśnie iak Herbata [...]. TisPerzPorz 121.
Związki frazeologiczne

  • jako bańka na wodzie zginąć:
    • »szybko zniknąć«
  • pragnąć czego jako ryba wody:
  • wodę a ziemię zostawić:
  • chodzenie z wodą:
    • »oddawanie moczu«
    • Dziewiąty y ostátni przypadek podczás przypada/ ostrość vryny/ którą rzezánie w pendencie y częste chodzenie z wodą pobudza. ale y ten przypadek rzádki iest przy kąpániu w tey wodzie: częściey więc się przytrafia tym ktorzy onę piią. SykstCiepl 168.
  • przywodzić wodę na swój młyn:
    • »działać na swoją korzyść«
    • Ostatnia w tych nadzieja, bo ci, jeśli sobie Nic nie sprawią — wiedz o tym, pogotowiu tobie — Każdy na swój młyn wodę przywodzi, jak może, Jeśliżeć nie zaszkodzi, pewnieć nie pomoże. TwarKBiczBar I 423.
  • ciągnąć wodę do swego młyna || ciągnąć wodę na swój młyn:
    • »działać na swoją korzyść«
    • Szpoći/ wywraca káżdy pismo ś. i nie ná swoy młyn/ ále ná swoy błąd ćiągnąc wodę. BirkNiedz 135.
    • Któremuż ufać raczej, że do swego młyna Wody nie ciągnie? PotLibKuk I 96.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: Baranie, nie mąć wody.
  • (wariant I):
    Báránie nie mąć wodą. RysProv I, 2.
  • (wariant II):
    [Poseł Jakub Zieliński do wezyra Hussejma] Nie natoc to nie nato, te wasze zawody Ale tak się zda; nie mąc, zebaranie Wody My iako się raz Boskiey poruczyli dłoni Mamy pewną nadzieię; ze nas ta obroni. PotWoj 133.
  • Czásu pogody/ boy się wiélkiéy wody/ ábo náwałności. KnAd 122.
  • oliwa w wodzie do gory idzie. das Oel steiget im Wasser in die Höhe. quand l'huile est mêlée avec de l'eau, l'huile surmonte toujours. T III 401.
  • Zaymiész mi káczki ná błocie ábo ná wodzie. KnAd 1307.
  • (wariant I):
    Kto ma umrzeć/ i w cébrzé wody utonié. KnAd 381.
  • (wariant II):
    Ceber, g. cebra. Zober. tinette, sorte d'ouvrage de tonnelier à deux oreilles. § kto ma umrzeć i w cebrze wody utonie, prov. T III 99.
  • GOUTTE [...] PODOBNI do siebie iák dwie krople wody iedna z drugą. DanKolaDyk II, 93.
od przysł.: Póty młyn miele, póki wody staje.
  • Póty młyn miele, póki co wody, choć na dnie; Zeszła woda, młyn stanie, a dalej i spadnie. PotPoczKuk III 393.
  • [...] o iednym Krolu Polskim Cudzoźiemcu powiadáią, kiedy go pytano, czemu się frasuie? powiedźiał: że rok temu, iákom wszystkim roskazował, á był káżdy kontent, teraz káżdy mi roskázuie, á nikt nie iest kontent. Polak záś w prawách urodzony, z mlekiem tákże wyssał rewerencyą ich, y przykre mu być niemogą. Jáko mowią: kto się w młynie urodźił, temu szum wody niewadźi. RadzKwest 18.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: PK
Data ostatniej modyfikacji: 10.09.2024